CUBRA

INHOUD LAMBERT G. DE WIJS
HOME 
BRABANTS
TEKSTEN
AUTEURS

 

Nieuwe Tilburgse Courant - donderdag 2 december 1948

 

 

Dat magische woord: St. Nicolaas!

 

Maar Tilburg treurt om een geschonden traditie

 

Waarom geen "klottermarkt" op de historische plaats?

 

 

St. Nicolaas, wat een magische kracht gaat er van dit woord uit voor de kleinen, maar ook wat 'n aantrekkingskracht bezit het voor de groten. Maandenlang houdt het St. Nicolaasgebeuren de verbeelding van groot en klein gaande. Dat is nu - het was vóór vele eeuwen zo - en zal ook nog na ons zijn. Het St. Nicolaasfeest is zó in het Nederlandse leven vastgeworteld, dat wanneer men naar andere landen gaat, men de St. Nicolaasgedachte meeneemt en ook ver van huis het feest viert. Toen, méér dan drie eeuwen geleden, Nederlanders in Friedrichstadt een Hollandse kolonie stichtten, vierden zij aldaar het feest op dezelfde wijze als zij dit in Amsterdam deden. Toen Nederlanders Nieuw-Amsterdam (nu New York) in Amerika stichtten, herinnerde ook het jaarlijkse St. Nicolaasfeest hen aan de geneugten van dit feest in de lage landen; ook nu is dit nog niet vergeten. In de musea te Amsterdam en elders vinden we schilderstukken van Heemskerk, Jan Steen e.a. uit de jaren 1561-1650, waarop het St. Nicolaasfeest wordt afgebeeld.

 

Te Amsterdam

In het begin der 16de eeuw, 1522, zegt de geschiedschrijver, was de luister van St. Nicolaas te Amsterdam (men had er zelfs een St. Nicolaaskerk, en er is er nog een) zó hoog gestegen, dat hem ter ere een beeld van zuiver zilver in de oude St. Nicolaaskerk werd opgericht. Het beeld werd echter in 1578 door de vroede kerkmeesters, die geld konden gebruiken, jammer genoeg verkocht en tot geld omgemunt.

Amsterdam had in die jaren reeds zijn St. Nicolaasmarkt. Deze markt werd 's avonds gehouden, heel genoeglijk met kaarsen en lantaarns (men schreef toen lamptaarns) verlicht. Dat was zeer idyllisch (1) en, schreef men in 1665, "de merct duerende wel tot middernacht met grooten toeloop van menschen". 't Was daarom, dat in een keur van 1663 gewezen werd op de langvingers, die bij het duister en veel volk de kans schoon zagen om te stelen en beurzen en beugeltassen te ontlasten.

 

Klottermarkt

Klottermarkt! Ook Tilburg heeft zijn St. Nicolaasmarkt reeds voor vele eeuwen. Of de klottermarkt, zoals wij deze in Tilburg noemen, oud is en of dit gebruik hier lang bestaan heeft? Onze markt dateert uit de 12de en wellicht reeds uit de 11de eeuw. De viering van het St. Nicolaasfeest is al even oud in onze stad. Volgens de annalen overleed de goede Sint in het jaar 1087. Reeds lange jaren voordien was hij als kindervriend bekend. Na zijn dood verbreidde de verering zich als bij toverslag over verschillende landen van Europa en werd het gebruik om de kinderen op 6 December te verrassen met geschenken ingevoerd. De reizende kooplieden kwamen naar Tilburg om 's avonds op de markt hun bijzondere waren uit te stallen.

Deze markt werd op de Oude Markt onder de Heikense toren gehouden, totdat eens op een dag dat er gegraven werd op 't plein de markt op het Piusplein gehouden werd. Ik verzocht toen B. en W. om de markt later weer bij de kerk te houden, hetgeen werd toegezegd. Intussen kwam de oorlog, met een toestand waardoor het markt houden onmogelijk was.

 

Gebroken traditie

Vóór enige weken heb ik B. en W. weer gevraagd de oude toestand te herstellen, maar ik kreeg ten antwoord, dat het verkeer de markt niet bij de kerk toestond. De markt zou op het Piusplein gehouden worden, niet op Zondagavond doch Zaterdagavond. B. en W. hebben daarmede een oud gebruik stuk geslagen. Eeuwenlang is de markt bij de Heikense kerk geweest. Zij hoort er thuis, trots het moderne verkeer. Hadden B. en W. geen andere beslissing kunnen nemen? Wordt niet meerdere malen, voor allerlei koude gebeurtenissen, het verkeer omgelegd? Had dit nu niet kunnen gebeuren om dit idyllisch oud gebruik in stand te houden? Zo B. en W. het niet aanvoelen, is er dan niemand in de Raad, die het wel aanvoelt? Bijv. het publiek, dat zo voor de heroprichting van de kermis op de Heuvel heeft geijverd?

Ik zag de klottermarkt reeds 60 jaar geleden. Oude gebruiken hebben een taai leven! Na mij zal er nog wel iemand opstaan, die het B. en W. nog duidelijker zal maken, dat het voor het culturele en economische leven niet dienstig is oude gebruiken te vernietigen. Integendeel, zij behoren hersteld en met liefde behandeld te worden.

 

LAMB. G. DE WIJS

Tilburg, 30 November 1948

 

 

1. Wij zagen vroeger een dergelijke markt op Montmartre te Parijs.