door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090129

Ambtenaar

Ambtenaren, je hebt ze in alle soorten en maten. De laatste tijd wordt veel gesproken over de raamambtenaar en de weigerambtenaar. De eerste zit aan het raam en doet niets anders dan naar buiten kijken. De tweede heeft een geweten waarmede iets niet in overeenstemming te brengen is; bijgevolg weigert hij zijn werk te doen.

Ach, vroeger, menschen, vroeger had je ambtenaren die flink hun best deden en gehoorzaam hun plicht vervulden. Ze waren misschien wat fantasieloos, maar in ieder geval onkreukbaar en gezagsgetrouw. Het type ‘Dorknoper’ zal ik maar zeggen: ambtenaar der eerste klasse en correcte dienaar van de magistratuur. Ondenkbaar dat die onder werktijd aan het venster zou zitten suffen, of het zou vertikken om een ambtelijke taak uit te voeren. Regels zijn immers regels, en voorschriften dienen te worden uitgevoerd.

Ik moest daaraan denken toen ik een fototentoonstelling bezocht die de ambtenaar tot onderwerp heeft. Er worden 26 grote foto’s getoond van ‘officials’ van verschillende niveaus (van gouverneur tot dorpsklerk) uit alle delen van de wereld. Ambtenaren achter hun bureau (dat meestal niet meer dan een oude tafel is), met kasten rondom, en heel veel stapels papier. Ach, stelt u zich voor: een kamertje vol met tafels en kasten langs alle zijden, in het midden zit een Indiase mevrouw met vóór zich, op het op diverse plaatsen gescheurde, blauwe tafelzeil, een paar formulieren, twee dunne dossiers, een pen, een bril, een pakje sigaretten, maar àchter zich, op de afgesloten, houten kasten, bergen papieren, tot bijna het plafond toe, stapels met dunne touwtjes bijeengehouden, stapels grijs van het stof, stapels die daar al ettelijke jaren onaangeroerd liggen. “De heer Dorknoper liet intussen de papieren in de gleuf glijden die naar de ambtelijke molens voerde.”

Kom er eens om, tegenwoordig en ten onzent. Clean desk, laptop, design meubels, vlotte jongelui, kortom, het moderne kantoorconcept. Ambtenaren die u ‘klantvriendelijk’ tegemoet treden, want de cliënt is koning. Natuurlijk, het zijn allemaal slechts woorden, want de huidige praktijken verschillen nauwelijks van die van vroeger. Je krijgt, zoals gebruikelijk, nul op rekest; alleen de brief, waarin dat wordt bericht, begint tegenwoordig met ‘geachte heer’ en eindigt ‘met vriendelijke groet’.

Ach, goeie ouwe tijd: “Op zijn kantoor in Rommeldam zat de ambtenaar eerste klasse die middag beleefdheden uit een ambtelijk schrijven te verwijderen, toen de burgemeester haastig binnenkwam.”