door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090514

Trawant

De Spoetnik (Russisch voor ‘reisgezel’) vierde vorig jaar zijn vijftigste verjaardag, en dat brengt me bij de Trabant, de kunststof kameraad uit de voormalige D.D.R..

Het was een fantasie die ik, bij wijze van grap, regelmatig opdiste aan een collega; ik vertelde hem vol vuur over mijn Trabant, en hoe ik eens deelnam aan een Trabbi-Treffen, en nadien zeer frequent, en hoe ik aldus uiteindelijk lid werd van de Vorstand van het Internationales Trabant-Verband.

Allemaal onzin natuurlijk, een spel waarbij hij afgaf en ik opsneed. Ach, de Trabant, dat heerlijke tweetaktautootje, dat onverslijtbaar en, mocht er ooit een mankement aan zijn, zonder de geringste technische kennis, en met de eenvoudigste middelen (“met hamer, tang en draad kom je tot in Leningrad”) te repareren is.

Welnu, toen in 1957 het ontwerp van het Oost-Duitse antwoord op de westerse Volkswagen gereed was, werd er een prijsvraag uitgeschreven: hoe gaan we dit wonder-op-wielen noemen? Gekozen werd voor Trabant, wat zoveel betekent als ‘maatje’. Wij kennen het woord als ‘trawant’.

De herkomst van dit woord moeten we zoeken in Tsjechië. Een soldaat te voet werd daar ‘dráb’ genoemd, en we zien voorts het woord ‘drabant’ in het Pools, het Hongaars en Duits verschijnen als aanduiding voor een huursoldaat. Het woord zal van oorsprong een pejoratieve (bij)betekenis hebben gehad. Het soldatenvolk stond in het gemeen immers niet hoog aangeschreven.

Terug naar de prijsvraag. De keuze voor ‘Trabant’ werd vooral ingegeven door de Spoetnik die op 4 oktober 1957 de ruimte in werd geschoten en daarna als ‘kunstmaan’ trouw zijn rondjes om de aarde draaide (onderwijl geheimzinnige piepjes uitzendend die door elke radioamateur op te vangen waren) totdat hij op 4 januari 1958 in de dampkring verbrandde. Een ongekend succes voor de Russische wetenschap, ja voor het gehele communistische blok.

Zo gaf de Spoetnik zijn naam (vertaald) aan een fameus automerk.

Tot slot zij vermeld, dat ‘spoetnik’ ook aanleiding vormde voor het woord ‘beatnik’ dat dateert uit 1958.