Doctor Syntax op zoek naar het pittoreske

 

Eerste Nederlandse vertaling van William Combe's

The Tour of Doctor Syntax in Search of the Picturesque

 

met illustraties van

Thomas Rowlandson

 

vertaald door

Martin Hulsenboom

 

 

De Boekverkopers zullen met u dwepen,’ zo krijgt Doctor Syntax te horen. Deze woorden bleken profetisch. Honderd jaar lang verscheen in Engeland de ene na de andere herdruk. Middels deze eerste volledige Nederlandse vertaling kunnen ook wij eindelijk kennismaken met die hier nagenoeg onbekende parel.

In 1814 schreef Jane Austen in een brief, dat ze in Londen nog niemand had gezien ‘met zo’n kinnebak als Doctor Syntax’. De argeloze hoofdpersoon van het komische gedicht Doctor Syntax op zoek naar het pittoreske (1812) was in korte tijd een begrip geworden. Het verhaal over de antiheld die naam hoopt te maken met een geïllustreerd verslag van zijn reis door Engeland, biedt de lezer een bonte mengeling van kolderieke avonturen, geestige dialogen, vileine kritiek en milde mijmeringen.

In 1809 zat William Combe, voor de zoveelste keer, wegens onbetaalde schulden in de Londense King’s Bench Prison. De 67­jarige had toen al een bewogen en kleurrijk leven achter de rug. Voor zover we dat tenminste na kunnen gaan, want Combe verhulde zijn ware levensgeschiedenis onder een sluier van mystificaties.
 
Combe was een elegante verschijning, een begenadigd verteller, een galante charmeur en, niet in de laatste plaats, een notoire big spender.
 
Maar in 1769 stortte het kaartenhuis in. Combe was erin geslaagd in zeven jaar tijd twee erfenissen te verbrassen. Er brak een schimmige periode aan, waarin hij op uiteenlopende manieren het hoofd boven water probeerde te houden.
 
In 1773 markeerde Combe’s acceptatie van een redactionele opdracht het begin van een geheel nieuwe loopbaan. Tot aan zijn dood in 1823 zou William Combe nog uitsluitend van zijn pen leven. Achtereenvolgens, en soms tegelijkertijd, schreef hij venijnige satiren, persifleerde hij andermans werk, trad hij op als politiek pamflettist, redigeerde hij The Times, voorzag hij rijk geïllustreerde albums van doorwrocht historisch en topografisch commentaar en ontpopte hij zich als komisch dichter.
 
Uitgever Rudoph Ackermann (1764­1834) had een klus voor hem. Luxe topografische publicaties met handgekleurde aquatinten, voorzien van begeleidende teksten, vonden toentertijd gretig aftrek. De uitgever meende dat hij met een lichtvoetiger en betaalbaarder variant een nog groter publiek zou bereiken. Hij had al contact gezocht met Thomas Rowlandson (1756­1827), die wordt beschouwd als een van de grootste karikaturisten van zijn tijd. Hij had zich bereid had verklaard de prenten te vervaardigen en had hem ook een thema had aangereikt: een satire op het populaire fenomeen van de schetsende reiziger.
 
Al improviserend schiepen Rowlandson en Combe een meesterwerkje: de een in karikaturen, de ander in light verse, zonder dat de kunstenaar en de schrijver persoonlijk contact met elkaar hadden of iets van elkaar wisten.
 
Wie onbevangen het verhaal van Doctor Syntax leest, zal aangenaam worden verrast door de gevatte conversaties, de sympathieke mijmeringen, de bevlogen monologen en de gevarieerde entr’actes.

---