Donata van de Ven

een muzikale ontmoeting met

Oleg Fateev

In Paradox te Tilburg, tijdens Accordeonslag, hoorde ik Oleg voor het eerst spelen in een muzikaal ‘duel’ met jazzgitarist Aron Raams. De melancholie en zijn gevoel voor drama, maar ook zijn improvisatietalent richting jazz tijdens dit praktisch onvoorbereide concert trof mij en de vele luisteraars recht in het hart.

Oleg Fateev werd geboren op 5 juli 1967 in Moldavië.

Zijn carrière begon als straatmuzikant maar bracht hem later in grote theaters als Carré en het Concertgebouw van Amsterdam.

Zijn veelzijdigheid uit zich in allerlei projecten waar hij de afgelopen jaren aan meegewerkt heeft zoals met het Dansgezelschap van Christina de Chatel, Theater Artemis, Oostpool en het RO Theater. Naast soloconcerten die hij gaf, werkte hij ook met Herman van Veen, Jeroen Willems, Mathilde Santing en vele anderen.

Op 29 jarige leeftijd verhuisde hij van Moldavië naar Nederland waar hij het verlangen voelde om de muziek uit zijn jeugd te vertolken, maar waar ook zijn fascinatie voor de jazz werd geboren. De lang gekoesterde wens om een eigen cd te maken en het ontstaan van zijn trio, resulteerde uiteindelijk in het uitkomen van de cd "Dreams" in april 2009. Deze cd is een combinatie van die twee muzikale werelden; traditioneel en jazz.

Al met al genoeg reden om een kijkje te nemen in het leven van deze bewogen artiest met zijn innemende persoonlijkheid, en het verhaal over zijn weg vanaf ‘de straat’ op te tekenen in een nieuwe ‘Muzikale Ontmoeting’.

"Ik werd geboren in Bendery, ook wel Tighina genoemd, een kleine stad aan de rivier de Dnjestr, met ongeveer 160.000 inwoners.

Ik, mijn broer en mijn ouders waren een heel arm gezin. We woonden in een veel te kleine 2-kamer flat. Mijn broer overleed helaas door een ongeluk toen hij 15 was. Zijn naam was Jura. Dat was een groot drama. Ik was 24 en op het moment dat hij stierf zat ik in Moskou op het conservatorium.

Jura was ook heel erg muzikaal en speelde trompet. En hij hield heel erg van honden! Dat was eigenlijk alles wat ik van hem wist. Op de begrafenis vroegen zijn vrienden of ik wel wist hoeveel hij van mij hield, en hoe trots hij op me was. Ik had geen idee. We spraken nooit daarover en we hebben elkaar jammer genoeg nooit echt goed leren kennen. Ik was helemaal van slag omdat ik daar pas zo laat achter kwam. Te laat. Ik heb later mijn zoon naar hem vernoemd.

Mijn ouders waren ook muzikaal. Ze zongen heel veel. Mijn moeder was vroeger met een ander meisje als enige van de stad uitgekozen om opera te studeren. Maar haar ouders lieten haar niet gaan! De rest van haar leven heeft ze in de fabriek gewerkt. Zo was het leven daar nou eenmaal. Mijn vader was alleen vrolijk op feesten. Daar zong en lachte hij, thuis leek het of hij altijd kwaad was en dronk hij veel.

Ik speelde niet vaak met andere kinderen. Ik trok me vaak terug en zat altijd met mijn vingers piano te spelen op een stoel of een tafel of zo. Mijn moeder heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik muziek kon gaan studeren. Ik ben zelf naar de muziekschool gegaan en werd daar meteen toegelaten. Ik was toen 10 jaar. Ik wilde graag klavieraccordeon spelen maar dat werd een knoppenaccordeon, de bayan, omdat die meer mogelijkheden biedt. Het is wel een totaal andere techniek dan met klavier.

De bayan

De muziekschool daar is heel anders dan hier in Nederland. Het duurt 5 jaar en het is een echte opleiding. Mijn specialisatie was accordeon met als 2^e instrument piano.

Buiten je specialisatie krijg je daar ook vakken als solfège en muziekgeschiedenis. Tegelijkertijd zat ik ook op de middelbare school, waar je van 7 tot 15 jaar naar toe gaat.

Na schooltijd ging ik vanaf een uur of 3 naar de muziekschool tot een uur of 7. En dat vanaf 8 uur ’s morgens, elke dag! Dat is best zwaar.

Op de muziekschool was ik gewoon een goede student. Ik deed wat ze van me vroegen en ik geloof niet dat ze toen vonden dat ik een speciaal talent had. Maar ik begon al wel na te denken over wat ik ‘later’ wilde gaan doen. Conservatorium, lesgeven, optreden? Ik wist in ieder geval zeker dat ik verder wilde in de muziek.

De volgende stap na de muziekschool in Moldavië is het muziekcollege, een 4-jarige, nogal zware, volwaardige opleiding. Het is een goede voorbereiding op het conservatorium, die ook nog eens 5 jaar duurt. In totaal heb ik dus 14 jaar muziek gestudeerd!

In Tiraspol, vlakbij ons huis was een heel goed muziekcollege, maar daar werd ik niet aangenomen omdat ze me niet sterk genoeg vonden op de bayan! Ik was heel erg teleurgesteld, maar ik werd wel aangenomen in Chisinau, de hoofdstad. Ik was toen 15 jaar. Ik werd nogal beschermd opgevoed, was niet erg zelfstandig en heel onzeker, maar ik moest gaan verhuizen naar een studentenhuis in de hoofdstad om muziek te kunnen gaan studeren! Praktisch gezien kon ik mezelf echt wel redden, maar op die leeftijd met vreemde mensen in een vreemde stad wonen, zonder je familie, is toch wel heel moeilijk geweest voor mij.

Gelukkig heeft het maar één jaar geduurd. Ik werd alsnog aangenomen in Tiraspol, de man die mij toentertijd daar op het muziekcollege had afgewezen was vertrokken naar Siberië!

De leraar die ik toen kreeg heeft mijn leven voorgoed veranderd.

Eduard Lenchiner. Hij was onzeker en verstrooid, maar had enorm veel gevoel voor muziek. In die tijd ontdekte ik ook dat ik zoiets als een talent had en maakte ik hele grote stappen in mijn muzikale, maar ook persoonlijke ontwikkeling. Hij bezat veel kennis over kunst en cultuur, en maakte mij daar ook deelgenoot van. Ik groeide enorm.

In het laatste jaar was ik de beste student geworden en won ik de eerste prijs in een accordeonconcours. Het was duidelijk dat ik naar het conservatorium moest gaan en het liefste wilde ik naar Moskou, het Russische muziekmekka!

Ik reisde 1600 km samen met mijn moeder en speelde een stuk van Bach en een pianoconcert van Weber op de bayan voor Friedrich Lips, de grote man aldaar en ja, hij vond mij een goede kandidaat voor zijn conservatorium. Ik deed toelatingsexamen en van de zestig aanmeldingen werd ik één van de acht mensen die slaagde! Ze waren erg onder de indruk van mijn spel. Ik kon het zelf bijna niet geloven".

Tijdens zijn studie aan het muziekcollege beschrijft Oleg zichzelf als een brave student. Hij had geen vriendinnetjes, wel een paar vrienden. Met hun zat hij ook in een popbandje waarin hij op een (geleende) keyboard speelde. Ze speelden op bruiloften en op afscheidsfeestjes van de zonen die vertrokken naar Militaire Dienst.

Even ter vergelijking; ze verdienden 60 tot 80 roebel voor een optreden terwijl Oleg’s vader 100 roebel per maand verdiende. Het waren zijn eerste echte ‘werk’ ervaringen.

Oleg’s fascinatie voor toetsen was en is nog steeds groot. Toen indertijd de keus gemaakt moest worden welk instrument hij zou gaan spelen is dat bayan geworden omdat een pianostudie gewoonweg te duur was. Hij zegt zelf dan ook niet speciaal dol te zijn op accordeon. Wel noemt hij het een expressief en direct instrument. Voor hem is het er gewoon één waarmee hij zijn gevoel voor muziek tot uitdrukking kan brengen.

"Voordat ik mijn studie in Moskou kon beginnen moest ik 2 jaar in Militaire Dienst. Dat was nou eenmaal verplicht en ik deed het liever vóór mijn studie dan erna. Ik zou uitgezonden worden naar Afghanistan. De dag voor vertrek sprak ik toevallig een dirigent van een orkest die vertelde dat een kolonel een accordeonist zocht voor zijn militair ensemble in Moskou. Dat is echt mijn geluk geweest want als ik die man op een ander moment gesproken had was mijn leven misschien wel heel anders gelopen!

Na 8 maanden Moskou werd ik uitgezonden naar Kiev, maar ook daar kwam ik in een orkest terecht. Met dit orkest begeleidden we een dansgroep. Uiteindelijk is deze tijd heel belangrijk geweest en heb ik veel ervaring opgedaan als begeleidend muzikant. Misschien is daar ook wel de liefde voor dans en theater ontstaan.

Toen werden we allemaal naar een oorlogsgebied in Armenië uitgezonden. Etnische zuiveringen in Azerbeidzjan. Dat was een afschuwelijke tijd. Ik zag veel bloedende mensen, kinderen, veel ellende daar. Hele gezinnen werden uitgemoord. Ik hoefde er zelf gelukkig niet aan mee te doen want ik zat nog steeds in een orkest, maar wij speelden voor de (vaak gewonde) soldaten en de ellende was in hun ogen af te lezen.

Het heeft lange tijd geduurd voordat ik dat los kon laten".

Moskou kent 2 belangrijke muziekopleidingen; het over het algemeen klassiek ingestelde Conservatorium waar ooit Tsjajkovski directeur was, en de Gnessin-academie, dat andere disciplines kent. Hier studeerde Oleg. Er wordt klassiek gedoseerd, maar ook volksmuziek en jazz! Hij studeerde in 1993 af met het een 5, het hoogst haalbare cijfer.

Een medestudent van Oleg in die tijd was de beroemde pianist Jevgeny Kissin.

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

"In het laatste jaar van mijn studie aan het conservatorium ging ik voor het eerst met een trio naar het buitenland. We speelden Russische traditionele muziek in de omgeving van Hamburg en in Celle, ik zal het nooit vergeten. Het was een prachtig middeleeuws stadje en we stonden buiten op de kinderkopjes onze in Moskou opgenomen cassettebandjes te verkopen. We verbleven daar telkens de zomermaanden en we woonden op een camping in een tentje dat zo klein was dat onze voeten er buiten uit staken. Op een dag kwam op straat een vrouw naar ons toe die vroeg of we iets nodig hadden. Dat gebeurde wel vaker en vervolgens gebeurde er niets maar toen we ’s avonds bij ons tentje kwamen (meer een hondenhok) lag het helemaal vol met conservenblikken! Later kwam ze terug met een 8 persoons tent!

Toen hadden we een huis en is ons leven drastisch veranderd. We sleepten de tent telkens met ons mee naar andere steden en als we terug naar Moskou gingen brachten we hem terug naar die vrouw.

Jaren later kwam ik weer in Celle om daar in de schouwburg met Herman van Veen op te treden en de eigenaar van de plaatselijke juwelier herkende me nog van de tijd dat ik voor zijn winkel zal te spelen, heel bijzonder was dat.

Ik vond het geweldig om op straat te spelen, ik beleefde er mooie ontmoetingen.

Bv met een hele mooie, hele oude vrouw in oude traditionele Duitse klederdracht die ons een mandje met kaas en brood van de markt bracht.

Of een man die vroeg of ik voor hem thuis wilde spelen. Ik ging met hem mee en hij bleek een kelder onder zijn huis te hebben met een bar en een complete dansvloer! Er hingen soldatenkostuums aan de kapstokken. Er hing een hele aparte sfeer.

Het werd wel steeds moeilijker om in Duitsland te spelen want er was veel concurrentie en de politie was heel streng. Op een gegeven moment werd onze oude auto in beslag genomen en werd ons verzocht naar Nederland te vertrekken. We hadden een Nederlands visum, dat was in Rusland makkelijker te kopen.

Later toen ik in Nederland kwam wonen speelde ik ook nog op straat. Ook daar waren bijzondere ontmoetingen. Op een dag had ik in Den Bosch op een plein gespeeld en toen stopte er een man naast ons die een witte vleugel op zijn aanhanger had staan. Hij vroeg of hij iets voor ons mocht spelen. Dus die man zat daar, op straat, op een witte vleugel op zijn aanhanger, Chopin voor ons te spelen!

Of een man die vroeg of ik Bach voor hem wilde spelen. Ik zat daar in de zon en speelde Bach voor hem, maar hij begon vreselijk te huilen en hij bleef maar huilen. Toen bleek dat hij net zijn moeder had begraven. Zulke gebeurtenissen ontroerden me heel erg.

Door op straat te spelen zag ik ook hoe een stad leeft. Hoe de mensen zich bewegen, naar hun werk of naar de markt gaan. Heel boeiend.

Uiteindelijk kwam er iemand op straat naar mij toe die vond dat ik niet op straat maar in het theater moest spelen. Hij regelde een ontmoeting met de programmeur van De Azijnfabriek in Den Bosch en daar speelde ik mijn eerste soloconcert.

In die tijd kwam er ook een nieuwe liefde op mijn pad. De jongens van mijn band vertrokken terug naar Rusland en ik besloot in Tilburg te blijven wonen.

Na een periode van kleine optredens werd ik gebeld door Nard Rijnders, indertijd de saxofonist van Herman van Veen. Dat contact leidde tot een optreden met hem op het Jacques Brel festival in Duitsland voor 5000 mensen!

Ik dineerde aan dezelfde tafel als Juliette Greco en Gerard Jouannest, de pianist van Jacques Brel. Ik wist niet wat me overkwam.

Toen is mijn theater carrière ook van de grond gekomen.

Waarom theater? Ik hou van taal, maakt niet uit welke, en van verhalen. Dat boeit mij ook in liederen. Bepaalde woorden raken mij tot in het beenmerg. Het verhaal is de voornaamste basis van theater. Als dat niet interessant is boeit het niemand.

Ik kwam terecht bij Christina de Chatel, theater Oostpool en acteur/zanger Jeroen Willems. Met de laatste klikte het enorm. We hebben met veel succes (met tussenposen) 3 jaar een Jacques Brel voorstelling gedaan in grote theaters. Er is ook een live cd opgenomen met Brel liederen waarop ik meespeel. Geweldige tijd.

Tussendoor speelde ik ook met Herman van Veen. Tussen ons was wel een leeftijdsverschil maar we hadden wel degelijk een band. Het gevoel voor romantiek, muzikaal, ja er waren zeker overeenkomsten. Hij is een bijzondere kunstenaar. Ik speelde 27 keer met hem in Carré. Ik heb ook 50 voorstellingen met hem in Duitsland gedaan. Voor 17.000 man! Heerlijk, hoe meer mensen hoe beter!".

Het theater blijft belangrijk voor Oleg en hoewel hij op het conservatorium klassiek studeerde, en hij eigenlijk nooit naar jazz luisterde, was de interesse en het gevoel voor jazz altijd al bij hem aanwezig. Hij speelde als solist met het Brabants Jazz Orkest en met Nederlandse jazzgrootheden als Pauline van Schaik, John Engels en Eric Vloeimans.

"Ik hoorde in Rusland wel eens iemand jazz spelen maar dat was te fragmentarisch. Ik voelde wel dat alléén traditionele muziek ook niets voor mij was, maar ja, ik moest wel mijn brood verdienen. Eenmaal in Nederland raakte ik gefascineerd door de akkoorden en harmonieën. Ik heb echt iets met jazz. Die samensmelting van geluiden!

Ik begon zelf te experimenteren maar het klonk nergens naar en ik kon er maar niet de vinger op leggen waar hem dat in zat. Ik luisterde naar jazzmuzikanten, speelde met hun samen en ontdekte dat timing bv. heel belangrijk is.

Jazz betekent voor mij improvisatie en vrije uitingen van mijn gevoel. Natuurlijk binnen bepaalde regels, maar het is jouw keus welke noten je speelt op dat moment. Voor mij is het de meest levende vorm van musiceren. Ik wilde het verweven met de traditionele muziek die ik vanuit mijn ‘roots’ heb meegekregen. Een soort ‘etnische fusion’ zoals ik dat bv. speel met mijn eigen trio.

Voorheen zag ik mezelf nog niet als een jazzmuzikant, ik had niet het gevoel dat ik erbij hoorde, maar door die combinatie van jazz met traditionele muziek veranderde dat en begon ik in te zien dat er zoiets was als ‘mijn’ jazz.

Tegenwoordig voel ik me zekerder omdat ik mezelf accepteer zoals ik ben. Ik plaats mezelf niet in een hokje. Jazz of niet? Ik denk dat ik iets te bieden heb, waarom zou ik mezelf dan onderschatten?

Maar jazz heeft meerdere kanten; modern, abstract, soms kan ik het niet helemaal begrijpen. Meestal geeft het mij heel veel vreugde en energie, en vooral vrijheid!

De bezieling, dat is belangrijk. Zoals ik ben, zo klinkt mijn jazzmuziek.

Het leven in deze wereld is ingewikkeld. Hier zijn we heel rijk, ergens anders weer heel arm.

Muziek brengt vreugde en liefde, het maakt mensen rijker. Ik zie mezelf, net als andere muzikanten, als een soort ambassadeur. Misschien kan mijn muziek bijdragen tot een geweldlozer en liefdevoller bestaan. Dat zou ik heel mooi vinden.

Ik heb veel dieptepunten gekend in mijn leven maar ik ben gelukkig omdat ik het voorrecht heb om te doen wat ik wil doen en waar ik goed in ben".

September/oktober 2009; Brazilië met de Amsterdam Klezmer Band

Oktober 2009; Amsterdam; verhalenfestival, begeleiding van de Britse Shonaleigh, zgn. drut’syla (Verhalenvertelster vanuit Joodse traditie), afkomstig uit een Nederlands Joodse familie.

Theaterproducties; Februari 2010, Rotterdam, met RO theater voorstelling "Branden".

Concerten;13 december Aarschot België, trio. 28 december Stranger than Paranoia festival Paradox Tilburg. 21 maart kerk Helvoirt, trio. 11 april Venlo, museum van Bommel van Dam, solo. 23 mei Brugge Accordeonfestival, trio.

Voor het bestellen van de cd en concertinfo zie www.oleg.nl

Donata van de Ven september 2009