CUBRA

INHOUD LAMBERT G. DE WIJS
HOME 
BRABANTS
TEKSTEN
AUTEURS

 

Nieuwe Tilburgsche Courant - zaterdag 16 april 1927

 

 

Van 'n sterfhuis

 

't Is honderd en zestig jaar geleden, dus in 't jaar 1767, dat te Tilburg overleed de heer Jan Schaepsmeerders, de tweede echtgenoot van de Wed. Schaepsmeerders, voordien de Wed. van Groenendael. In dit huwelijk waren tweeërlei kinderen, de eersten zich noemende Van Groenendael, de anderen zich noemende Schaepsmeerders. Toen Jan het tijdelijke met het eeuwige verwisselde, kwam er dus voor de toeziende voogd Hendrik Schaepsmeerders heel wat kijken. Jan Schaepsmeerders was zg. handfabrikant, kaardde zelf de wol en deed zelf zijn garens spinnen. De boedelscheiding bracht, vooral daar het nu niet zoo florissant met de industrie ging, heel wat hoofdbrekens aan den toezienden voogd. Wij zullen hem in die zorgen maar niet volgen, doch er datgene aan ontlenen wat ons een licht kan brengen om toestanden en gebruiken in dien tijd te beschouwen.

 

Schaepsmeerders kocht zijne kaarden (schrobbelplanken zullen wij ze maar voor 't gemak noemen) van den kaardenfabrikant Corn. de Beer, die de volgende rekening inzond: "De Wed. Schaepsmeerders die debet is aan mijn Cornelis de Beer van kloppen van draad en kaarde en bij optrekking: geklopt 88 paar aan 1 stuiver en 2 duiten het paar, te samen f 5-10-0."

 

Voordat Jan Schaepsmeerders gestorven was, had hij, zooals ook thans, de hulp ingeroepen van den geneesheer. Dr. B. de Lauwere gaf daarvan de volgende rekening:

- 18 Nov. 1766 een potje medicijn f 1-4-0.

- 27 Nov. 1766 een diergelijk potje f 1-2-0.

- 5 Dec. 1766 noch een diergelijk potje f 1-2-0.

- gedaan ses visieten f 1-16-0.

Totaal f 5-4-0. Voldaen met f 5-2-0.

De rekening van den dokter was correct in orde, de weduwe bleek zuinig te zijn, gaf het ledige medicijnpotje terug, en de dokter verminderde daarvoor de rekening met 2 stuivers. In onze dagen nemen de doktoren het iets gemakkelijker op en specificeeren hunne rekeningen niet zoo juist. Men kent de term "Geneeskundige behandeling gedurende het jaar …." 6 Visieten voor f 1-16-0, dus 6 stuivers per keer lijkt ons niet te duur.

 

Zooals het ook in onze dagen wel gaat, men zoekt wel eens hulp en baat bij een buitensteedschen dokter of specialiteit. Zoo was voor 160 jaar de loop naar een geneesheer in Turnhout. Dr. Van Talderen gaf daaromtrent de volgende rekening:

- 13 Aug. 1766 een pottie f 1-2-0.

- 13 Aug. 1766 pillekens f 0-6-0.

- 3 Sep. 1766 een pottie f 1-4-0.

Totaal f 2-12-0.

Ook een apotheker Franscis Wouters verschafte nog hulp uit zijn apotheek, doch "pillekens" noch "potties" hadden kunnen baten. Rondom Nieuwjaar ging Jan den weg van alle vleesch.

 

Een aan zijn rang en stand verplichte doodskist werd voor hem gemaakt en daarvoor had de Wed. te betalen de som van 6 gulden en 10 stuivers.

 

Uit de rekeningen zien we dat Jan nog wat belastingschuld had achtergelaten en niet te vlug met betalen was geweest. We vinden het volgende.

Verpondinge en Beede:

1763 f 7-7-0.    1764 f 4-15-0.    1765 f 4-5-8.    1766 f 4-15-0.

Totaal f 21-2-8.

 

Verder nog gemeentelasten:

1763 lasten f 1-6-0.    1764 lasten f 1-10-0.    1765 lasten f 1-6-0.

Bovendien waren er nog te betalen 4 sommaties (aanmaningen) aan 1 stuiver per sommatie.

 

De begrafenisrekening luidde aldus:

- 8 dragers, aan elleken drager 12 stuiver.

- 14 dagen oppassen, waken, per nacht 6 stuiver.

- afleggen f 2-0-0.

- luijden en begraven f 2-8-0.

 

Toen Jan Schaepsmeerders aan de aarde was toevertrouwd geworden, had na de droeve plechtigheid de familiebijeenkomst in het sterfhuis plaats. We vinden daaromtrent de volgende rekeningen:

- Van Justinus Clijsen: Voor het sterfhuis 275 koeken f 2-1-0.

- Van Michael van Liempt: Voor het sterfhuis 1.2 dem. witbier f 2-0-0.

- Door vrouw van J. Welli geleverd aan sterken Traank f 3-1-14.

- Door A. v. Spaendonk werd geleverd een pond thee aan 30 stuiver het pond en een pond suiker aan 9 stuiver 't pond.

 

De hoeveelheid brood en vleesch is niet juist te bepalen, doch wij vonden de volgende prijzen voor het vleesch:

- een kalfsschenk voor 7 stuiver.

- 11 pond rundvleesch voor f 1-2-0.

- 5 pond kalfsvleesch voor f 0-15-0.

- 8 pond rundvleesch voor f 0-16-0.

Voor vleesch eten was toen de tijd toch niet te duur; een prijs van 2 stuiver voor een pond rundvleesch lijkt ons niet te hoog.

 

Een pond kaarsen voor het sterfhuis kwam op 5 stuivers het pond; een pint olie 2 stuiver en 4 duiten.

 

1˝ pond boter kwam aan den prijs van 6 stuivers, dus 4 stuivers per pond.

 

Men had in dien tijd nog de reizende kleermakers, die met de plank den boer opgingen. Jacobus van Pelt, die den kleermaker herbergde, gaf de volgende rekening:

- 8 dagen kost aan den kleermaker gegeven f 1-12-0.

- voor 't naaien van 2 voorschooien f 0-4-0.

- aan garen en sijverschotten f 0-4-14.

- aan verf om kousen te verven f 0-5-0.

- een paar schoenen f 1-16-0.

- nog een paar schoenen f 1-5-0.

 

Een der zonen uit het eerste huwelijk, Peter van Groenendael, studeerde bij een schoolmeester te Weelde (1). Deze schoolmeester had natuurlijk ook nog iets te vorderen en deed zijne rekening met het volgende briefje begeleiden. Zoo men zien zal, blijven onderwijzers altijd in stijl.

 

     Juffrouw Schaepsmeerders,

Met dese schoone occasie en volgens U.E. versoeck soo kome ick aan U.E. de rekening van U.E. sone Peter van Groenendael met den brenger dezes toe te senden, die is in alles aghtien maanden, maekt een jaer en een half, bedraeght in Brabantsch geldt ter somme van vijf gulden en dan nog boeken. (Hier volgt eene opsomming.)

Ik verblijve hiermede met een vriendelijke groetenisse aan U.E. en U.E., neef monsieur Schaepsmeerders, Bode en geheele familie en ben aen U.E. altemael een vrolijcke kermis wenschende,

     Weelde 25 Augustus 1767, met grooten haest,

     U.E. ootmoedigen vriend,

     F.G. Bacxx,

     schoolmeester.

 

Van meester Seine te Tilburg kreeg de wed. later nog te betalen aan schoolgeld voor 3 kinderen gedurende 3 maanden de som van f 0-15-4. Duur was ook toen het onderwijs niet.

De toeziende voogd heeft zijn beheer accuraat gedaan.

 

GERARD VAN LEYBORGH

 

 

1. Men ziet hieruit hoe katholieken hunne zonen, zoo zij konden, over de grens lieten studeeren.