door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090205

Definitie

Wie grenzen trekt, schept grensgevallen.

Maar toch ontkom je er niet aan; soms moet je iets ‘definiëren’. Zeker als je wetenschap bedrijft, of een wetenschappelijk advies formuleert.

Neem het begrip ‘canon’. Niet zo makkelijk te omschrijven. De commissie ONC (Ontwikkeling Nederlandse Canon) maakte gewag van een minimumpakket aan historische kennis en vaardigheden (??), “gemakshalve aangeduid als ‘canon’ (gemeenschappelijke basiskennis/kerncurriculum)”.

Gemakshalve? Dat is wel een erg slordige manier van definiëren!

Wat is de definitie van het begrip ‘definitie’? Ook niet simpel. De formele beschrijving van het betekenisveld waarnaar het begrip verwijst, met inbegrip van alle relevante elementen die binnen dat betekenisveld vallen.

Zoiets, gemakshalve. Maar ja, welke elementen zijn dan relevant en welke niet? Zo ga je maar door, en het houdt nooit op.

U ziet het: definiëren is een misschien noodzakelijke, maar in alle geval dorre bezigheid.

Liever vraag ik uw aandacht voor de speelse begripsomschrijving.

‘Acteren is doen alsof terwijl je doet alsof je niet doet alsof.’ Ik weet niet meer wie dat ooit opschreef, maar het is amusant, hoewel natuurlijk verre van accuraat en volledig. Bijvoorbeeld: doen alsof veronderstelt ook een rol van een publiek dat mee wil gaan in het spel.

Onlangs las ik een prachtige definitie van het begrip ‘schip’: het gemechaniseerde schip der woestijn op zee. Prachtige omkering, vindt u niet?

De definitie gaat verder: zich vaarsgewijs voortbewegende constructie; een van de belangrijkste redenen om te gaan varen; als in de haven het koper blikkert in de opkomende zon, de touwen klepperen in het want, de scheepstoeter weerklinkt tegen de kade, als je beseft met hoeveel knopen je voortraast….

Een definitie die buiten zijn oevers treedt, gelezen in een maf boek, met de wonderbaarlijke titel ‘Wijdlopige, brede en waarachtige beschrijving van de ongelukkige reizen van het schip de Visstick en haar gezagvoerder Kapitein Iglo’.

Jammer van dat ‘haar’ (moet ‘zijn’ zijn), maar een in zijn onvolkomenheden geniaal epos!