door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090528

Ongerijmde biografieën

Heine heeft eens spottend opgemerkt, dat niemand de ‘Lebensgeschichte’ van Kant zou kunnen schrijven, “denn Kant habe weder ein Leben noch eine Geschichte gehabt”. Maar er zijn ook filosofen die een zeer boeiende, ja zelfs hoogst dramatische biografie kunnen overleggen.

Wat mij betreft spant Wittgenstein (1889-1951) wel zo’n beetje de kroon. Want neem er zijn broers ook maar bij. Drama, noodlot en ellende.

Mooi detail is het feit, dat Wittgenstein en Hitler (1889-1945) terzelfder tijd op dezelfde school zaten: de Realschule in Linz, in 1904. Ze waren even oud (geboren in april 1889), maar er zaten twee schooljaren tussen hen; Wittgenstein had een klas overgeslagen, en Hitler lag een jaartje achter. Er is een schoolfoto waar ze samen op staan. Ze hebben elkaar ook - lees Cornish - zeer waarschijnlijk gekend, en gehaat. Mocht het u interesseren: beiden waren maar heel matige leerlingen.

Er zijn trouwens allerlei curieuze verbindingen te leggen tussen Hitler en een aantal filosofen, Zo was Hitler een groot bewonderaar van Schopenhauer, die hij in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog al vol overgave las. Ook kan er een link gelegd worden met Nietzsche, en Mulisch heeft dat in zijn ‘Siegfried’ dan ook, nogal drastisch, gedaan. Mulisch laat het uitbreken van de waanzin van Nietzsche samenvallen met de conceptie van Hitler, de personificatie van het nietigende Niets. Die eigenaardige uitdrukking brengt ons regelrecht bij Heidegger (1889-1976): ‘das Nichts nichtet unausgesetzt’. En jawel, Heidegger was een bewonderaar van Hitler. Een ‘foute filosoof’ derhalve, maar wel een heel grote denker. Ongerijmdheden, net wat u zegt!