Nieuwe Tilburgse Courant - maandag 24 februari 1964

 

 

Het rijk van de folklore

 

Oude gebruiken, die 'n taai leven bezitten

 

 

Jonge Boeren in Moergestel zamelen nog steeds Oogstdankgave in

Folkloristische verschijnselen leven nog in sommige streken onzer provincie regelmatig voort, terwijl ze ook elders in ons land geconstateerd kunnen worden. Zo hebben de Jonge Boeren van Moergestel in de week van 19 tot 25 januari hun jaarlijkse inzameling van de Oogstdankgave over 1963, evenals in vele andere plaatsen. Vorig jaar bracht deze inzameling in het gebied van de N.C.B. ongeveer f 104.500,- op. Dit bedrag werd verhoudingsgewijs verdeeld o.a. aan leden van het sociaal fonds dezer organisatie in wier gezinnen eventueel steun nodig is. Naast geld verwacht het bestuur ook dit jaar giften in natura, bijv. graan.

In Twente, een landstreek die om haar folklore nog steeds meespreekt, verstaat men onder het "Miskoorn" een jaarlijkse opbrengst in koren of geld. Vroeger - voor de Reformatie - werd dit voldaan aan de pastoor der parochie voor de H. Mis, die door hem elke Zon- en feestdag voor de gemeente werd opgedragen. Later kwam het aan de predikant der plaats als toelage voor hem, de schoolmeesters, de kosters enz. Met de omwenteling van 1795 werd door tal van Twentenaren geweigerd het miskoorn verder te betalen, want in de loop der tijden was het van overheidswege verplicht gesteld. Nog in 1875 werd deze betaling geweigerd door de toenmalige bewoner van de Hof Espelo bij Enschede, G. Davina. Deze motiveerde zijn weigering met de mededeling: "dat zij dat miskoorn en wasgeld niet wenschten te betalen, als de dominee voor hun geen Mis deed en wassen kaarsen brandde" (Zie: "Geschiedenis van den Hof Espelo", door Mr. G.J. ter Kuile, pag. 26). Bij decreet van 27 april 1810 heeft koning Lodewijk Napoleon de prestatie van het miskoorn afgeschaft, doch later werd het evenwel weer ingevoerd en nog steeds wordt miskoorn in de vorm van rogge en geld telken jare vanwege de predikant ter plaats geïnd.

 

Midwinterhoorn

In Twente wordt "op den buiten" gedurende de Advent, tot Kerstavond, op de hoorn geblazen. Een oud schrijver verklaart dit gebruik als stammende van de Israëlieten, die door de tonen van de tuba - hoorn, bazuin, trompet - de gasten ter bruiloft nodigden. Dat is later door de Christenen gevolgd. En nu wil men met dat vervaarlijk geblaas op de midwinterhoorn weergeven wat de Psalmist zong: "Hij is als een bruidegom, die zijn kamer is uitgetreden, vrolijk als een held ter baan gaat."

Nog tal van eigenaardige gebruiken zijn gangbaar op de Hoogtijden van 't jaar: op Pasen, Pinksteren, Kerstmis, St. Jan, enz. Onze heidense voorouders vierden tijdens ons Kerstfeest hun Joelfeest. Dan stond alle arbeid twaalf dagen stil. Alle akkergereedschap moest opgeborgen worden, anders trapte een boze geest er op en maakte het onbruikbaar. Om dezelfde reden mocht geen vlas op het spinnewiel blijven, wijl anders "vrouw Holle" het afrukte en bedierf.

 

Eieren vergaren

Dit gebeurt op gezette tijden nog in tal van plaatsen, ook in ons Brabant. Vaak onder leiding van de onderwijzer. Onderscheiden groepen jongens en meisjes trekken door de buurtschap met de "eierbruid" voorop, die de versierde mand aan de arm heeft om de eieren te bergen.

 

Sallands oogstfeest "Stöppelhaene"

In Raalte zagen we het in augustus 1958. Drie dagen werd het oogstfeest met groot vertoon gevierd. Men bracht dan aan de Schepper voor al datgene, waarmee Zijn goedheid de werkende mens beloonde. Een optocht van oogstwagens met het aanbieden van de oogstgaven aan de geestelijkheid. Zo'n feest heeft 'n ondefinieerbare sfeer als de door koeien getrokken oogstwagen met daar bovenop de van ouds gebruikelijke houten Saksische haan de Grote Markt wordt opgereden aan het hoofd van de grote oogstoptocht. In deze stoet rijden een aantal praalwagens. Ook vrijwel alle verenigingen zijn met vaandels vertegenwoordigd, terwijl ook dansers, vendelzwaaiers en dorsers erin optrekken naar het hoogtepunt van de dag.

De aanbieding van een deel van de oogst ging vergezeld van een oogstballet, ritmische gymnastiek, vendelzwaaien, een openluchtspel "Gevecht met Donkisjot en de windmolens" door de plattelandsjongerengemeenschap Overijssel en dorswedstrijden. Zoals gewoonlijk werden deze door de burgemeester, de pastoor en de dominee geopend.

 

Zo oud als de bijbel

De pastoor wees in zijn dankwoord voor de oogstgaven op de oudheid van de oogstfeesten, die reeds in het Oude Testament vermeld zijn (zie het boek Ruth) en steeds in de geschiedenis van de mensheid - zij het in telkens andere vorm - terugkeren. Stöppelhaene was 's morgens ingezet met dankdiensten in de Raalter kerken en bijeenkomsten van de streekgroepen van boeren- en boerinnenbonden en van de plattelandsjongerengemeenschap Overijssel. 's Avonds gaven "De Olde Gorsselse Dansers" een demonstratie. De schutterij "Saterslo" zette met vijf midwinterhoornblazers uit Saasveld luister bij aan de festiviteiten. Ook de muziekvereniging Apollo uit Goor en de Boertjes van Buut'n deden het hunne, terwijl zelfs de Eindhovense Rolschaatsclub een grote demonstratie gaf.

Wij gaven ditmaal een uitvoerig verslag weer van 'n bepaalde plaats en hoe men de dank voor de oogst tot uitdrukking bracht. Niemand zal ontkennen, dat dit drie schone dagen geweest zijn. Voor en na komen die ook elders voor. Denk maar aan de Brabantse schuttersfeesten.