INHOUD

JOHN VAN ERVE

CUBRA HOME

 

©John van Erve – Nieuwegein

2020

 

Beloofd is beloofd

 

John van Erve 

 


 

Beloofd is beloofd

 

De ongetrouwde Denis Laurens Denis ging met de eveneens ongetrouwde Marij Willem Ariaen Theunis Hoecke op 19 januari 1690 naar de kerkenraad in Tilburg om in ondertrouw te gaan. Denis Laurens Denis zei dat hij 25 jaar oud was. In werkelijkheid was hij 22 jaar oud, want hij werd op 16 februari 1667 in Tilburg gedoopt als Dionisius Laureijs Denisen. Zijn ouders waren Laureijs Denis Peters Pulskens en Anna Cornelis Coijen.

De bruidegom werd geassisteert door een niet met name genoemde zwager. Deze zwager stond in voor de toestemming voor deze ondertrouw van de moeder van Denis Laurens Denis. Marij Willem Ariaen Theunis Hoecke gaf op dat zij 22 jaar oud was en zij werd geassisteert door haar vader. Beide waren in Tilburg geboren en woonden aan de Heikant.

Om met elkaar te kunnen trouwen moest het voorgenomen huwelijk eerst in de kerk door de predikant worden geproclameerd. Deze proclamaties moesten op drie achtereenvolgende zondagen plaatsvinden. Voor de ondertrouw van dit bruidspaar vielen de drie proclamaties op 22 januari 1690, 29 januari 1690 en 5 februari 1690. Als er na de derde proclamatie niemand was geweest die tegen het voorgenomen huwelijk bezwaar had gemaakt dan kon het huwelijk worden gesloten.

Op 2 februari 1690 echter vervoegde Laurens Wijtmans[1] zich bij de kerkenraad van Tilburg. Hij was de vader en momber[2] van Jenneken Laureijs Wijtmans en wilde de zondagse geboden, zoals de proclamaties ook wel werden genoemd, schutten. Hij zei tegen de kerkenraad dat hij de redenen voor deze inspraeck bij de magistraat[3] zou uitleggen.

Het was de kerkenraad niet toegestaan om op eigen gezag over te gaan tot het opschorten van de proclamaties. De schepenbank was de enige instantie die daartoe kon besluiten. De kerkenraad verwees vader Wijtmans dan ook naar de schepenen.

Laurens Wijtmans is op 4 februari 1690 naar de schepenen van Tilburg en Goirle gegaan. Hij werd vergezeld door zijn dochter Jenneken Laureijs Wijtmans en procureur Arnoldus van Loon.

Omdat de schepenen de inspraeck van Laurens Wijtmans, alvorens een beslissing te willen nemen, eerst moest onderzoeken waren ook Denis Laurens Denis en Marij Hoecke aanwezig.

Eerst kwam Jenneken Wijtmans aan het woord. Zij verklaarde dat Denis Laurens Denis haar al meer dan een jaar geleden had beloofd met haar te zullen trouwen. Door het doen van die trouwbelofte werd een vleeselijcke conversatie voor het huwelijk gelegitimeerd. Voor Jenneken Wijtmans had dit tot gevolg dat zij al enkele maanden zwanger van Denis Laurens Denis was. Zij verzocht de schepenen om de zondagse geboden op te schorten.

Daarna was het de beurt van Denis Laurens Denis om zijn verklaring af te leggen. Hij gaf toe dat hij al lang geleden aan Jenneken Wijtmans had beloofd met haar te zullen trouwen. Die belofte deed hij  ruim voordat hij een zelfde belofte aan Marij Hoecke deed.

Marij Hoecke werd geassisteert door haar voogd Adam Adriaen Denis. Zij was gauw klaar met deze affaire en deed onmiddellijk afstand van de trouwbelofte die zij aan Denis Laurens Denis had gedaan. Zij vond dat zij door hem ter quader trouwen is bedrogen ende misleijt.

Zij eiste dat Denis Laurens Denis haar een door de schepenen vast te stellen som gelds zou betalen voor de gedaene moeijte ende onkosten. Zij verklaarde erin toe te stemmen dat Jenneken Wijtmans en Denis Laurens Denis in ondertrouw zouden gaan en dat zij na verloop van de drie zondagse proclamaties met elkaar zouden trouwen.

De schepenen ontsloegen hierop Denis Laurens Denis van de ondertrouw met Marij Hoecke en zij stonden toe dat hij met Jenneken Wijtmans in ondertrouw zou gaan. Voorwaarde was wel dat hij eerst aan Marij Hoecke een onkostenvergoeding moest betalen van f.40,-. Daarnaast moest hij ten behoeve van de armen van Tilburg nog f.2-10-0 alsmede de kosten van het proces betalen. Die kosten bedroegen f.6-6-0 voor de zitting van de schepenbank en het uitspreken van het vonnis, f.0-6-0 voor de werkzaamheden van de  vorster en f.1-16-0 voor het maken van de notulen. Als hij aan die verplichtingen voldeed dan zou de drossaard geen vervolging tegen hem instellen. Het doen van trouwbeloften aan meerdere vrouwen was namelijk strafbaar.

Diezelfde dag nog gingen Denis Laurens Denis en Jenneken Wijtmans met elkaar voor de schepenen van Tilburg en Goirle in ondertrouw. Hij werd geassisteert door zijn zwager Huijgh Dirrick Huijgen. De bruid werd geassisteert door haar vader. Zij trouwden in Tilburg op 10 maart 1690.

Een maand of vier later werden zij verblijd met de geboorte van een dochter, die op 12 juni 1690 in Tilburg werd gedoopt als Cornelia, dochter van Dionisius Vreijs Denesen. Bij dit ene kind is het niet gebleven, want later werden uit dit huwelijk in Tilburg nog gedoopt:

Laurentius Denisen ~ 9 oktober1693; Anna Maria Dionisius Laureijssen ~26 januari 1697; Joanna Denissen ~ 23 maart 1698 en Anna Maria Denissen ~ 15 april 1699.[4]

Denis Laurens Denis voldeed op 11 maart 1690 aan zijn verplichting om Marij Hoecke f.40,- te betalen. In de marge van de notulen over deze zaak stond vermeld dat de voogd van Marij Hoecke het bedrag van f.40,- in ontvangst had genomen. Adam Adriaen Denis kon niet schrijven en zoals te doen gebruikelijk stelde hij bij de ontvangstbevestiging zijn hantmerck. De meeste mensen “ondertekenden” in zo’n geval met een kruisje of iets dergelijks. Adam Adriaen Denis makte een andere keuze.

Om zijn verbittering over deze gang van zaken te tonen tekende Adam Adriaen Denis, misschien wel op verzoek van Marij Hoecke, onder de ontvangstbevestiging met een hartje.

Bron: (RAT) Tilburg trouwboek schepenbank 1679-1712, f.195

 

Marij Hoecke heeft uiteindelijk haar geluk later alsnog gevonden. Zij trouwde op 11 februari 1691 in Tilburg voor de Nederduits-gereformeerde kerk met Laurens Gerrit Gijsberts.

 

Denis Laurens Denis ging in Tilburg op 15 oktober 1700 in ondertrouw met Feike Adriaen Meermans. Zij trouwden in Tilburg op 31 oktober 1700.

 

Uit dit huwelijk kwamen nog drie kinderen voort, die in Tilburg werden gedoopt:

Joanna ~20-9-1701; Cornelis ~20-3-1706 en  Walterus ~27-2-1709.

 

Voetnoten:

[1] Werd ook geschreven als Weijmans en Wijckmans

[2] Voogd, verzorger

[3] Schepenen

[4] Schrijfwijze volgens het doopboek

 

Met dank aan Ad Peijnenburg.