INHOUD DIVERSE AUTEURS
CUBRA HOME
Heemkundig werk op CuBra
Heemkunde Tilburg Pierre van Beek
Heemkunde Tilburg Lambert de Wijs
Heemkunde Tilburg A.J.A.C. van Delft

Deze rubriek wordt geredigeerd door Ben van de Pol

Copyright 2013 van deze digitale presentatie en ontsluiting: Stichting Cultureel Brabant - CuBra & Ben van de Pol

 

Diverse auteurs - Verspreide publicaties

 

Nieuwe Tilburgsche Courant - dinsdag 6 oktober 1936

 

 

Folklore van de maand

 

October

 

 

October was volgens de oud-Romeinsche tijdrekening de achtste maand van het kalenderjaar en haar naam werd afgeleid van het telwoord: octo (is acht). In den Juliaanschen kalender wordt October de tiende maand van het kalenderjaar. Reeds voor de invoering van deze tijdrekening telde October 31 dagen evenals Maart, Mei en Juli.

Karel de Groote heeft gepoogd andere namen in te voeren voor de verschillende maanden van het jaar. Hij stelde voor de maand October voortaan Windummemanoth (is Wijnmaand) te noemen (vindemia is wijnoogst). Zijn namen als Slijk-, Braak-, Wind- en Heilmaand voor resp. Februari, Juni, November en December zijn in de vergetelheid geraakt. Wijnmaand, Wintermaand, Lentemaand, Hooimaand, Oogstmaand en Herfstmaand hebben ingang gevonden. De naam Herfstmaand werd gegeven aan elk der drie donkere maanden van dit jaargetijde: men spreekt dan ook van "eerste, andere en derde" Herfstmaand voor September, October en November. De naam "Windmaand", welke wij bij sommige schrijvers vonden voor October, wordt o.i. door hen ten onrechte gebruikt; hij behoort tot de namen van de elfde maand.

Het is opmerkelijk hoeveel dichters het najaar bezongen. In allerlei toonaarden vinden we de herfstsfeer verklankt: den een trof de sombere stemming van het stervend bosch, een ander kwam onder invloed van het stormachtige weer, een derde onderging de bekoring van de wonderlijke kleurenpracht welke dit seizoen den mensch te genieten geeft. October geeft ons naast storm en regendagen ook het "lekkere Octoberzonnetje", dat het goudgele loover zoo dubbel mooi maakt. Hoewel de oude traditie wil, dat deze maand ons twaalf zomersche dagen geeft, gebeurt het niet zelden, dat deze maand met haar zomersche dagen ons in rijke mate het tekort aan zomerweer in Augustus vergoedt.

Volgens de weerkenners ten plattelande kan men uit de weersgesteldheid in October betrouwbare voorspellingen t.a.v. het weer in de komende maanden afleiden. Wij willen hier een paar van deze weerrijmen noemen:

     Warme October,

     Koude Februari

en:

     Als 't najaar nevelig is gesteld,

     Dan brengt de winter sneeuw in 't veld.

en:

     October met groene blaân,

     Duidt een strengen winter aan.

In October zijn de werkzaamheden op het veld gedeeltelijk afgeloopen. Het delven van aardappelen raakt afgeloopen, een enkele "late landbouwer" haast zich nog voor het einde dezer maand met dit werk klaar te zijn. In sommige streken was het de gewoonte, dat moeder de vrouw van de kleine aardappelen, de zg. "kriel", een maaltje ongeschild in de olie smoorde. Men sprak dan van een maaltje "knorhanen".

Naast het aardappelenrooien moet het roggezaaien genoemd worden als veldarbeid in deze maand. Een oud gezegde luidt: "Vóór St. Gallendag (16 October) moet de rogge gezaaid zijn." Ook appels en peren behooren voor dezen datum geplukt te worden. Men beweerde wel, dat na St. Gallendag een "springweek" aanbrak. Dan wilde de grond het zaaisel niet meer vasthouden. De verklaring van dit verschijnsel ligt voor de hand: in October kan het zwaar regenen, de vele regenbuien spoelen het zaaisel bloot.

Het gedaan raken van de drukke werkzaamheden op het veld verschafte den landbouwers meer vrijen tijd. En het is dan ook geen wonder, dat in deze maand op talrijke dorpen "kermis" en "jaarmarkten" gehouden werden. Het begon eigenlijk al in September. De herdenking van O.L. Vrouw-geboorte op 8 September wordt in verschillende streken van ons land tevens beschouwd als dankfeest voor den oogst.

Tegen het einde van het najaar kunnen de landbouwers hun paarden, voor zoover zij die te veel hebben, bij het landwerk missen. Menigeen ruimt dan op de vele jaarmarkten in deze maanden zijn "ploegpaarden" op. In Asperen, een plaatsje in Zuid-Holland, wordt in de laatste week van October de jaarlijksche paardenmarkt gehouden. In vroegere jaren kwamen dan de kooplieden van heinde en verre toegestroomd: ook uit Frankrijk en Duitschland trokken de paardenkoopers naar dit dorpje. Tijdens de markt werd er een week "kermis" gehouden. De school werd gesloten, de jeugd ruimde de vetgemeste konijnen op om in het bezit te komen van "kermis"-geld. Den avond voor het openen van de kermis luidden de klokken. Als bijzonderheid kan nog vermeld worden, dat het middagmaal van alle dorpelingen tijdens den marktdag bestond uit: aardappelen, vleesch en peren (meestal ongeschild en heel gekookt boven de aardappelen).