Nieuwe Tilburgsche Courant - zaterdag 21 mei 1927

 

 

Van vroeger dagen 74: 'n Rede bij een Volksfeest in 1798

 

Bij het oprichten van het Vrijheidsteeken op den lindeboom hield de Drossaart in 1798 de volgende aanspraak:

 

"Zie daar dan Medeburgers! Zie daar het tijdstip gebooren, waarna ieder Regtschapen Bataaf zo lang, zo smagtende verlangde. Een geregeld Staatsbestuur, gegrond op billijkheid en reeden, is eindelijk in plaats gesteld van die gedrogtelijke Wetboeken, welke ons Vaderland sinds langen tijd verdeelden, deszelfs kragt verlamden, en alzo de algemeene welvaart ondermijnden. Het Volksfeest dat wij heden vieren, strekke dan ter gedagtenis van dit heuglijk tijdstip, terwijl het U op een Zinnebeeldige wijze en als in een Spiegel de groote en heilrijke gevolgen aanwijst, welke aan deze nieuwe Staatsregeling onafscheidelijk verknogt zijn.

Vestigt Uw oog op het beeld der Vrijheid, zij vertoont U een der grootste, der Edelste geschenken die de Mensch uit de handen zijner Scheppers ontving. Door wijsheid en orde onderschraagd is zij de Ziel van het Leeven, de Steun der Maatschappij, ja, zonder haar is de Mensch een ellendig wezen, een veragtelijk werktuig.

Het agtkant voetstuk of de zuil waarop zij zich gevestigd heeft, is zamen gesteld uit negen stukken welken thans een geheel uitmaaken, waarop gij leest: "De een en ondeelbare Bataafsche republiek", verbeeldende alzo de vereeniging der negen voormalige Provinciën tot een eenig Gemeenebest, als de grondslag eener bestendige Vrijheid.

De Batavieren, welke de Rol der Staatsregeling draagen en aan de Vrijheid hebben toegewijd, verbeelden de Oppermagt des Bataafschen Volks, dat zig een Staatsregeling verkoos overeenkomstig de regels der Burgerlijke Vrijheid.

De agt Jongelingen, welke gij door de Vrijheid vereenigd arm in arm om haar beeld geschaard ziet, wijzen U duidelijk op de agt vereenigde Departementen waaruit dit gemeenebest thans bestaat; hunne Eenparige en Eenvoudige kleeding toont de Eendragt en Gelijkheid welke onder hun heerscht; terwijl hunne kloeke en wel evenredige gedaante U het schoone en geregelde dier verdeeling als verre verkieslijk boven het wanstaltige Provinciale Bondgenootschap ten klaarsten doet zien.

En wat behoef ik U te zeggen, dat de zeven Jongvrouwen tot het gevolg der Vrijheid behoorende, de Roem, de Deugd, de Geregtigheid, de Sterkte, de Vrede, de Verligting en de Overvloed, de zegenrijkste gevolgen van een geregeld Staatsbestuur verbeelden.

Het beeld der Godsdienst, gevolgd door een Heiden, een Jood, een Turk en eenen Christen, toont U, dat geene Burgerlijke voordeelen of nadeelen aan de belijdenis ven eenig Kerkelijk leerstelsel gehegt zijn, maar dat de Maatschappij hun als Burgers van een en dezelfden staat beschouwt.

Zij die tot de Landbouw, het Publiek Onderwijs, de Fabrieken, Trafieken, Konsten en Wetenschappen behooren en welke benevens de Arme en Oude Lieden door de Deugd, de Geregtigheid, de Verligting, de Overvloed en de Vrede geleid worden tot voor het beeld der Vrijheid, aan wien zij hulde doen, schetsen U, dat de bloei en welvaart der Landbouw, Fabrieken, Trafieken, Konsten en Wetenschappen, de bevordering der goede Zeden, de vorming van 't verstand, en de Liefderijke bijstand der Armen en gebrekkigen een der voornaamste gronden zijn van onze Staatsregeling. Insgelijks behooren daartoe wel ingerigte gemeentensbestuuren en Regtbanken, en is daarvan onafscheidelijk eene Gewapende Burgermagt ter verdeediging onzer Vrijheid en Onafhankelijkheid, welke U mede onder bijzondere banieren vertoond en door de Geregtigheid, de Sterkte en de Roem het Vrijheidsbeeld aangeboden worden.

De Aristocraat, Foederalist, Stadhouders- en Regeringsloosheids-gezinde, welke door de Verlichting en haare Zusters de oogen geopend zijnde, hunne Leuzen op het Altaar der Vrijheid verbranden, haar eerbiedig groeten en daarna met de Burgers tot het Constitutioneel Gezelschap behorende verbroederen, doen ons zien dat onze Staatsregeling, eenmaal in werkelijkheid gebragt zijnde, zodanig dat ieder burger onder het milddadig genot van dezelve leeft, wij met grond kunnen en mogen verwagten, dat ook zij, die thans dwaalen, van hunne verkeerde denkbeelden zullen terugkoomen, de Vrijheid hulde doen en alzo met hunne medeburgers verbroederd, alle hunne kragten inspannen tot welzijn van het Vaderland; insgelijks moet de gezegende invloed dier Staatsregeling zoodanig het verstand verligten en het Character vormen van dat onwetend gedeelte in ons Vaderland, 't welk nog onvatbaar voor 't Licht der Rede, onder het juk der domheid geboogen gaat, en alzoo ongevoelig voor de aangenaamste genoegens der Maatschappij, dezelve niet anders dan tot last en schande verstrekt; dit wordt U vertoond door het Beeld der Domheid, dat zijne Zotskap met Ezels-ooren verbrandt en door de Verlichting ontboeid wordt.

Welaan dan Medeburgers, daar ons de Vrijheid wenkt om ter vereeuwiging van deze gewichtige gebeurtenis een Eere-teeken op te regten, plaatsen wij hare Speer en Hoed op dezen ouden staatigen Lindeboom, welke te midden op dit Plein geplaatst is; dat de Tropheeën voor de Landbouw, Fabrieken en Koophandel, die der Wet en Regeering, der gewapende Burgermagt, der Konsten, Wetenschappen en het Publiek Onderwijs, benevens de Schilden aan de Vrijheid en Staatsregeling gewijd, rondsom dezelve worden gesteld.

Dat alzoo de roem van 't Bataafsch Gemeenebest mede door ons worde vereeuwigd, en deze Boom der Vrijheid geheiligd, opdat wij bij 't aanschouwen van dezelve, ons gedurig aan onzen duuren pligt, als menschen en Burgers, herinneren, en ons, door met wijsheid, bedaardheid, regtvaardigheid en onbaatzugtigen ijver tot welzijn van het Menschdom in 't algemeen en van ons Vaderland in 't bijzonder mede te werken, de goedkeuring van 't Opperwezen en den Zegen van dit en de toekomende Geslachten waardig maken. Leve de Republiek. Leve de Constitutie."

 

(Wordt vervolgd)

 

A.J.A.C. VAN DELFT