©

Tekst  Donata van de Ven

&

Stichting Cubra

Fotografie: Donata van de Ven tenzij anders vermeld

KLIK HIER voor een recensie van het afscheids- concert van Hein van de Geyn op website draaiomjeoren

van

Donata van de Ven

met

Hein van de Geyn

Foto: Cees van de Ven

Op een stormachtige vrijdagmiddag vertrok ik naar Dordrecht, voor een interview met bassist Hein van de Geyn. Ik was ervan overtuigd dat een gesprek met de charismatische persoon die hij is, mooie verhalen en scherpe uitspraken zou opleveren. Maar Hein had een verrassende onthulling in petto, die uiteindelijk leidde tot dit openhartige relaas, waarin hij tevens terugblikt op zijn 30-jarige bewogen carrière als muzikant.

Hein is geboren op 18 juli 1956 in Heeswijk-Dinther, maar verhuisde al snel naar Roosendaal. Hij begon zijn conservatoriumstudie in Tilburg, om deze uiteindelijk af te ronden in Rotterdam, waar in het vijfde jaar een jazzopleiding was gestart.

"Brabant is de grond waar ik ben gepoot. Na het behalen van mijn diploma ben ik tien jaar weggeweest. Ik heb in Amerika, Brussel en Engeland gewoond, om uiteindelijk weer in Breda te belanden."

"Destijds heb ik alle schepen achter me verbrand, iets wat ik nu eigenlijk weer ga doen. Ik vertrek naar Zuid-Afrika met mijn vrouw en dochtertje, hang mijn bas aan de wilgen en zet een streep onder mijn carrière! Ik ga al acht jaar naar mijn huis in Zuid-Afrika en voel me daar altijd erg gelukkig. Ik heb dertig jaar heel hard gewerkt, maar het is mooi geweest. Voor mijn gevoel heb ik veel ontvangen, maar vooral heel veel gegeven. Het resultaat is dat ik nu op mijn 53e voortgeduwd word door alles wat ik zelf heb opgezet. Dat wil ik niet meer."

Foto - Huis in ZA, uit privé collectie

Zijn (dan vijf maanden oude) dochtertje Lulu verschijnt op de arm van zijn nieuwe, jonge vrouw Cyrille en zichtbaar ontroerd vervolgt hij na een diepe zucht zijn verhaal.

"Gisteren heb ik nog gespeeld... waar was dat nou? Ik ben het alweer vergeten. Begrijp me goed, ik vind het wel leuk als ik eenmaal op dat podium sta, maar ik ga hier 's middags om half drie weg en kom 's nachts om half één thuis, als je geluk hebt. Voor mijn gevoel heb ik dan niets gedaan. Behalve dan dat ik even een geweldig moment op dat podium heb gehad. Misschien, want dat is toch vaak niet het geval. Die prijs vind ik veel te hoog. Dat doe ik niet meer. Ik heb het heel leuk gevonden, ook om de hele wereld over te gaan, inclusief de hotels. Ik vind het gewoon niet meer leuk!"

"Tja, dan heb ik nu die job aan het Rotterdams conservatorium, waar ik artistiek manager ben. Die is voor een stuk bureaucratisch, maar ook visionair; hoe kunnen we de richting bepalen voor een nieuw conservatorium van de 21e eeuw? Maar ja, ik ben het zat. En toen kwam ineens die grond in Zuid-Afrika te koop, nota bene naast ons huis! Daar was het moment om te doen wat ik al heel lang wilde doen: opnieuw beginnen. Ik stelde mezelf de vraag 'wie ben ik?' Een corpulente man van 53 met een goed stel hersens. That's it!

Niet degene die met Chet Baker speelde en in Carnegie Hall. Of de bekende bassist in dat relatief kleine wereldje. Ik vind het heel prikkelend, dat je weer vooraan begint en niemand bent."

"We gaan een guesthouse bouwen op die grond met zes dubbele kamers. Rondom een prachtige tuin. We zullen eens kijken wat dat ons geeft. Het kind groeit dan op in lucht, licht, zee en veel pappa en mamma."

Foto Hein met Lulu, uit privé collectie

Hij lacht, waarschijnlijk om zijn eigen niets verhullende woorden, die de stelligheid van zijn besluit onderstrepen. Maar vast ook om de uitdrukking op mijn gezicht die in snel tempo varieert van ongeloof naar respect. Meteen rijst bij mij de vraag of zijn bas, die immer verstrengeld lijkt in een liefkozende omhelzing, nu ook radicaal aan de kant moet?

"Nee, de bas gaat niet mee. Ik zit vol muziek en heb een leven gehad vol muziek. Die muziek gaat ook niet weg. Maar de vorm waarin dat gestalte krijgt of heeft, kan van alles zijn. Als ik thuis ben, staat die bas daar in de hoek. Ik pak hem niet uit. Ik zit wel heel vaak achter de piano en ik ben bezig met een nieuw methodisch boek. Ik heb er nog twee in mijn kop zitten, die ik nog wil schrijven. Daar kom ik hier nooit aan toe. Alles wat ik tot nu toe geschreven heb, is in Zuid-Afrika geschreven."

"Ik ben één keer zes maanden daar geweest, een soort sabbatical. Toen ben ik begonnen met schrijven. Uiteindelijk heb ik er drie jaar over gedaan. Maar ik ging er ook vaak alléén naartoe. Geweldig, opstaan met de zon, wandelen over het strand en in de schaduw aan het werk. Nu is het wel anders. We hebben twee jaar uitgetrokken om de guesthouse te bouwen. Daar ben je niet de hele tijd mee bezig en dat doe je ook niet zelf, dus er is nog veel tijd over. De bedoeling is dat ik en mijn vrouw het gaan runnen, samen met wat personeel. Als ik wil, kan ik 's morgens eieren gaan bakken, maar als ik niet wil, hoeft dat niet."

"Maar die bas…. Natuurlijk geniet ik van die bas en het gevoel daarbij, en ik weet ook niet hoe dat voelt over twee jaar. Maar ik heb geen zin om het halfhalf te doen. Dat zou betekenen dat ik misschien wel eens over zou moeten komen als er genoeg gigs op een rijtje zijn. En die bas blijft dan toch een centraal ding, wat ik dan ook weer moet bijhouden. Nu teer ik op die optredens. Ik ben niet zo'n technicus, meer een gevoelsspeler. Ik ben heel erg met de emotionaliteit van muziek bezig en de structuur ervan. Niet zozeer met de virtuositeit. Heb ik ook nooit gekund."

Foto: Eddy Westveer

"Ik was 23 toen ik begon met contrabas, dus ik ben sowieso een laatbloeier. Het is een typisch verhaal. Ik speelde gitaar in een popbandje, maar omdat er nog een gitarist was, besloot ik maar basgitaar te gaan spelen. Door de jazz werd dat al snel contrabas. Dat was een praktisch-sociale overweging, een instelling die inherent is aan het bassist zijn. Je staat op een heel dienende plek. Ik heb daar wel mee geworsteld. Ik speelde in het begin veel te druk. Ik voelde me meer solist dan begeleider. Die knop moest om. Dat heeft wel een paar jaar geduurd. Maar het is nooit echt helemaal ingedaald. Ik wilde altijd graag melodieën spelen. Dus uiteindelijk ben ik gestopt met heel veel dingen en ben ik toch vooraan gaan staan, maar dan met die bas. In kleine bezettingen, met Baseline, of met Bert van de Brink, waar ik heel veel ruimte kreeg. Hij is een hele sympathieke, integere en intelligente man. Met hem heb ik ook veel geluld over de binnen- en buitenkant van de muziek. Dat is toch waar het over gaat. Over inhoud."

"Ik heb al die jaren wel zelf stukken geschreven, wat uiteindelijk heeft geresulteerd in het ontstaan van mijn eigen bandje, Baseline. Daarmee kon ik mijn eigen muzikale kleur fabriceren. Ik had een duidelijk beeld van wat ik wilde, maar liet wel iedereen in zijn eigen waarde. Ik leverde de muziek aan zoals het ongeveer zou moeten klinken, en de muzikanten vertaalden dat dan naar zichzelf. We hebben een aantal tournees gedaan en 4 cd's gemaakt. De laatste, 'The Guitar Album', met Ed Verhoeff, John Abercrombie en Hans van Oosterhout, daar ben ik heel blij mee. Gitaargeweld: als het er echt over gaat, is dat toch mijn roots. Carlos Santana, Jan Akkerman, Emmerson Lake and Palmer, Yes, The Beatles: geweldig!"

Noem het lef of ordinaire brutaliteit, maar luisterend naar dit verhaal kan ik het niet laten hem de vraag te stellen of die bas dan misschien niet het juiste instrument voor hem is geweest, waardoor hij uiteindelijk tot dit rigoureuze besluit is gekomen. Er valt een stilte... "Goh, dat is wel een goeie gedachte. Maar het is niet helemaal waar, want ik houd enorm van die bas. In 1986 heb ik drie maanden, zes dagen in de week van 's morgens tot 's avonds, alleen maar gestudeerd op de bas. Echt Zen. Daar is alles op gebaseerd en daar komen die boeken ook uit. Zo moest het. Totale controle. Ik zou een geweldige bassist worden. Niet vanuit groezeligheid en passie, maar vanuit overwicht. Boven de materie staan en werkelijk iets kunnen creëren; dat is een proces groter dan muziek. Daardoor ontstond een relatie met 'die bas' als instrument. Iets wat ik niet heb met de piano, hoewel ik dat ook een geweldig instrument vind."

Cyrille en Hein - Foto Eddy Westveer

"Waar ik niet gelukkig van word, is de rol van de bas. Maar dat is natuurlijk wel iets wat eraan vastgekleefd zit. Ja, het zou goed kunnen dat het allemaal anders was gelopen als ik een meer solistisch instrument had gekozen. Maar dan nog ken ik al die scenario's, of je nou piano speelt of bas. En juist die scenario's trekken me niet zo aan. Een voorbeeld? Sextet, drie blazers erbij. Je speelt hardbop, muziek die voorspelbaar is. Dan aftellen en gaan, verschrikkelijk! Natuurlijk, geweldige solisten, het publiek vindt het geweldig, maar ik wil niet daarachter staan en dat boplijntje spelen, bladzijde na bladzijde. Een echte bassistbassist houdt de groep bij elkaar, en vindt het geweldig op die manier daar te staan."

"Ik heb het ook op die manier gedaan. Ik ben niet voor niets indertijd, na negen jaar, met Dee Dee Brigdewater gestopt. Ik bedacht mezelf toen: als ik dit nog een jaar langer doe, doe ik het waarschijnlijk de rest van mijn leven. Dan zeggen de mensen later: 'Hein? O ja, die speelde met Dee Dee Bridgewater. Hij reisde met haar de wereld rond en verdiende er goed geld mee!' Het was geweldig, maar het heeft me echt opgevreten. Daarna ben ik, mede uit verveling, een platenmaatschappij (Challenge Records) begonnen en les gaan geven. Wat uiteindelijk resulteerde in die job in Rotterdam. En ik heb toen een (methodisch) boek geschreven. Trouwens, Challenge houd ik wel aan. Daar kom ik een paar keer per jaar voor terug."

Dee Dee Bridgewater en Bert van den Brink - Foto Cees van de Ven

Aan zijn huis heeft Hein een ruimte gebouwd die is ingericht als theater. Het heeft een volwaardig podium en er is plek voor zo'n dertig mensen, verdeeld over een aantal tafeltjes. Het geld daarvoor, 100.000 euro, kreeg hij van het Prins Bernard Fonds voor zijn verdiensten als bassist en producer. "Ik organiseerde daar veel lunchconcerten en heb er natuurlijk ook veel zelf gespeeld. Ook mijn eerste plaat met Paulien van Schaik is daar opgenomen. We zijn nu bezig met het huis op te knappen en als de bomen weer een beetje in bloei staan, gaat het in de verkoop."

Paulien van Schaik -Foto Ed Jansen

Binnenkort viert Hein zijn 30-jarig jubileum en terugblikkend op zijn carrière vertelt hij over hoogte- en dieptepunten. "Een muzikaal hoogtepunt is in ieder geval de tijd dat ik speelde met Chet Baker. Ik ben met hem een paar weken in Japan geweest en hij was toen heel goed in vorm. Het laatste concert was niet zo goed. Daarna is hij in Amsterdam uit dat raam gevallen en op een paaltje terechtgekomen. Dat is alweer vijfentwintig jaar geleden. Ik was erg onder de indruk van de muzikale en spirituele kracht van die man. Adembenemend! Hij vertoonde antimacho muzikaal gedrag. Het ging meer over zacht en logisch, en over stilte en niets spelen wat niet nodig is. Dat heeft zijn sporen bij mij achtergelaten. Als je jong bent, wil je alleen maar meer. Snellere loopjes of hoe interessanter en ingewikkelder, hoe beter. Uiteindelijk kom je erachter dat het helemaal niet zo is."

"Tegenwoordig zijn er wel meer muzikanten die bezig zijn met 'wat doe ik en waarom doe ik het?' Terwijl vroeger de stijl meer bepalend was. Bijvoorbeeld een bebopstijl. En dan ging het erover hoe we dat interessant konden maken. Dat was soms door virtuoos gedrag te vertonen in snelheid of harmonische complexiteit. En dat is één manier om muziek naar buiten te brengen. Maar je kunt ook denken aan magie en kleur. Zo iemand als Eric Vloeimans heeft dat heel goed begrepen. Als trompettist is dat ook anders, dan sta je toch meer in je eigen kleur of in je eigen licht. Als bassist komt je gemakkelijk in een rol terecht."

Eric Vloeimans - Foto: Koen Scherer

"Een ander hoogtepunt is natuurlijk Toots Thielemans. Met hem speel ik nog steeds. Dat is nooit routine en altijd een feest. Die man raakt mij altijd. Je voelt de magie soms opstijgen en de tranen komen dan als vanzelf, ook tijdens het spelen. Juist door de waardering van de mensen op het moment dat je jezelf laat zien en je hart opent, durf je uit je schulp te kruipen. Dat leerde ik al vroeg en daardoor hoefde ik nergens bang voor te zijn, zelfs als ik zou huilen op het podium. Het werd de rode draad; ik heb niets te verbergen en niets te verliezen!"

"Dee Dee was net een beetje aan het doorbreken toen ze mij erbij vroeg, ook als arrangeur en musical director. Ik vond het leuk om een beetje klasse in die band te krijgen, want in die tijd was het een rommelig, jamsessieachtig gebeuren. Ze is een geweldige zangeres en een hele goede improvisator. Dat was heel leerzaam en ik heb toen veel contacten kunnen leggen."

"Ook Philip Catherine is heel belangrijk geweest. We hebben zo'n 10 cd's samen gemaakt en zeker tien jaar veel samengespeeld. Als duo, maar ook in een trio en kwartet met Hans van Oosterhout en Bert van den Brink. Ontzettend inspirerend. Philip had jazz, maar ook heel erg zijn eigen kleur. We hebben veel gefilosofeerd over muziek en de binnenkant van de harmonieën. Hij is nog steeds een goede vriend. Net zoals Bert en Hans, met wie ik veel gereisd en gespeeld heb."

Hans van Oosterhout - Foto Cees van de Ven

"Met Chet had ik dat helemaal niet, daar liep ik een beetje met een boog omheen. Dus gek genoeg is muziek ook zijn eigen taal en kun je elkaar enkel binnen die taal ook tegenkomen. Iemand verklankt zichzelf, als het goed is. Dus op het moment dat je een hele nauwe muzikale band hebt, zit er waarschijnlijk wel een mens achter die ook dichtbij je staat in potentie. Als dat er niet is en er alleen maar oppervlakkig gekletst wordt, trek ik het niet. Dat heeft me bij Dee Dee ook de das om gedaan. Met alle respect, want het zijn geweldige muzikanten."

"Wie heel erg belangrijk is nu, en eigenlijk al heel erg lang, is Enrico Pieranunzi. Heel melodisch, heel Europees, heel erg cerebraal en compositorisch in zijn manier van spelen en heel erg jazz! Hij is echt een baken. Met hem heb ik ook nog een paar optredens staan."

Toots Tielemans - Foto: Donata van de Ven

"Grappig is dat ik op het conservatorium in eerste instantie als hoofdvak viool wilde doen, maar daarvoor werd afgewezen, omdat ze vonden dat ik eerst een jaar moest studeren. Vlak voor het toelatingsexamen viel ik met mijn racefiets en brak mijn sleutelbeen. Ze adviseerden me toen om schoolmuziek te gaan studeren. Dat was geweldig! Als musicus heb ik daar heel veel aan gehad. Een uitgebreid pakket met vakken als koordirectie en Gregoriaans, kunst- en muziekgeschiedenis, didactiek, methodiek, algemene psychologie en pedagogie, maar ook gehoorvorming."

"Het is een ideale opleiding voor een jazzmuzikant. Niet zo'n jazzschool, waar ze alleen maar door een jazzbril kijken. Je moet juist muzikant zijn en zeggen: dat jazzvirus zit in mij en dat vindt wel een weg. Muzikanten van mijn generatie en daarvoor hebben dat ook zo gedaan, als amateur of klassiek opgeleid. Daarna vonden ze hun eigen weg. De jongens van nu worden gewoon gaar gekookt en hebben een heel beperkte visie op muziek."

"Dat jazzvirus is het feit dat je kunt improviseren. Dat gebeurt eigenlijk in geen enkele andere muziek, een uitzondering daargelaten. In de jazz zijn absoluut regels, maar als je eenmaal boven de materie staat, is er heel veel vrijheid. Dus als je dat eenmaal hebt gevoeld als speler of luisteraar, dan ben je door dat virus gebeten. Dat zie je ook over de hele wereld gebeuren. Het overstijgt lokale of nationale stromingen. Iemand in Schotland is net zo'n fervent jazzmuzikant of -luisteraar als iemand in Australië. Dat is toch prachtig! Het is taal."

Foto : Cees van de Ven

"Klassieke muziek is geschreven taal. Het is leuk om dat heel mooi voor te lezen. Maar als je ineens voelt dat je zelf ook iets kunt zeggen en met mensen in gesprek kunt gaan, nou ja, dat is toch niet te geloven... Dat is volgens mij de emotie die bij jazzmuzikanten leeft. Componeren is eigenlijk hetzelfde, maar dan in slow motion. Dat proces is geweldig, de potentie om zelf iets te creëren! Ik heb het idee dat de boel nu open ligt. We kunnen heel duidelijk praten over Europese muziek met invloeden van wereldmuziek. De monopoliepositie van de Amerikaanse jazz als leidend genre is verdwenen. En dat is wel verfrissend. Mijn platenlabel geeft al aan welke muzikanten ik in dit kader interessant vind."

Het plan om te emigreren broedde al jaren in Heins hoofd en hart, en de voorbereidingen zijn al in een vergevorderd stadium. Toch moet er nog wel een en ander gebeuren voor hij op 1 oktober definitief de Hollandse deur achter zich kan sluiten. "September is een maand van inpakken, van trouwen, feesten met de vrienden en het regelen van honderden details. Het is niet zo dat ik heel erg ongelukkig was en daarom weg wil. In die ratrace waren ook gelukkige momenten, alleen veel oppervlakkiger. En dan altijd die onrust!"

"Spiritualiteit is meer een combinatie van mijn katholieke opvoeding en Siddartha goed begrijpen. Iets wat verder gaat dan wat voor de hand ligt en zichzelf kan overstijgen. Godsbesef is de andere kant. Je kunt het niet zien, het is niet tastbaar, maar je kunt er toch in geloven. Dat is heel spiritueel. Als muzikant probeer je dan dat pragmatische aan het kosmische te verbinden."

"Magie kun je zien op de Uri Geller-manier, als een truc die je kunt kopen. Entertainment dus, wat wij natuurlijk ook doen. Maar het is juist spiritueel om te zeggen 'ik bén muziek'. En dat is groter, want dat gaat niet over noten en akkoorden. Dat voel je."

"Ik ben opgegroeid met woorden als ruggengraat en doorzettingsvermogen. Op het moment dat je die woorden loslaat en het veel meer gaat over processen en niet over het doen, bereik je veel meer. Loslaten en leegmaken zijn de sleutelwoorden. Door je verlangen expliciet te maken, blokkeer je alle creativiteit. Ik wil niet meer overspoeld raken door allerlei dingen, omdat ik nou eenmaal een spin ben geworden in een web. En wie weet wat er dan gebeurt. Dan is 53 een mooie leeftijd. Er zit veel voor, maar ook veel achter. Ja, ik heb een dag lopen janken van opluchting toen ik eenmaal de beslissing had genomen, en nog... het is gewoon te veel."

Foto: Cees van de Ven

"Ik geloof heel erg in de magie van klank en mijn bas is dan mijn toverstaf. Als je een fantastische klank hebt, hoef je eigenlijk maar één noot te spelen. Dat is genoeg om een resonance teweeg te brengen. Eventueel volgt er dan nog een tweede noot..."