Nieuwe Tilburgse Courant - donderdag 6 november 1958

 

 

Gevaarlijke flora en niet alleen in de heksenkeuken

 

Bijgeloof in de Middeleeuwen, verslaving in onze dagen

 

Donkere bladzijden uit de geschiedenis

 

 

Een heks is een benaming, die zelfs een klein kind kent en we weten allemaal wat er mee bedoeld wordt. Het betreft een vrouw met veelal ongunstig uiterlijk, die een slechte invloed op de mensen uitoefent, iedereen kwaad berokkent, die altijd het slechte voor heeft en geniet van de tegenslag van anderen. Deze vrouwen hadden een verbond met de duivel gesloten, zo geloofde men vroeger. Zij waren door de duivel bezeten. De verhalen over heksen, die de ronde deden, kennen we allen. Sprookjes, sagen en legenden hebben er ons van kinds af mee vertrouwd gemaakt!

In de Middeleeuwen vierde het geloof aan heksen hoogtij en het is de donkere tijd geweest van de heksenprocessen. Ieder, die daar wel eens iets meer over gelezen heeft, weet dat dit een van de donkerste bladzijden uit de menselijke geschiedenis is. In een periode van ongeveer 200 jaar van 1500 tot 1700 kostten dergelijke processen van niet minder dan omstreeks een miljoen mensen het leven en dat nog slechts in West- en Midden-Europa. We weten nu ook, dat het grootste deel van deze mensen onschuldig was aan het ten laste gelegde en dat de bekentenissen afgedwongen werden onder de afschuwelijkste martelingen.

Hoe kwam het dan, dat men van hekserij beschuldigd kon worden? Veelal het gevolg van roddelarij en dergelijke, waarbij wilde verzinsels een belangrijke rol speelden. Maar in verschillende gevallen was er aanleiding tot dergelijke praatjes en wel door de slachtoffers zelf. Door alle tijden zijn er zonderlingen geweest, mensen die zich buiten de maatschappij plaatsten, die zich afzonderden of door excentriek gedrag buiten de normen vielen. Dergelijke lieden kwamen wanneer het vrouwen waren in aanmerking voor praatjes, waarbij het afschuwelijke bijgeloof een grote rol speelde en waardoor al snel het woord "heks" viel.

 

Verdovende middelen

Onder deze mensen waren er die inderdaad bewust probeerden de zwarte kunst te bedrijven. In onze dagen zou men dergelijke mensen als waarzegsters, charlatans betitelen, maar in die dagen werd zoiets serieus genomen. Er waren vrouwen, die de hand lazen, in glazen bollen keken en wat al niet meer. Kinderen van hun tijd als zij waren, geloofden ze in de kracht van bepaalde kruiden en smeerden zich kin en oksels in met het sap van bepaalde gifplanten. De uitwerking hiervan was, dat zij in een bepaalde roes kwamen, die hen allerlei dingen deed geloven en de kracht gaf tot het bedrijven van vele buitensporigheden. De heksenzalf had zijn werk gedaan en dergelijke vrouwen speelden bewust een gevaarlijk spel. Niet alleen vanwege het risico, dat zij liepen als heks op de brandstapel te komen, maar ook in verband met hun geestelijke en lichamelijke gezondheid.

 

De verslaving

In onze tijd kennen we maar al te goed de verschrikkelijke gevolgen van verslaafdheid aan verdovende middelen, zoals opium en morfine om er maar enkele te noemen. Zo was het ook bij deze mensen. Het gif bracht hen in een bepaalde roes, die zeer aangenaam was. De reactie na uitwerking was die van een "kater" en dit deed de ongelukkigen weer naar het gif grijpen. Het lichaam krijgt bij regelmatig gebruik een steeds grotere weerstand tegen het gif en er zijn steeds grotere hoeveelheden nodig om het gewenste resultaat te verkrijgen en zo raakt men verslaafd. Zo gaat het heden ten dage nog met mensen, die zich aan verdovende middelen wagen.

Zo wordt opium bereid uit het melksap van de onrijpe vrucht van de slaapbol, een plant, die veel verwantschap met een klaproos heeft. Naast het grote kwaad, dat deze stof verricht, wordt het juist voor een goed doel gewonnen, het bevat een stof, die als pijnstillend middel algemeen bekend is. Een gevaarlijke plant is het blauwe maanzaad en toch wordt ze in ons land verbouwd, omdat de olie er uit bereid voor vele doeleinden gebruikt wordt, onder andere voor verf. De vliegenzwam is ook zo'n gevaarlijke sinjeur en vliegenzwam en slaapbol bevatten stoffen, die giftig zijn en een invloed uitoefenen op het zenuwstelsel.

 

"Behekste rokers"

Een uitvinding van de duivel is ook het roken, tenminste volgens Jacobus I van Engeland, die zo verontwaardigd was over dit kwaad, dat zijn land veroverde, dat hij een brochure schreef om er tegen te waarschuwen. Daar zegt hij in dat, als iemand met roken begint, hij er mee blijft doorgaan, hij kan er niet meer van af, omdat hij... behekst is. De tabaksplant bevat nicotine, een stof die ook van invloed is op het centrale zenuwstelsel, speciaal op de hersenen. Voor velen is het echter een prikkel, die hun energie verschaft. Het waren zeelieden, die het roken van de Indianen afkeken en het langzamerhand in Europa bekendheid gaven. Ten tijd van 't 12-jarig bestand werd het roken van een pijp ook in ons land een gewoonte, men kwam in groepjes bijeen in de daarvoor opgerichte "tabagies". Ook vrouwen rookten in die tijd.

 

Ook aardappel en wolfskers

Tabak behoort tot de nachtschaden, een familie van planten, die in het algemeen giftige stoffen bevatten. Zelfs de aardappel, die er ook toe behoort, vormt geen uitzondering. De stof bevindt zich hier in de besvruchten en in de jonge knollen onder de schil, in witte spruiten en ogen. Zo zijn er meer gevaarlijke planten, zoals de doornappel met grote, prachtige witte bloemen en stekelige zaaddozen. Deze zaaddozen werden vroeger wel gloeiend gemaakt en de dampen ingeademd, waardoor men in een bepaalde roes raakte en "de duivel kon aanroepen". Het bilzekruid is ook zo'n gevaarlijke rakker. Het kwaad schuilt hier in de wortel. Dan hebben we nog de wolfskers, waarvan de bessen zwaar vergiftig zijn. Het vocht van de bes heet belladonna en wordt door artiesten wel in het oog gedruppeld, het verwijdt de pupil en doet de ogen glanzen. Onder de schermbloemigen zijn er een paar gevaarlijke planten. Het zijn de waterscheerling en de gevlekte scheerling (ook wel dollekervel genaamd) leverde het gif voor de gifbeker van Socrates.

 

Ja, de mens heeft door de eeuwen heen voor vele doeleinden een gretig gebruik gemaakt van de vergiften uit de plantenwereld.