Nieuwe Tilburgsche Courant - vrijdag 27 december 1940

 

 

Uit de geschiedenis der Tilburgsche kerkhoven

 

't Is wel een zonderlinge titel, welke wij ditmaal kiezen voor een kleine bijdrage over Tilburg's historie en toch lijkt het ons wel dienstig om mededeeling te doen van een stuk, dat wij voor eenige jaren in een particulier archief vonden; 't is een verzoek door eenige Tilburgers in den jare 1798 aan het Gemeentebestuur van Tilburg gedaan om buiten de stad, althans ver van de bewoonde kom, een of meer nieuwe kerkhoven aan te leggen. Zooals men weet, werden voorheen de voorname personen, of zij die daarvoor het geld over hadden, in de kerk te begraven. Ook in de kerk van 't Heike waren voor het jaar 1828 verscheidene grafzerken, met jaartallen tot het begin van 1500, maar de meeste afgestorvenen werden rondom de kerk begraven.

Tilburg is door geheel de geschiedenis het meest bevolkte dorp van Brabant geweest; het inwonerstal liep in genoemd jaar dicht naar de 9000, zoodat het kerkhof te klein schijnt geworden te zijn en er toestanden kwamen zooals door de adressanten geschetst. Of de toestand wel zoo erg was als werd aangegeven betwijfelen wij; aanvragers overdrijven nu altijd wel eens, maar dat een nieuw kerkhof noodig was dat gelooven we wel. Het stuk leert nog iets anders; men heeft wel eens getwijfeld of de oude weefschool werkelijk ook dorpsschool is geweest, maar in dit stuk blijkt dit reeds ten volle, trouwens deze school wordt reeds in de 15de eeuw genoemd. In het stuk beluisteren wij ook, dat deze school zelfs bezocht werd door leerlingen van buiten Tilburg. Het stuk is in dit opzicht ook eene bijdrage tot de geschiedenis van het onderwijs in Tilburg. Wij geven dan het stuk in de oorspronkelijke spelling, zooals het aan het gemeentebestuur werd ingediend, het luidt als volgt:

 

Aan de municipaliteit (1) van Tilburg.

 

Geven kennis ondergeteekenden, alle Burgers en Ingezetenen van voornoemde gemeente.

Dat zij voor eenige jaren gezien hebben, dat overal in het naburig Brabant en Vlaanderen het zoo nadeelig als afzienlijk gebruik om de dooden te midden onder de levendigen te begraven, is afgeschaft geworden, gelijk dezelve dan ook thans buiten de bewoonde plaatsen op daartoe meer geschikte kerkhoven worden teraarde besteld; dat zij zich gevleid hadden, dat zulk ook in deze landen en vooral in deeze gemeente, daar het kerkhof op de begraafplaats der dooden zoo kleijn en ongeschikt is, zou zijn gevolgd geworden.

Dat hoezeer men hier en daar op nuttige veranderingen en betere inrigtingen bedagt is, schijnt men dit over het hoofd te zien, zoodat men in Tilburg nog dagelijks met de onaangenaamste aandoeningen moet ontwaren, dat de lijken te midden in het meest bewoonde gedeelte van het dorp worden opeengestapeld, zoodanig dat de graven voor de deuren der bewoonderen worden gemaakt en dat de menigte volks, die het kerkhof uithoofde van deszelfs gelegentheijd dagelijks moeten passeeren (2), gedurig treeden op menschenbeenderen, bekkeneelen of stukken en brokken van doodskisten, ja dat zij, die er bij avond overgaan gevaar loopen om in de graven en kuijlen te loopen, zooals zulks reeds verscheidene malen gebeurd is (3).

Dat bovendien een der dorpsschoolen mede op gemelde kerkhof geplaatst zijnde de kinderen der ingezetenen of andere die aldaar ter schoole komen, veelal zijn blootgesteld aan de schadelijke, allerafschuwelijkste uitwaseming en stinkende reuk der lijken, die daar vooral bij warm weder natuurlijkerwijze moet plaats hebben.

Daar het nu binnen deze gemeente aan een plaats nog gelegentheijd ontbreekt om dit aller onaangenaamst en nadeeligst ongemak, zonder eenige noemenswaardige kosten, te herstellen en uit den weg te ruimen, zoo keeren de Requestranten zig tot U lieden met instantelijk verzoek dat gij lieden gelieft zorg te draagen dat het begraven der dooden op het tot nu toe ingebruik zijnde kerkhof eerlang worde gestaakt en er in plaats van het zelve een of meer geschikte begraafplaatsen, welke afzonderlijk en afgelegen van de woningen der levenden zijn, worden aangeweezen en gereedgemaakt.

 

't Welk doende enz.

(volgen de namen der requestranten)

 

Het zou nog ruim 30 jaren duren alvorens het gemeentebestuur aan de verlangens van de requestranten tegemoet kwam. Want pas in 1830 werd het eerste lijk op het kerkhof aan den Bredascheweg ter aarde besteld. Dit kerkhof lag in 1830 tamelijk ver buiten de stad, doch ligt nu om zoo te zeggen midden in de stad. Voor eenige jaren maakte men "Vredehof" aan de Gilzer baan. Hoelang zal dit kerkhof nog buiten de stad liggen? De nieuwe groote verkeersweg zal wel woningbouw trekken. En dan…?

 

GERARD VAN LEIJBORGH

 

 

1. Municipaliteit is in den Franschen tijd: Gemeentebestuur.

2. Er liep een weg over het kerkhof vanaf de Vrijdagsche Markt langs het vroegere café van Broeckx langs de oude weefschool (voor 1800 nog dorpsschool) naar de Mgr. Zwijsenstraat.

3. Als de requestranten niet overdreven, dan was 't nogal erg!!!