Inhoud Inhoud Gresset Dossier Soortbepaling Ver-Vert - door H. van Boxtel Voetnoot vertaling 2012

CuBra

HOME

 

Voor een grotere weergave KLIK HIER

Wat voor een soort papegaai was Ver-Vert eigenlijk?

In de eerste zang van het gedicht geeft Gresset daarover deze informatie:

 

Ver-Vert (want zo heette de papegaai),

Hierheen vervoerd uit een Indische baai

Gresset:

transplanté là de l'indien rivage

Letterlijk: daarheen [namelijk het klooster in Nevers] overgebracht van de kusten van India; indien kan hier, volgens het idoom van Gressets tijd, mogelijk ook staan voor ver weg, uit een ver land... Met name zou Zuid-Amerika bedoeld kunnen zijn.

Er zijn echter twee aanwijzingen die ervoor pleiten dat Gresset inderdaad India bedoelt.

Ver-vert wordt in de vroegst bekende versies van de tekst Vair-vert genoemd. Over deze vroege versie schrijft Gresset in Les Ombres (december 1734) dat deze hem ontstolen is, en buiten zijn weten om in druk verschenen is. (Abbé Bellamy was de dief, vermoedt Ch. de Beaurepaire in 1872, destijds archivaris van Rouen). Deze vroege versie, met de titel Vair-vert dus, is bewaard gebleven in de uitgave van De Hondt, Den Haag, uit 1736. Zie de Editie-pagina in HPM. Een manuscript, uit de nalatenschap van Gresset, draagt eveneens deze titel.

‘Vair-vert’ betekent ‘rijk geschakeerd groen’.

In zang 4 lezen we echter dat Ver-Vert voor straf moet worden teruggestuurd:

Naar z’n wieg in verre, wereldse streken,

Luguber, waar brahmanen duister preken.

Gresset:

on le renvoye au rivage profane

qui le vit naître avec le noir Bracmane:

Letterlijk:

Stuur hem terug, naar de zwarte Brahmaan,

Naar de ongekerstende kusten, waar hij geboren werd

Omdat Gresset hier spreekt over een Brahmaan, kan het niet anders zijn dan dat Ver-vert uit India komt, zoals elke papegaai die ooit beschrevenof afgebeeld is in de Europese cultuur van 500 voor Christus tot aan Columbus. Gresset kiest voor een papegaai uit India voor zijn werk. Hij kiest daarmee voor de papegaai van de Ouden, en hun literatuur, en niet voor een exemplaar van de nieuwere soorten die, grofweg gesproken, vanaf 1500 in Europa arriveren. Geen Amazone, geen Ara, geen Roodstaart...

Omdat Ver-vert van een rijk geschakeerd groen is, en in de tekst niet gesproken wordt over andere kleuren, moet Ver-vert een Psittacula krameri (Scopoli, 1769) zijn, en bovendien een vrouwtje, omdat het mannetje een rode halsband heeft. Vandaar de naam Halsbandparkiet, die gemiddeld 40 centimeter meet, en een spanwijdte heeft van 42 tot 48 centimeter. Hij weegt 120 tot 140 gram. Het natuurlijk geluid van de Halsbandparkiet, in het Engels gesteld, klinkt als … kee-ak... kee-ak... kee-ak..., volgens Forshaw & Cooper in hun Parrots of the world (Willoughby, 1989), of kio... kio... kio... volgens Serle & Morel, in hun Fieldguide to the birds of West Africa (London, 1977).

Ver-Vert en zijn familieleden - Voor een grotere weergave KLIK de afbeelding

 

Dat Gresset Ver-vert juist tot deze soort bepaalt, en niet voor één van de vele andere soorten die destijds bekend waren, en óók al volop als huisdier gehouden werden, is opmerkelijk. De facto behoren zij tot de slechtste sprekers van het papegaaienvolk, en gegeven het feit dat Ver-vert heel wat te berde brengt, en indirect nog veel meer, kan de realiteit niet de bron zijn van Gressets inspiratie. Dat moet de literatuur over de papegaai uit India zijn. In die literatuur is deze Indiase soort een geweldige spreker, in werkelijkheid echter niet. Ver-vert van Gresset is dan ook meer een papegaai van de soort die afgeleid en samengesteld is uit wat overgeleverd is uit de geschriften voorafgaand aan zijn aanwezigheid in Europa. Ver-vert is een boekenpapegaai, met inkt-genen van Aristoteles, Ovidius, Statius, Apuleius, Aelianus, Plinius en velen na hen, en deze Indiase boekenpapegaai is zelfs zo’n goede spreker dat wanneer men hem niet ziet men zou denken een mens aan het woord te horen...

Het is opmerkelijk dat geen enkele van de illustratoren van Ver-vert zich neerlegt bij wat gegeven is in de tekst. Dat hij uit India komt, en uit de boeken... Hij is geen Amazonepapegaai met een korte staart uit Zuid-Amerika, en ook geen Ara met een lange staart uit Zuid-Amerika... Hij is Ver-vert, uit India, en de boeken...

 

Papegaai komt uit India: berichten van de Ouden

Ktesias (eind 5e - begin 4e eeuw v. Chr.) overgeleverd door Photius: ... in zijn ‘History of India’... spreekt hij van papegaaien...

Aristoteles (384 - 322 v.Chr.): ... De vogel uit India, de papegaai...

Arianes of Nicomedia (± 95 tot 175 na Chr.): ... aangetroffen in India

Pausanias (ca. 115 - 180 v. Chr.): ... uit India alleen komen papegaaien...

Ovidius Naso (43 v.C. - 17 n.C.): De papegaai, die sprekende vogel uit India, het land van de Dageraad...

Apuleius (123 - 175): De papegaai is een vogel uit India.

Aelianus (ca. 175 – ca. 235): ... met zijn hoevelen ze ook zijn, niemand uit India eet papegaaien. De reden is dat ze geloven dat ze heilig zijn en dat de Brahmanen ze hogelijk vereren, boven alle andere vogels.

Plinius Secundus  Maior (23 - 79) ... India brengt ons deze vogel...

Gaius Julius Solinus (3e eeuw) ... Alleen India is in het bezit van de vogel de papegaai...

Claudius Claudianus (370 - na 404): ... Een vogel, gebracht van het verre India... 

Isidorus van Sevilla (560 - 636): ... De papegaai wordt geboren aan de kusten van India...

(Pseudo)-Hugues de Fouilloy/Folieto (1100 - 1172): ... Alleen India is in het bezit van de papegaai...

Alexander Neckham (1157 – 1217): Papegaai, vruchtbaar India voedt je, verheugt zich je te rekenen onder haar weelde.

Bestiarium, British Library Add. 11283 (ca. 1180): ... Alleen India brengt de vogel voort die papegaai genoemd wordt...

Bestiarium, Bodleian Library, MS. Bodley 764 (ca. 1225-50): ... De papegaai wordt alleen in India gevonden...

Thomas van Cantimpré (1201 - 1270) ... De papegaai is een vogel uit India, zoals Solinus en Jacobus zeggen...

Vincent van Beauvais (1190-1264): ... komen in India voor... bewoont de Oostelijke of Indiase kuststreken...

Albertus Magnus (1200 - 1280): ... Ze zijn te vinden in India...

Brunetto Latini (c.1220 - 1294): ... Wordt alleen geboren in India...

Pseudo-Gervais de Tilbury Wereldkaart van Ebstorf (ca. 1300): ... De papegaai, een vogel uit India...

... Etcetera...

ZIE OOK de beeldpagina's bij dit Dossier

 

Een analyse van de boekillustraties in het HPM-Dossier Ver-vert volgens zijn illustratoren

 

De geschiedenis van de afbeelding van de papegaai uit India in de Westeuropese cultuur. Griekse en Romeinse verbeeldingen; in middeleeuwse manuscripten; vroege natuurhistorie; Franse prentkunst 17e-19e eeuw

 

De groene invasie - De nazaten van Ver-Vert in Nederland