CuBra Cultureel Brabant Jeroen Ketelaars verzamelt muurteksten in Tilburg Allen Walker Read

Woorden aan de wand
Klassieke Tilburgse graffiti

Of:
Uitingen van urbane volkscultuur

Een verzameling opschriften, opgetekend op verschillende plaatsen in Tilburg

Naar het voorbeeld van

Allen Walker Read (1906-2002)

door Jeroen Ketelaars

Inleiding

‘Shit here, shit clear, wipe your ass and disappear’. ‘As a man grows old, his balls grow cold’. Dit zijn slechts twee voorbeelden van de vele ‘schunnige’ opschriften die de Amerikaanse taalkundige Allen Walker Read in de jaren twintig van de vorige eeuw op verschillende plaatsen in de Verenigde Staten en Canada optekende. Om u niet te erg te laten schrikken heb ik niet de meest schokkende exemplaren gekozen.

Tijdens een rondreis had Read de vele opschriften die hij op muren van openbare toiletten tegenkwam verzameld en er in 1928 een bijdrage over geschreven die hij in 1929 ter publicatie naar een wetenschappelijk tijdschrift stuurde. Vanwege de aard van het materiaal werd de verzameling echter niet in het blad opgenomen. Enkele jaren later besloot Read zijn collectie wc-opschriften alsnog uit te geven. In eigen beheer liet hij een boekje drukken dat hij de imponerende titel Lexical Evidence from Folk Epigraphy in Western North America: a Glossarial Study of the Low Element in the English Vocabulary gaf. Het opmerkelijke geschrift uit 1935 werd in Parijs gedrukt en in een oplage van 75 stuks uitgegeven. Ruim veertig jaar later werd het boek opnieuw uitgegeven als Classic American Graffiti.

Als taalkundige/etymoloog begaf Read zich vaak bezijden de platgetreden paden. Zo was hij enorm gefascineerd door graffiti en hield hij zich bezig met het achterhalen van de oorsprong van woorden als ‘fuck’. Maar Read, die lange tijd aan Columbia University doceerde, had een brede taalkundige belangstelling. Onder vakgenoten genoot hij bijvoorbeeld aanzien als de ontdekker van

Omslag van Allen Walker Read's klassiek geworden 'veld'-studie op het gebied van latrinaire graffiti. Het boek werd in 1935 gedrukt in Parijs in een oplage van slechts 75 exemplaren. Het hier afgebeelde omslag is waarschijnlijk het enige exemplaar in Nederland, in het bezit van de bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden. Het betreft nummer 73, en het is gesigneerd door Read (zie signatuur aan begin van het artikel). Gezien het precaire onderwerp was het boek, zo meldt de tekst op het omslag, uitdrukkelijk voorbehouden aan 'studenten taalkunde, volkscultuur, abnormale psychologie, en aanverwante takken van sociale wetenschappen'.

onder meer de oorsprong van de afkorting ‘o.k.’ Volgens Read ging de geschiedenis van dit nu over de hele wereld bekende ‘woord’ terug tot een satirisch krantenartikel uit 1839 dat handelde over verkeerde spelling. In het artikel had men het over ‘Oll Korrect’. Deze opzettelijk verkeerde spelling vormde het startpunt van een vrijwel wereldwijde verspreiding van o.k..

Geïnspireerd door de mooie vondsten van Read kon ik het niet nalaten eens te kijken wat er zich zoal op muren en deuren in mijn woonplaats zou bevinden. Alvorens de toiletten van cafés te gaan naspeuren besloot ik mij op ietwat neutraler terrein te begeven en een tocht door de straten van Tilburg te maken. Vol verwachting en met pen en papier in de hand schuimde ik de straten af. Welke uitingen van woede, vreugde, verliefdheid, verontwaardiging en andere emotionele gesteldheden zou ik in de stad aantreffen? Maar helaas, de speurtocht mondde uit in een teleurstelling. Geen fraaie exemplaren zoals Read die wist te verzamelen, maar een magere ‘Prei = kanker’, een ‘Tilburg hooligans’, ‘Bont is moord’, ‘Moslim Power’ en meer van dat soort kreten. Tot mijn vreugde vond ik op een deur in het centrum van de stad toch ook nog een rijmpje:

‘Het valkje vloog vol trots zijn eerste vlucht,

de jager zag dat en schoot het uit de lucht.’

Nee, de opbrengst van enkele avonden graffiti sprokkelen in de straten van Tilburg was niet om over naar huis te schrijven. Tilburgers houden niet zo van het geschreven woord, denk ik. Na vijf avonden gaf ik het op. Misschien vormen de toiletten van cafés een betere bron voor interessante graffiti. Teleurgesteld hing ik op mijn tweewieler, terug naar huis. Onderweg fietste ik door de Boomstraat. Daar zag ik, als een steek onder water, op een muur gekalkt: ‘More art less artists’. Dat was natuurlijk voor mij bedoeld. En niet helemaal ten onrechte. ‘Moet je maar niet doen alsof je Allen Read bent,’ dacht ik bij mezelf.

(Over Allen Walker Read: The Economist, 26 oktober 2002, p. 90; Dictionary Society of North America Newsletter, Fall 2002, p. 1 & 5)