Toen er in 1738 in Oost-Europa een pestepidemie was uitgebroken haastte de Staten-Generaal zich om, ter voorkoming van verspreiding in de Republiek der Verenigde Nederlanden, een placaat uit te vaardigen [1]. In dit plakkaat werd een aantal maatregelen afgekondigd om deze swaare pestilentiaale besmettelijke siekte tegen te gaan.

De maatregelen waren met name gericht tegen bedelaars, landlopers en pakdragende Jodenmannen en –vrouwen, die zich bezighielden met het kopen van oude kleding en vodden. Omdat zij met die goederen langs de huizen gingen, was het gevaar groot dat daardoor de ziekte onder de bevolking werd verspreid.

De Staten-Generaal bepaalden, dat er gedurende één jaar geen bedelaars, landlopers en rondlopende Jodenmannen en –vrouwen de Republiek mochten binnenkomen. Werden zij desondanks toch aangetroffen, dan moesten zij worden aangehouden en over de dichtstbijzijnde grens worden gezet. De goederen welke zij bij zich hadden moesten onmiddellijk worden verbrand. Werden zij daarna nogmaals binnen de Republiek aangetroffen, dan werd hen geseling, brandmerking en levenslange verbanning in het vooruitzicht gesteld.

 Fragment uit het placcaat van 31-12-1738.

Daarnaast werden er regels opgesteld, waaraan veermannen en herbergiers zich dienden te houden. Hielden zij zich daar niet aan, dan konden zij twee weken op water en brood in de gevangenis worden gezet. Bovendien zouden zij hun beroep niet meer mogen uitoefenen.

De officieren [drossaards] kregen de opdracht om naam en toenaam te noteren van de bedelaars, landlopers en Jodenmannen- en vrouwen die zij in hun jurisdictie hadden aangehouden. Daarbij moesten zij een omstandige beschrijvinge noteren van postuur of gestalte en kennelijke teekenen.

Verder moesten de officieren het plakkaat op de gebruikelijke plaatsen verkondigen en publiceren. Tegen degenen die zich niet aan dit plakkaat wensten te houden diende sonder eenige gratie of oogluijkinge een proces te worden aangespannen.

Het ziet er naar uit, dat de maatregelen succes hebben gehad, want een pestepidemie heeft zich hier te lande niet voorgedaan.

Nieuwegein, 10 november 2015

John van Erve

[1] (RAT) Tilburg en Goirle Varia 61A (Placaat Staten-Generaal d.d. 31-12-1738).