Nieuwe Tilburgse Courant - vrijdag 3 oktober 1958

 

 

Kwakzalvers speculeren steeds op de domheid

 

"Kokadorus" en Sequah traden ook in Tilburg op

 

Muzieklawaai moest kermende patiënten overstemmen

 

 

Dezer dagen konden we in de krant lezen over een Amerikaanse "gezondmaker" en we wreven de ogen uit. Hoe is 't mogelijk, dat in deze zg. verlichte 20ste eeuw dit soort mensen nog opgeld doet? Voor de honderden nieuwsgierigen op 't Haagse Malieveld kan dit wel iets nieuws geweest zijn, doch dit soort lieden hebben we door de eeuwen heen gekend. De wereld wil bedrogen zijn. Dat is van alle tijden.

Er is veel over geschreven. Ook geschilderd. Zo bestaat er een schilderij van Jan de Bray (1627-1697) voorstellende een kwakzalver "snijdende de kei". Dit paneel confronteert ons met zo'n dubieus personage uit vroeger eeuwen: "de keisnijder". Dat was een rondtrekkende wonderdokter, die al naar het in zijn kraam te pas kwam, optrad als chirurgijn, badstoofhouder, baardscheerder, kiezentrekker, likdoornsnijder, marskramer en marktkoopman.

In de bundel verhalen "Van allerlei slag" schetst Justus van Maurik de maandagse markt op het Amstelveld in Amsterdam, waar in zijn tijd vanuit een hoek een trompet schetterde en het publiek naar een kraampje drong met een groot bord vermeldend: "Anneau de force, elektriek van den beroemden Doctoor Raspail te Parijs". De "doctoor" gehuld in wijde regencape, met grote flambard, sprak in Vlaamse tongval tot de "boitenloi en omstaonders". Rad van tong was die kwakzalver en zo waren en zijn ze steeds. Want anders lukt de negotie niet.

Toen 75 jaar geleden de Vereniging tegen de kwakzalverij werd opgericht, was dit soort lieden haar voornaamste vijand. De charlatans van vroeger hebben nu andere namen, andere middelen, die "buitennatuurlijk" schijnen. 't Wordt moeilijk te onderscheiden, wie betrouwbaar zijn en wie bedriegers. Vieze poeders en duffe zalfjes bleken voorheen in trek, terwijl de praktijk het schadelijke voor de gezondheid uitwees.

 

In Tilburg

We hebben toch ook wel ooit van de marktkoopman "Kokadorus" gehoord, ongelooflijk rad van tong, geestig op het terrein van de politiek, die hij scherp hekelen durfde, en wiens welsprekendheid en slimme overtuigingskracht allerlei artikelen aan de man wist te brengen. Soms gaf hij zich ook voor pedicure uit. Hij kwam als standwerker ook wel bij feestelijke gelegenheden, zoals eenmaal op een Tilburgse tentoonstelling.

En we kennen toch ook bij naam "Sequah" nog, die zich in de negentiger jaren in ons land met veel vertoon in een vergulde koets met vier paarden aandiende, terwijl muzikanten tijdens de "behandeling" door deze wonderdokter (die Davenport heette) met kajapoetieolie en massage, de van pijn gillende patiënten moesten overstemmen. Hij heeft heel wat goeie guldens in eigen zak getoverd, totdat hij met de politie last kreeg en de benen nam. In Tilburg - en ook wel elders in 't land - hoorde men toentertijd zingen:

     Heb je wel vernomen,

     Dat Sequah is gekomen?

     Nu, Sequah die is daar,

     Hij staat voor ieder klaar.

     Heb je kromme benen

     Door jicht of rheumatiek,

     Gaat dan naar Sequah henen:

     Hij geneest je met muziek!

Maar later klonk het:

     En heb je niet vernomen,

     Wat Sequah heeft gedaan?

     De dubbeltjes meegenomen

     En de krommen laten gaan!

     Willen wij van Sequah zingen?

     Sequah wou in 't water springen!

     Sequah is geen dokter meer!

     Sequah loopt met schoenensmeer!

 

Veel geld voor rommel

Wat doen sommige mensen toch dwaas. Deze "gezondmaker" vroeg heel veel geld voor waardeloze rommel, terwijl hij tevens het "mooi heertje" uithing. Soms gooide hij geldstukken onder de massa en was vrijgevig voor armen. Een rijke dame in Den Haag, die hem aan huis ontboden had, behandelde hij met de gewone "Sequah-olie" en "prairie-flower", zoals hij de bedriegerij gedoopt had. Hij had voor de behandeling vijfhonderd gulden bedongen en ontving die. Bij het heengaan schonk hij die aan de uitlatende dienstbode. Mevrouw vond dit zo'n schitterend gebaar, dat zij de bedrieger een zilveren krans liet aanbieden. Tableau!

In het Zeeuwse Sagenboek van Sinninghe staan veel zwarte-kunst-geschiedenissen uit Zuid-Beveland. Dit wil echter niet zeggen dat men die enkel in genoemd gebied horen kan, want in tal van streken van ons lieve vaderland kunnen we bejaarde luitjes sterke staaltjes horen vertellen over zg. heksen en mannen, die meer kunnen dan gewoon. Waarom gaan er nog zoveel naar het Boertje van hier en Vrouwtje van daar? Overlezen laten ze zich en strijken en plooien is voor tal van goedgelovigen nog steeds aan de orde van de dag.

 

In Duitsland

Tegenwoordig is de horoscoop ook weer aardig in trek. De influentie der hemellichamen zou zich ook uitstrekken tot het menselijk lichaam. Gods eigen Vinger zou tekenen gegrift hebben in de hand, die de ingewijde verborgen zaken openbaarde. Vandaar dat de chiromantie of handkijkerij ontstond. Sinds eeuwen wordt de goegemeente er mee geplaagd en vooral zigeunervrouwen zijn er sterk in. "Onder dexel van bedelerye" boden zij hun wichelkunsten aan. Vader Cats heeft reeds zo'n heidinnetje in zijn "Proefsteen van den Trouwring" bezongen.

We zouden hierover nog heel veel kunnen vertellen. Over volksgeloof staan boeken vol, beginnende bij het leven onzer voorouders in de 17de eeuw en eindigend op de dag van heden. Want het tiert welig dit onkruid, zowel in eigen land als elders. Zo is in West-Duitsland het geloof aan heksen zó sterk onder de massa verbreid, dat een 60-jarige onderwijzer en folklorist in Hamburg-Altona, Johann Kruse, nu al bijna veertig jaren een ware kruistocht tegen deze rampzalige verschijnselen voert. Heksen, heksenmeesters, "wijze vrouwen" en wonderdokters zijn nog niet uit de tijd. Processen zijn tegen deze "winstgevende charlatanerie, die criminele vormen aanneemt" gevoerd. Maar het is vaak moeilijk bewijzen ter tafel te brengen. Hij wordt tegenwoordig gesteund door de cultuur-historicus pater Philipp Schmidt S.J., de jurist H. Wendt en de criminoloog Herbert Schäfer, die nauw samenwerken.