Nieuwe Tilburgsche Courant - zaterdag 4 november 1922

 

 

Van vroeger dagen 15: Een bouwvergunning

 

Reeds in de 13e eeuw vindt men van een R.K. Kerk op het Heike gesproken, toegewijd aan den H. Dionysius, die nog steeds patroon der stad is.

Wie geen volslagen vreemdeling in de Vaderlandsche geschiedenis is, weet dat een der bepalingen van de in Januari 1579 gesloten "Unie van Utrecht" was, dat niemand om zijn geloof vervolgd zou worden. Evenzeer mag bekend verondersteld worden, dat sommige bepalingen der 26 artikelenlange Unie nooit ten uitvoer gebracht zijn, en zoo is ook de vrijheid van godsdienst nooit verleend, want sedert 1583 werden alleen Hervormden tot het Staatsambt toegelaten, terwijl de Katholieken in de meeste plaatsen alleen tegen betaling en dan nog slechts in gewone huizen oogluikend hunne godsdienstoefeningen mochten houden. We weten ook, hoe 26 Juli 1581 de verbonden Ned. gewesten den Spaanschen Katholieken Koning Philips II als wettige heer afzwoeren (al bleef deze dit feitelijk tot aan zijn dood in 1598) omdat de Spanjaard Prins Willem I van Oranje in den ban gedaan had: vogelvrij verklaard en 25.000 gouden kronen benevens brieven van adeldom uitgeloofd aan degene, die Oranje om het leven brengen zou.

Dit herinnert allemaal aan den meest woeligen worsteltijd onzer historie, waarin ook deze streken den strijd meemaakten. In 1595 was de parochiale Kerk te Tilburg door het garnizoen van Den Bosch in brand gestoken en geheel vernield. Bij bijzondere gunst van Zijne Majesteit den Koning werd op 5 Februari 1597 octrooi en consent verleend om 200 bunders gemeentegrond te verkoopen tot "optimmeringe en restauratie" van vermelde Kerk. (Dit gegeven blijkt uit vonnissen van den Raad van Brabant te Brussel uitgesproken op 5 Maart en 2 April 1612.)

Een goede eeuw later wilde men de Kerk vergrooten en vernieuwen. Doch dit zou niet zoo gemakkelijk gaan. Hoe men zonder bouwverordening (die wel noodig is al wordt er voor en na tegen gesputterd) in dien tijd toch den menschen de wetten wist te stellen, bewijst navolgende copie van een extract uit een resolutie van den 26en Juni 1724, waarbij vergunning verleend wordt tot het eenvoudig herstellen der hier bestaande schuurkerk. De bewoordingen dezer beslissing duiden wel de pijnlijke scherpte aan, welke toenmaals betracht werd tegenover de Roomsch Katholieken. Vooral aan het slot. Luister maar:

 

"Ontvangen een missive van A.S. van Haer-Solte, quartierschout van Oosterwijk, Meijerije van 's-Bosch, geschreven te Swolle den 23 deser, houdende ingevolge en tot voldoeninge van haer Hoog Mogende resolutie van den 28 Maart laetstleden desselfs advies op de requeste van de respective ingezetenen van Tilburg, quartier van Oosterwijk, Meijerije van 's-Bosch, sijnde van de Roomsche Religie, versoekende om redenen bij de voorzegde requeste vermelt haar kerkenhuijs of schuure met steenen muuren te mogen vernieuwen en vergrooten, waarop gedelibereert zijnde, is goed gevonden en verstaan, mits deze te consenteren dat de suppleanten: haer voornoemd kerkenhuijs sullen mogen vernieuwen, dog alleenelijk onder de volgende limitatie bepalinge namentlijck, dat het voorzegde kerkenhuijs of te schuure niet zal moge worden vergroot, maar alleen vernieuwt, op deselve groote als het tot nog toe is, dat ook de steene muuren, in plaetze van leeme wanden, niet hooger sullen mogen worden opgetrokken en gemetselt, als uijterlijk veertien voeten van de grond, alsmede dat yder zijde van de muur tusschen yder gebont niet meer als een glasraam of kozijn zal mogen worden geplaetst, niet ovaalsgewijze, als in de kerken, maar slegts vijf en een halve voet breet, en ter hoogte van ses voeten binnen werk, dat verders de schilden in het Oosten en Westen te stellen niet hooger sullen worden opgemetselt, als ter hoogte van twintigh voeten, als rijnlandsche maat, en de dat in het Westen alleen maar sullen mogen worden geplaetst twee glasramen, van de selve hoogte en breete als tusschen yder gebont in de zijde-muuren zijn gesteld, om daardoor ligt te kunnen scheppen op het zoogenaemde oxsaal, mitsgaders: een dubbelde deur tot den ingang, breet vijf, en hoogh seven voeten, binnen werk, alles mede rijnlandsche maat, en dat wijders het dak alleenlijk zal mogen worden gedekt met riet of stroij.

En worden de voorzegde rooms gesinde ingezetenen van Tilburg mits dezen gelast, haer in het vernieuwe van haer voorzegde kerkhuijs of schuure, t'eenemael te onthouden van alle verder uitterlijcke sieraden daarbij te voegen, die den gereformeerden eenigsints tot openbaere aenstoot ofte ergernisse zouden konnen of mogen strekken, en haar verders in alle zedigheit te gedragen."

 

Dit is letterlijk gecopieerd van het origineel, dat alhier ten Raadhuize berust, waarin ook staat "kerkenhuis" kantteekende de schrijver; klaarblijkelijk om te wijzen op het ongemotiveerde, dat in dezen dwang school om tot een verstoken plek als eereplaats eener godsdienstige gemeente te nopen.

Het stuk was onderteekend door T. Fagel. Zou er parentage bestaan tusschen dezen en Jacob Fagel, de later in de geschiedenis welbekende, die den erfprins van Oranje te Londen vond en namens het patriottisch complot hem 30 Nov. 1813 met het Engelsch linieschip "Warrior" naar Scheveningen bracht, toen ons land van het Fransche juk bevrijd moest worden.

 

A.J.A.C. VAN DELFT