INHOUD DIVERSE AUTEURS
CUBRA HOME
Heemkundig werk op CuBra
Heemkunde Tilburg Pierre van Beek
Heemkunde Tilburg Lambert de Wijs
Heemkunde Tilburg A.J.A.C. van Delft

Deze rubriek wordt geredigeerd door Ben van de Pol

Copyright 2013 van deze digitale presentatie en ontsluiting: Stichting Cultureel Brabant - CuBra & Ben van de Pol

 

Diverse auteurs - Verspreide publicaties

 

Nieuwe Tilburgsche Courant - woensdag 22 november 1933

 

 

Een curieus Brabantsch boek 3 (slot)

 

Een ander hoofdstuk handelt over de nachtelijke lijkstaties op nr. 90, blz. 72. Wij merken op, dat ook te Boxmeer (N.Br.) vroeger door het volk gewag gemaakt werd van het voorbijtrekken van "lijkstaties", die men daar "veurbuuke" noemde, gelijkstaande met een voorafgaande waarschuwing, dat er iemand sterven zou.

De witte juffrouw komt in Brabant veel voor, blz. 74. Hoe die sage ontstaan kan, kan het best toegelicht worden met 't volgende voorbeeld. Op het groote oude kasteel Well (L.), met de lange gangen en vele buitenramen op de bovenverdieping, woonde een zestig jaar geleden de ongetrouwde freule Marianne Evers von Aldendriel, die laat op den avond met een lantaarn boven alle deuren inspecteerde of ze gesloten waren. Kwamen er nu nog op dat late uur voetgangers door de donkere lanen van de grens langs 't kasteel, dan zagen zij de witte gedaante der freule ronddwalen en deze witte vrouw spookt nu nog op Well. Ook de gave des onderscheids behoort de folklorist zeer zeker te bezitten.

Het kapittel heksen, nr. 125-177, blz. 87-121, is zeer uitgebreid en rust ook al op de weinige ontwikkeling der vroegere boertjes van 't smalle leven en had niet zoo'n taai leven gehad als de middeleeuwsche rechters, van welk geloof ook, niet zulke wreede en domme vonnissen gewezen hadden tegen onnoozele hystericae. Hanewinckel, de onverdraagzame, al zoo dikwijls afgekamde schrijver der "Reize door de Majorije", heeft nog hard medegewerkt om de Brabanders allerlei heksenwaan aan te wrijven, waarom hij in het te goeder trouwe boek van Sinninghe geen plaats had verdiend; zie ook blz. 172, over O.L. Vr. te Gemert.

Over de klokputten, dat zijn de vennen, waarin de duivel de ongewijde klokken die geluid werden, wierp, handelen de nrs. 198-210, blz. 142 enz. De Sevenumsche klok ligt niet in het Zwarte, thans drooggelegde, Soemeer, maar die van Horst (L.) en de duivel nam daar ook nog een stuk toren mede (zie "Uit het Limburgsch Volksleven", v. Beurden, blz. 16). De aangehaalde klokkensage van Sambeek is in 't dialect gedicht door den Heer Th. Noij, onderwijzer te Horst, wat wij bij dezen in herinnering brengen. De zwarte kleur van het water van het Soemeer komt van de duivelswasch, blz. 150. Is reeds jaren geleden met andere opgespoorde sagen in den Nieuwen Verloschen Courant beschreven, evenals in "Buiten", nr. 214, blz. 152.

Het Hel in Helmond, Helvoort, Hilvarenbeek, Helstraat heeft evenmin wat te maken met den duivel als Helden, de Helsche Kaat (hoeve) bij Mook, maar zal denkelijk verband houden met hel, hil, d.i. heuvel, nog te vinden in helling en 't werkwoord hellen. Met naamsduiding behoort men even voorzichtig te zijn als met het afleiden bijv. van Afferden van Affe of aap, evenals het oude wapenteken dier familie, zijnde een ruiterspoor van een spiegel. Afferden is Af-ferden of foirde. Overgang over de A, Affa of Appa, Amersfoort, Lichtenvoirde. Dit tusschen twee haakjes.

Nog interesseeren ons de nrs. 220, 221, blz. 161, 162, over het H. Bloed van Boxtel, Hoogstraten en Bunderen. De schrijver had daarbij nog op de sinds de 15e eeuw documentair bewezen Boxmeersche bedevaart kunnen wijzen, zeer bekend en zeer bezocht uit alle oorden van Brabant en Limburg. De volgende Heiligenlegenden van nrs. 253-273, blz. 205-335, zijn meestal zeer bekend en hier met zorg verzameld.

Volgen in afdeeling IV de Geschiedkundige sagen, nrs. 274-342, die veelal op verborgen schatten duiden, bij welker opgraving niet gesproken mag worden. De Deurner sage van het overstuiven van den akkergrond is van wijlen Ouwerling, wat onvermeld bleef. De bijzonderheden der beroemde Bossche St. Janskerk over het bouwen op ossenhuiden (d.i. bogen), den erwtenman, het gedraaide, het orgel zijn ook hier, evenals in vele andere werken, beschreven. Evenzoo de vele kasteelen aan Mark, Dommel, Aa en Maas.

Met Sprookjes V sluit de verzamelaar zijn merkwaardig boek, dat hem zeker veel moeite gekost heeft, maar waarvan men kan zeggen, dat het blijvende waarde heeft, niet alleen voor allen die de Brabantsche geschiedenis en folklore beoefenen, maar ook voor alle lezers, die het groote en karakteristieke gewest in zijn innerlijk leven willen leeren kennen en leeren waardeeren.

 

A.F. VAN BEURDEN

oud-hypotheekbewaarder

 

 

- "Noord-Brabantsch Sagenboek", door R.J.W. Sinninghe. Uitgever "Eigen Volk", Scheveningen.