door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090409

Brusselen

Jacques Brel zong over Brussel/Bruxelles;

C’était au temps où Bruxelles rêvait

C’était au temps du cinéma muet

C’était au temps où Bruxelles chantait

C’était au temps où Bruxelles bruxellait

Brussel droomde, zag de stomme  film, zong en brusselde.

Het gaat me natuurlijk om dat woorden ‘brusselen’. Wat betekent dat? Wie het weet mag het zeggen. Ik veronderstel dat het zoiets is als ‘het leven leiden zoals de Brusselaars doen’.

Mijn eerste gedachte was om te kijken hoe deze passage in het door Liesbeth List gezongen lied luidde.

Vertaling van Ernst van Altena, meende ik te weten. Zo omstreeks 1969, vermoedde ik.

Klopte in beide gevallen.

Brussel was toen nog een bruisende stad
Brussel was toen olala en olijk
Brussel was toen nog een ruisende stad
Brusselend Brussel was vrij en vrolijk...

Die laatste regel heeft voor misverstanden gezorgd.

Als je op internet deze songtekst zoekt, zul je als slotregel vinden:

Brussel en Brussel was vrij en vrolijk.

Ik vond één keer:

Brussel, ons Brussel was vrij en vrolijk.

Hetgeen aantoont, dat men zich met dat ‘brusselend’ geen raad wist.

Overigens zij vermeld, dat Brel zelf zeer tevreden was over de vertalingen van Van Altena (1933-1999). Aan de site ‘schrijversinformatie’ ontleen ik de volgende feiten.

Toen Jacques Brel zijn 'Le plat pays' in het Nederlands zong, deed hij dat in een vertaling van Van Altena. Brel benoemde daarop Van Altena tot ‘bewaker’ van zijn chansons. Brel heeft zelfs gezegd dat hij Van Altena's vertalingen van 'Ne me quitte pas' (Laat me niet alleen) en 'Le plat pays' (Mijn vlakke land) beter vond dan het origineel. Als beloning kreeg Ernst van Altena begin jaren zestig een algehele autorisatie op de Nederlandse vertaling van Brels chansons. Dit betekent dat, ook als iemand anders een vertaling maakt, de rechten en dus de opbrengsten voor Van Altena zijn. Hiertegen maakte in 1994 Ivo de Wijs bezwaar. De Wijs kreeg voor zijn vertalingen een 'maakloon', maar verdere opbrengsten (auteursrechten) waren voor Van Altena. Sinds 1986 wordt het begrip algehele autorisatie niet meer geaccepteerd. De afspraken tussen Brel en Van Altena waren echter van vóór dat moment.

Wordt ‘brusselen’ nog steeds gebruikt?

Jawel. Het heeft nu de betekenis van: een bezoek brengen aan Brussel. Zoals je een dagje gaat ‘stadten’ kun je, als het reisdoel daarbij de hoofdstad van België is, zeggen dat je een dagje gaat ‘brusselen’.