L’Aurore cependant, d’un juste effroi troublée,

Des chanoines levés voit la troupe assemblée,

Et contemple longtemps, avec des yeux confus,

Ces visages fleuris qu’elle n’a jamais vus.

Chez Sidrac aussitôt Brontin, d’un pied fidèle,

Du pupitre abattu va porter la nouvelle.

Le vieillard de ses soins bénit l’heureux succès,

Et sur un bois détruit bâtit mille procès.

L’espoir d’un doux tumulte échauffant son courage,

Il ne sent plus le poids ni les glaces de l’âge,

Et chez le trésorier, de ce pas, à grand bruit,

Vient étaler au jour les crimes de la nuit.

Au récit imprévu de l’horrible insolence,

Le prélat hors du lit impétueux s’élance.

Vainement d’un breuvage à deux mains apporté

Gilotin avant tout le veut voir humecté:

Il veut partir à jeun. Il se peigne, il s’apprête;

L’ivoire trop hâté deux fois rompt sur sa tête,

Et deux fois de sa main le buis tombe en morceaux:

Tel Hercule filant rompait tous les fuseaux.

Il sort demi-paré. Mais déjà sur sa porte

Il voit de saints guerriers une ardente cohorte,

Qui tous, remplis pour lui d’une égale vigueur,

Sont prêts, pour le servir, à déserter le chœur.

Mais le vieillard condamne un projet inutile.

«Nos destins sont, dit-il, écrits chez la Sibylle:

Son antre n’est pas loin; allons la consulter,

Et subissons la loi qu’elle nous va dicter.»

Il dit: à ce conseil, où la raison domine,

Sur ses pas au barreau la troupe s’achemine,

Et bientôt, dans le temple, entend, non sans frémir,

De l’antre redouté les soupiraux gémir.

Entre ces vieux appuis dont l’affreuse grand’salle

Soutient l’énorme poids de sa voûte infernale,

Est un pilier fameux, des plaideurs respecté,

Et toujours de Normands à midi fréquenté.

Là, sur des tas poudreux de sacs et de pratique,

Hurle tous les matins une Sibylle étique:

On l’appelle Chicane; et ce monstre odieux

Jamais pour l’équité n’eut d’oreilles ni d’yeux.

La Disette au teint blême, et la triste Famine,

Les Chagrins dévorants, et l’infâme Ruine,

Enfants infortunés de ses raffinements,

Troublent l’air d’alentour de longs gémissements.

Sans cesse feuilletant les lois et la coutume,

Pour consumer autrui, le monstre se consume;

Et, dévorant maison, palais, châteaux entiers,

Rend pour des monceaux d’or de vains tas de papiers.

Sous le coupable effort de sa noire insolence,

Thémis a vu cent fois chanceler sa balance.

Incessamment il va de détour en détour:

Comme un hibou, souvent il se dérobe au jour:

Tantôt, les yeux en feu, c’est un lion superbe;

Tantôt, humble serpent, il se glisse sous l’herbe.

En vain, pour le dompter, le plus juste des rois

Fit régler le chaos des ténébreuses lois:

Ses griffes, vainement par Pussort accourcies,

Se rallongent déjà, toujours d’encre noircies;

Et ses ruses, perçant et digues et remparts,

Par cent brèches déjà rentrent de toutes parts.

Le vieillard humblement l’aborde et le salue;

Et faisant, avant tout, briller l’or à sa vue:

«Reine des longs procès, dit-il, dont le savoir

Rend la force inutile et les lois sans pouvoir,

Toi, pour qui dans le Mans le laboureur moissonne,

Pour qui naissent à Caen tous les fruits de l’automne,

Si, dès mes premiers ans, heurtant tous les mortels,

L’encre a toujours pour moi coulé sur tes autels,

Daigne encor me connaître en ma saison dernière.

D’un prélat qui t’implore exauce la prière.

Un rival orgueilleux, de sa gloire offensé,

A détruit le lutrin par nos mains redressé.

Épuise en sa faveur ta science fatale:

Du Digeste et du Code ouvre-nous le dédale;

Et montre-nous cet art, connu de tes amis,

Qui, dans ses propres lois, embarrasse Thémis.»

La Sibylle, à ces mots, déjà hors d’elle-même,

Fait lire sa fureur sur son visage blême,

Et, pleine du démon qui la vient oppresser,

Par ces mots étonnants tâche à le repousser:

«Chantres, ne craignez plus une audace insensée.

Je vois, je vois au chœur la masse replacée:

Mais il faut des combats. Tel est l’arrêt du sort.

Et surtout évitez un dangereux accord.»

Là bornant son discours, encor toute écumante,

Elle souffle aux guerriers l’esprit qui la tourmente,

Et dans leurs cœurs brûlants de la soif de plaider

Verse l’amour de nuire et la peur de céder.

Pour tracer à loisir une longue requête,

A retourner chez soi leur brigade s’apprête.

Sous leurs pas diligents le chemin disparaît,

Et le pilier, loin d’eux, déjà baisse et décroît.

Loin du bruit cependant les chanoines à table

Immolent trente mets à leur faim indomptable.

Leur appétit fougueux, par l’objet excité,

Parcourt tous les recoins d’un monstrueux pâté;

Par le sel irritant la soif est allumée;

Lorsque d’un pied léger la prompte Renommée,

Semant partout l’effroi, vient au chantre éperdu

Conter l’affreux détail de l’oracle rendu.

Il se lève, enflammé de muscat et de bile,

Et prétend à son tour consulter la Sibylle.

Évrard a beau gémir du repas déserté,

Lui-même est au barreau par le nombre emporté.

Par les détours étroits d’une barrière oblique,

Ils gagnent les degrés et le perron antique

Où sans cesse, étalant bons et méchants écrits,

Barbin vend aux passants les auteurs à tout prix.

Là le chantre à grand bruit arrive et se fait place,

Dans le fatal instant que, d’une égale audace,

Le prélat et sa troupe, à pas tumultueux,

Descendaient du Palais l’escalier tortueux.

L’un et l’autre rival, s’arrêtant au passage,

Se mesure des yeux, s’observe, s’envisage;

Une égale fureur anime leurs esprits:

Tels deux fougueux taureaux, de jalousie épris,

Auprès d’une génisse, au front large et superbe,

Oubliant tous les jours le pâturage et l’herbe,

A l’aspect l’un de l’autre embrasés, furieux,

Déjà le front baissé, se menacent des yeux.

Mais Évrard, en passant coudoyé par Boirude,

Ne sait point contenir son aigre inquiétude:

Il entre chez Barbin, et, d’un bras irrité,

Saisissant du Cyrus un volume écarté,

Il lance au sacristain le tome épouvantable.

Boirude fuit le coup: le volume effroyable

Lui rase le visage, et, droit dans l’estomac,

Va frapper en sifflant l’infortuné Sidrac.

Le vieillard, accablé de l’horrible Artamène,

Tombe aux pieds du prélat, sans pouls et sans haleine;

Sa troupe le croit mort, et chacun empressé

Se croit frappé du coup dont il le voit blessé.

Aussitôt contre Évrard vingt champions s’élancent;

Pour soutenir leur choc les chanoines s’avancent.

La Discorde triomphe, et du combat fatal

Par un cri donne en l’air l'effroyable signal.

Chez le libraire absent tout entre, tout se mêle:

Les livres sur Évrard fondent comme la grêle

Qui, dans un grand jardin, à coups impétueux,

Abat l’honneur naissant des rameaux fructueux.

Chacun s’arme au hasard du livre qu’il rencontre:

L’un tient le Nœud d’Amour, l’autre en saisit la Montre;

L’un prend le seul Jonas qu’on ait vu relié;

L’autre un Tasse français en naissant oublié.

L’élève de Barbin, commis à la boutique,

Veut en vain s’opposer à leur fureur gothique;

Les volumes, sans choix à la tête jetés,

Sur le perron poudreux volent de tous côtés.

Là, près d’un Guarini, Térence tombe à terre;

Là, Xénophon dans l’air heurte contre un la Serre.

Oh ! que d’écrits obscurs, de livres ignorés,

Furent en ce grand jour de la poudre tirés!

Vous en fûtes tirés, Almérinde et Simandre:

Et toi, rebut du peuple, inconnu Caloandre,

Dans ton repos, dit-on, saisi par Gaillerbois,

Tu vis le jour alors pour la première fois.

Chaque coup sur la chair laisse une meurtrissure:

Déjà plus d’un guerrier se plaint d’une blessure.

D’un le Vayer épais Giraut est renversé:

Marineau, d’un Brébeuf à l’épaule blessé,

En sent par tout le bras une douleur amère,

Et maudit le Pharsale aux provinces si chère.

D’un Pinchêne in-quarto Dodillon étourdi

A longtemps le teint pâle et le cœur affadi.

Au plus fort du combat, le chapelain Garagne,

Vers le sommet du front atteint d’un Charlemagne,

(Des vers de ce poëme effet prodigieux!)

Tout prêt à s’endormir, bâille et ferme les yeux.

A plus d’un combattant la Clélie est fatale:

Girou dix fois par elle éclate et se signale.

Mais tout cède aux efforts du chanoine Fabri.

Ce guerrier, dans l’église aux querelles nourri,

Est robuste de corps, terrible de visage,

Et de l’eau dans son vin n’a jamais su l’usage.

Il terrasse lui seul et Guilbert et Grasset,

Et Gorillon la basse, et Grandin le fausset;

Et Gerbais l’agréable, et Guérin l’insipide.

Des chantres désormais la brigade timide

S’écarte, et du Palais regagne les chemins.

Telle, à l’aspect d’un loup, terreur des champs voisins,

Fuit d’agneaux effrayés une troupe bêlante:

Ou tels devant Achille, aux campagnes de Xanthe,

Les Troyens se sauvaient à l’abri de leurs tours;

Quand Brontin à Boirude adresse ce discours:

«Illustre porte-croix, par qui notre bannière

N’a jamais en marchant fait un pas en arrière,

Un chanoine lui seul, triomphant du prélat,

Du rochet à nos yeux ternira-t-il l’éclat?

Non, non: pour te couvrir de sa main redoutable,

Accepte de mon corps l’épaisseur favorable.

Viens; et, sous ce rempart, à ce guerrier hautain

Fais voler ce Quinault qui me reste à la main.»

A ces mots, il lui tend le doux et tendre ouvrage.

Le sacristain, bouillant de zèle et de courage,

Le prend, se cache, approche, et, droit entre les yeux,

Frappe du noble écrit l’athlète audacieux.

Mais c’est pour l’ébranler une faible tempête;

Le livre sans vigueur mollit contre sa tête.

Le chanoine les voit, de colère embrasé:

«Attendez, leur dit-il, couple lâche et rusé,

Et jugez si ma main, aux grands exploits novice,

Lance à mes ennemis un livre qui mollisse.»

A ces mots, il saisit un vieil Infortiat,

Grossi des visions d’Accurse et d’Alciat,

Inutile ramas de gothique écriture,

Dont quatre ais mal unis formaient la couverture,

Entouré à demi d’un vieux parchemin noir,

Où pendait à trois clous un reste de fermoir.

Sur l’ais qui le soutient auprès d’un Avicenne,

Deux des plus forts mortels l’ébranleraient à peine:

Le chanoine pourtant l’enlève sans effort,

Et, sur le couple pâle et déjà demi-mort,

Fait tomber à deux mains l’effroyable tonnerre.

Les guerriers, de ce coup, vont mesurer la terre,

Et, du bois et des clous meurtris et déchirés,

Longtemps, loin du perron, roulent sur les degrés.

Au spectacle étonnant de leur chute imprévue,

Le prélat pousse un cri qui pénètre la nue.

Il maudit dans son cœur le démon des combats,

Et de l’horreur du coup il recule six pas.

Mais bientôt, rappelant son antique prouesse,

Il tire du manteau sa dextre vengeresse;

Il part, et, de ses doigts saintement allongés,

Bénit tous les passants, en deux files rangés.

Il sait que l’ennemi, que ce coup va surprendre,

Désormais sur ses pieds ne l’oserait attendre,

Et déjà voit pour lui tout ce peuple en courroux

Crier aux combattants: «Profanes, à genoux !»

Le chantre, qui de loin voit approcher l’orage,

Dans son cœur éperdu cherche en vain du courage:

Sa fierté l’abandonne, il tremble, il cède, il fuit.

Le long des sacrés murs sa brigade le suit:

Tout s’écarte à l’instant, mais aucun n’en réchappe;

Partout le doigt vainqueur les suit et les rattrape.

Évrard seul, en un coin prudemment retiré,

Se croyait à couvert de l’insulte sacré;

Mais le prélat vers lui fait une marche adroite:

Il l’observe de l’œil, et, tirant vers la droite,

Tout d’un coup tourne à gauche, et, d’un bras fortune,

Bénit subitement le guerrier consterné.

Le chanoine, surpris de la foudre mortelle,

Se dresse et lève en vain une tête rebelle;

Sur ses genoux tremblants il tombe à cet aspect,

Et donne à la frayeur ce qu’il doit au respect.

Dans le temple aussitôt le prélat plein de gloire

Va goûter les doux fruits de sa sainte victoire;

Et de leur vain projet les chanoines punis

S’en retournent chez eux éperdus et bénis.

Aurora onderwijl, door een terechte vrees bevangen,

Ziet de kanunnikschare wakker in de kooromgangen,

En haar verbouwereerde, wezenloze blikken richten

Zich op die haar onbekende, blakende gezichten.

Al spoedig brengt Brontin, als een trouwhartig paladijn,

Sidrac het verse nieuws van de versplinterde lutrijn.

De grijsaard reageert verheugd, voorziet de rechtsgedingen:

Hij fabriceert meteen al honderden beschuldigingen.

De hoop op kostelijk tumult dat zijn gemoed verhit,

Verdrijft de wrange kilte die de oude dag bezit.

10

Hij rent fervent naar de prelaat, met wilde armgebaren,

Om hem de vuige misdaad van die nacht te openbaren.

De thesaurier – hij voelt zich gruw’lijk in zijn hemd gezet –

Springt bij dit onverwacht relaas des duivels uit zijn bed.

Vergeefs tracht Gilotin, door hem een brouwsel te serveren,

Zijn opgewonden meerdere een beetje te kalmeren.

Op nucht’re maag wil hij op pad. Hij kamt zich, maakt zich klaar,

Doch tweemaal breekt het elpenbeen in zijn verwarde haar

En tweemaal glipt het oliepotje uit zijn klamme handen.

Zo liet ook Hercules de spindels op de vloer belanden.

20

Half klaar gaat hij op weg, maar aangekomen bij zijn deur

Treft hij direct zijn eerbiedwaardig heir, de fine fleur

Van zijn gepassioneerd gevolg, zijn engelen der wrake,

Die popelen om op het priesterkoor schoon schip te maken.

Sidrac ontraadt een onbesuisde daad en zegt prudent:

‘Ons aller lot is de sibille lang en breed bekend.

Haar grot is in de buurt: laat ons bij haar te rade gaan

Om ons te onderwerpen aan wat zij beschikt. Komaan!’

Die aanbeveling vindt bij zijn gehoor een warm onthaal.

De opgehitste horde haast zich naar het tribunaal

30

En weldra hoort men in de tempel, onder hartgebonk,

Gekerm uit alle spleten van de grimmige spelonk.

Te midden van de zuilenrij waarmee de grootse zaal

Haar infernaal gewelf torst, torent trots en kolossaal

Een legendarische pilaar, door pleiters gewaardeerd

En daag’lijks door een stoet Normandiërs gefrequenteerd.

Op grijsbestofte akten en verbalen van geschillen

Brult daar elke ochtend een vermagerde sibille.

Men noemt haar Pleitzucht en dat hatelijke duivelskind

Is steevast voor gerechtigheid stokdoof en stekeblind.

40

De vale Honger en de droevige Armoedigheid,

De nare Neergang en de slopende Verslagenheid

– Die malheureuze telgen van haar muggenzifterij –

Troebleren er de lucht met hun aanhoudende geschrei.

Druk doende wetten en gebruiken stug te bestuderen,

Verteert het wangedrocht zichzelf om and’ren te verteren.

Ten koste van kastelen en paleizen met terrassen

Produceert het, gul beloond, een zooi aan paperassen.

Zijn snode durf, typerend voor ontaarde charlatans,

Bracht Themis’ weegschaal vele malen danig uit balans.

50

Onafgebroken wringt het monster zich in slinkse bochten

En als een nachtuil schuilt het graag in onverlichte krochten.

Dan houdt het als een woeste leeuw eenieder in bedwang

En dan weer glijdt het listig als een kruiperige slang.

De meest rechtschapen aller vorsten wilde hem dresseren,

De wirwar aan obscure wetten grondig reguleren,

Maar, ach, zijn door Pussort geknipte nagels groeien weer

En lijken, zwart van atrament, besmeurd met smerig teer.

Zijn kuiperijen slaan wel honderd bressen in de dijken

En de wallen, die voortdurend dreigen te bezwijken.

60

De grijsaard gaat deemoedig op de Pleitzucht af en groet

Haar, rink’lend met zijn goud, dat prompt haar ogen glimmen doet:

‘O, koningin van slepende processen, wier verstand

Geweld onnodig maakt en wetten weinig relevant

– Voor wie de landman in Le Mans de oogsten binnenhaalt,

Voor wie in herfstig Caen het rijpe ooft zoetsappig straalt –

Zo waarlijk ik al jaren velen wettig heb gekrenkt

En sloten inkt op jouw verheven altaar heb geplengd,

Verwaardig je me aan te spreken op mijn oude dag:

Dat jij het smeekgebed van een prelaat verhoren mag.

70

Uit afgunst voor diens roem heeft een hoogmoedige rivaal

De net herrezen lezenaar verwoest – een grof schandaal!

Benut te zijner gunste al uw kennis, profetes:

Toe, leid ons door het duister labyrint van codices

En toon ons de behendigheid, waar jij bekend om staat,

Die Themis met haar eigen wetten om de oren slaat.’

Die woorden treffen de sibille als een bliksemschicht:

Haar razernij is af te lezen van haar vaal gezicht.

Bezeten van de demon die haar komt belagen,

Probeert ze die met deze rake uitspraak te verjagen:

80

‘Ducht niet die onbeschaamdheid, ga er niet aan onderdoor!

Ik zie, ik zie de lezenaar weer pronken op het koor,

Al gaat dat echt niet zonder slag of stoot. Zo wil het lot

En mijd vooral een schikking, want dat is een zwaktebod.’

Zo fluistert zij orakelend en hevig gepikeerd

De ijveraars de boze geest in die haar tormenteert

En in hun harten, die fervent naar strafgedingen streven,

Giet zij de lust te grieven en de angst om toe te geven.

De groep keert huiswaarts nu haar dorst naar kennis is gelest

Om zich in alle rust te richten op een lang rekwest.

90

De weg lost op – zo voelt de compagnie zich voortgejaagd –

Terwijl de zuil gestaag verzinkt en aan de kim vervaagt.

De broeders off’ren ondertussen, ver van het laweit,

Wel dertig schotels aan hun mateloze appetijt.

Hun eetlust, opgewekt door het uitputtende corvee,

Verkent de vullingen van een gigantische paté.

Hun dorst wordt aangewakkerd door het prikkelende zout.

Op dat moment komt het Gerucht, die jachtige heraut,

En meldt de aangedane cantor met een hoop spektakel

De huiv’ringwekkende details van het recent orakel.

100

Hij richt zich op, verhit door de muskaatwijn en zijn woede,

En wil zich eveneens naar de sibille spoeden.

Hoezeer Évrard ook om de afgebroken maaltijd treurt,

Hij wordt door zijn kompanen naar de balie meegesleurd.

Langs kronkelige wegen gaan ze naar de profetes

En arriveren weldra op het achtenswaard bordes

Waar dag na dag Barbin, niet lettend op de kwaliteit,

Haast tegen elke prijs zijn uitgestalde boeken slijt.

De cantor laat zich ginder gelden met een hoop rumoer

Op het fatale tijdstip dat, met net zoveel bravoure,

110

Zijn opponent, omgeven door zijn kudde, sprongsgewijs

De ronde trappen afdaalt van het justitieel paleis.

Elkaar passerend houden de rivalen zich wat in:

In beider blik bespeurt men een aperte tegenzin.

Hun psyche wordt beheerst door een gelijke frenesie.

Zo loeren twee gemene stieren, vol van jaloezie

Om een sublieme vaars met edel hoofd en ranke zijden

– Niet langer denkend aan het malse gras en groene weiden

Als zij elkaar ontmoeten en hun woede niet verkroppen –

Met strijdbeluste en beangstigend gebogen koppen.

120

Évrard, in het voorbijgaan aangestoten door Boirude,

Verliest zijn zelfbeheersing door die lompe attitude:

Hij gaat naar binnen bij Barbin, wacht niet op een excuus,

Grijpt furieus een veronachtzaamd boekdeel van Cyrus

En smijt het monsterlijke drukwerk naar de koster toe.

Boirude bukt op tijd – hij is nog lang niet levensmoe –

Waarna, door niets geremd, de akelige foliant

Ten slotte voluit in Sidracs bejaarde maag belandt.

De oude man stort neer, door Artamène platgedrukt,

En buiten adem lijkt hij uit het leven weggerukt.

130

Zijn makkers denken dat hij werk’lijk dood is en terstond

Meent ieder zelf door deze laffe daad te zijn verwond.

Wel twintig helden dreigen nu uit wraak Évrard te pletten,

Maar de kanunnikschare tracht die aanval te beletten.

De Tweedracht triomfeert en met een ijselijke schrei

Geeft zij het gruwelijke startsein voor de kloppartij.

Men plundert de boetiek – Barbin is zelf nog niet verschenen –

En weldra treft een boekenvlaag Évrard als hagelstenen

Die in een grote gaarde met meedogenloze stoten

De prille tooi bederven van de net ontsproten loten.

140

Eenieder wapent zich lukraak met letterkundig voer:

Hier graait men naar La Montre, daar weer naar Le Nœud d’Amour,

Een Franse Tasso, genegeerd vanaf de eerste stonde,

Of naar de enige Jonas die ooit is ingebonden.

Barbins gezel, die heel alleen de winkel moest beheren,

Poogt tevergeefs zich tegen hun agressie te verweren.

Men keilt de boeken, zij het ook met wisselend succes,

Naar elke tegenstander op het stoffige bordes.

Terentius ploft naast een Guarini met een zucht

En Xenofon botst tegen De La Serre in de lucht.

150

Een heuse zondvloed aan obscure schrijfsels – met verlof –

Verrees op die opmerkelijke ochtend uit het stof!

U kwam eruit tevoorschijn, Almérinde  en Simandre,

En gij, vulgair geteisem, onbekende Caloandre,

Werd op je afgelegen plank door Gaillerbois omvat

En voor de eerste keer gedompeld in een zonnebad.

Haast elke oplawaai zorgt voor een kneuzing op den duur:

Reeds klagen vele vechtersbazen over een kwetsuur.

Een corpulente Le Vayer vermorzelt schier Giraut

En een Brébeuf verwondt een schouderblad van Marineau,

160

Die prompt een felle pijnscheut voelt in al zijn leden,

Dus luid Pharsale vervloekt, door provincialen zo aanbeden.

De desperate Dodillon verbleekt door een Pinchesne,

Die hem heeft opgezadeld met een zeurende migraine.

Dan, in de hitte van de strijd, wordt kapelaan Garagne

Duchtig op de kruin getroffen door een Charlemagne:

Hij valt bedwelmd ter aarde en verzinkt in lethargie

(Een uiterst wonderlijk effect van deze poëzie!).

Voor velen is de kennismaking met Clélie fataal:

Tot tien keer toe behaalt Girou door haar de zegepraal.

170

Fabri is evenwel de meest gevreesde combattant,

Want die kanunnik, in de kerk gezoogd met trammelant,

Is fors van lijf en leden, heeft een dubieus blazoen

En heeft nog nooit geleerd om water bij zijn wijn te doen.

Hij slaagt erin Guilbert alsook Grasset te vloeren,

De bas Goron en de falset Grandin de mond te snoeren,

Gerbais, de goeierd, velt hij en Guérin, de grijze muis.

De compagnie van de prelaat ontvlucht het strijdgedruis

En tracht terug te keren naar het justitieel paleis.

Zo vliedt, wanneer een wolf verschijnt op zoek naar malse spijs,

180

Een mekkerende kudde bangelijke lammeren,

Of zó, op Xanthos’ veld, terwijl ze hoorbaar jammeren,

Ontsnappen de Trojanen aan Achilles’ scherpe zwaard.

Brontin zegt echter, als hij plots Boirude weer ontwaart:

‘Voortreffelijke drager van het kruis, die nimmer, fier

Marcherend, schande brengt aan onze statige banier,

Zal één kanunnik, door zich voor de cantor uit te sloven,

De superplie van de prelaat van al zijn glans beroven?

Nee, nee! Doe maar je voordeel met de omvang van mijn bast,

Dan word je zeker niet door zijn geduchte hand verrast:

190

Vanachter die verschansing smijt je de Quinault, vuistdik,

Die ik hier vasthou, naar die arrogante lomperik.’

Zo sprekend overreikt hij hem het delicate boek.

De koster pakt het aan, hartstochtelijk en kloek,

Verbergt zich, nadert dan Fabri en beukt de publicatie

Met alles wat hij in zich heeft in diens verbaasde facie.

Maar door die muilpeer raakt de reus niet eens verdoofd:

Lamlendig ketst het boekwerk af op zijn granieten hoofd.

Fabri bespeurt het tweetal en hij reageert heel fel:

‘O, wacht maar,’ vaart hij uit, ‘lafhartig en geslepen stel,

200

En oordeel of mijn hand, novice in nobele exploten,

Naar een rivaal een boek kan keilen dat wordt afgestoten.’

Hij grijpt een machtige Infortiatum, vrij bejaard,

Met visies van Alciato en Accursio verzwaard,

Een samenraapsel van barbaarse pennenlikkerij,

Gestut door gammele panelen aan de buitenzij,

In perkament dat onderhand wat onderhoud verlangt

En met een klamp die roestig aan een drietal spijkers hangt.

Alleen het voorplat al, dat tegen Avicenna leunt,

Kan amper door twee stervelingen worden ondersteund.

210

Maar de kanunnik tilt hem op met ongelofelijk gemak,

Taxeert secuur en laat met een afgrijselijke smak

Het boek belanden op het bleke en verschrikte span.

Ze zwichten beiden door de oorveeg van die dolleman

En buitelen – hun huid geblutst en vol met diepe sneden –

Van het bordes en rollen over de massieve treden.

De vreselijke aanblik van dit onvoorzien echec

Ontlokt aan de prelaat een kreet als werd hij stapelgek.

Verbluft vervloekt hij heimelijk de demon van de strijd

En wijkt vervolgens enk’le stappen uit verslagenheid.

220

Plots daagt het dat ook híj in staat is tot een watjekouw:

Hij haalt zijn rechterhand tevoorschijn uit zijn wijde mouw

En komt met vroom gestrekte vingers ijlings toegesneld,

Waarmee hij de getuigen zegent van het krijgsgeweld.

Zijn vijand, weet hij, die zo’n wending zeker niet verwachtte,

Zal het niet wagen om hem nu nog staande op te wachten.

Hij ziet hoe de passanten, namens hem, met tomeloze

Woede schreeuwen: ‘Op je knieën, goddelozen!’

De cantor, die het onheil al van ver ziet naderen,

Voelt radeloos het bloed verkillen in zijn aderen.

230

Zijn eergevoel negerend, kiest hij laf het hazenpad,

Gevolgd door zijn formatie, trillend als een espenblad.

Ze vluchten alle kanten op, maar dat heeft weinig zin:

De vingers der vergelding halen hen probleemloos in.

Alleen Évrard, discreet teruggetrokken in een hoek,

Gelooft dat hij gevrijwaard blijft van die gewijde vloek,

Doch zeer arglistig komt de thesaurier al naderbij:

Hij lijkt uitsluitend oog te hebben voor zijn rechterzij,

Maar zwenkt abrupt naar links en vuurt met welgemikte hand

Zijn zegen af op de totaal onthutste querulant.

240

Die tracht vergeefs, verrast dat hij zich toch heeft laten treffen,

Zijn rug te rechten en zijn subversieve hoofd te heffen:

Terwijl hij bevend bukt – zijn wiebelende knieën zwichten –

Doet hij uit angst waartoe respect hem eigenlijk verplichtte.

Zo proeft de majestatische prelaat, vervuld van glorie,

De honingzoete smaak van zijn gezegende victorie

En de kanunniken, voor hun vernielzucht gekastijd,

Gaan weer naar hun verblijf, stilzwijgend én gebenedijd.