Enige
overwegingen van Jos Swiers aan de hand van het exemplaar in zijn
bibliotheek.
Deze uitgave is een 'convoluut' van 5 uitgaven: 4 delen 1 t/m 4 en
een supplement, alle gedateerd 1748 (zie hieronder).
Ik
heb tot nu toe 4 exemplaren van deze uitgave gezien en die zien er
allemaal identiek uit (op de band na natuurlijk). Wereldwijd zitten
er vele exemplaren in allerlei bibliotheken. Dat betekent vrijwel
altijd dat het een behoorlijke oplage geweest moet zijn.
Ik
heb sterk de indruk dat de 5 delen niet afzonderlijk zijn
verschenen, maar als één geheel zijn vervaardigd. Omdat ik tot op
heden nog geen exemplaar heb kunnen traceren dat niet is ingebonden,
kan ik deze aanname (nog) niet bewijzen.
Maar alle exemplaren hebben steeds het supplement en dat wijst op
een gelijktijdig publicatiemoment.
Het
imprint 'Aux de'pens de la Compagnie' (inderdaad, die apostrof
i.p.v. het accent aigu is opvallend) kan voor 2 zaken staan:
1.
Het is een niet-geautoriseerde druk (roofdruk). De aanleiding kan
zijn dat publicatie in Frankrijk nog steeds omstreden was of dat men
een druk wilde buiten de toestemming van Gresset om. Zoals al elders
in het Museum/Gresset gemeld was Gresset over die praktijken
inmiddels behoorlijk pissig. Deze imprintterm komt wel meer voor bij
roofdrukken. De vraag is dan of het een Amsterdamse/Hollandse of een
Franse roofdruk is. Dat is heel lastig te beoordelen. Het drukwerk
is uiterst slordig gedaan. Op de titelbladen staat alles schots en
scheef. De bovenkastletters in de tekst zijn nergens scherp en
sommige letters vallen zelf helemaal weg. Het papier is van
inferieure kwaliteit. Het heeft wel een watermerk (duiventros), maar
dat is een veel voorkomend merk. Het frontispice ziet er niet uit
(zie afbeelding hieronder).
2.
De uitgave is voor één uitgever alleen te riskant en/of te kostbaar.
In zulke gevallen sloegen in die tijd uitgevers/boekhandelaren de
handen ineen en brachten dan gezamenlijk een boek uit onder het
imprint 'Aux dépens de la Compagnie'. Dat kom je dan ook regelmatig
tegen. Met allerlei steden als plaats van uitgifte (Amsterdam, Den
Haag, Utrecht, Londen, Parijs, Rouen (!), Bazel, Antwerpen, Gent,
Keulen en noem maar op. Die plaatsen kloppen meestal niet met de
oorspronkelijke plaats van uitgifte. Amsterdam kan voor onze
Gresset-uitgave dus net zo goed Londen zijn, of Rouen. Het gaat om
honderden titels. Kijk je naar die titels dan gaat het inderdaad
nogal eens om omstreden boeken en vooral ook Franstalige teksten.
Het
kan natuurlijk ook nog eens een combinatie van deze 2
verschijningsvormen zijn geweest.
Wie
zal het zeggen?
Ik
misschien. Want de waarschijnlijk grote oplage wijst op een
behoorlijke investering en dat pleit voor een gezamenlijke uitgave
door meerdere uitgevers/boekhandelaren. De bedenkelijke
drukkwaliteit wijst dan meer naar het karakter van een roofdruk. De
combinatietheorie ligt dan het meest voor de hand. Met een grote
kans dat de druk ook niet uit Amsterdam komt.
Bij
deze uitgave zit een frontispice. Het is vrijwel zeker hetzelfde als
het frontispice uit de uitgave van 1747 (zoals Roudier vermeldt)
(zie hieronder voor de afbeelding).
Die
afbeelding is zeker van François-Gérard Scotin (geb. 20 januari
1703). Een goed exemplaar ervan bevindt zich in het British Museum.
Het is een boekillustratie (ets) die uit een boek afkomstig is. Welk
boek dat weten ze in Londen ook niet. Ik ga ervan uit dat die
afbeelding gejat is en vervolgens gebruikt voor deze Gresset edities
van 1747 en 1748.
Tot
slot zit in het supplement nog een opvallend 'Avis du libraire' (zie
hieronder). Het staat direct achter de titelpagina op p.1 recto.
Department: Prints & Drawings
Registration number: 1900,1231.1622
Techniques: etching
Production person: Print made by François Gérard Scotin
Date:
1718-1785
Description: Landscape with, in the foreground, a seated young man
playing flute for a woman seated beside him and making flower
wreaths; on the left a woman with bird perched on her shoulder, a
winged figure leaning on a spear, and a satyr; flock of sheep in the
middleground; illustration to an unidentified book
Etching
Inscriptions: Inscription Content: Lettered with production detail:
'F. G. Scotin Sculp.'.
Dimensions:
Height: 127 millimetres
Width: 84 millimetres
Acquisition date
1900
Acquisition name
Bequeathed by Henry Spencer Ashbee