door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090604

Vervuren

In een essay van Johan Polak over Herodotos lees ik de volgende zin: “De weinige exemplaren die bewaard zijn gebleven, staan – in de regel nauwelijks geraadpleegd – te vervuren op de bestofte planken van een bibliotheek, zo ze al niet in minder toegankelijke vertrekken blijken te zijn opgeslagen.”

Mooie zin, maar dat hoeft niet te verbazen, want Polak schreef een heerlijk proza, met lange zinnen vol terzijdes en uitweidingen, schitterend van geleerdheid.

Enfin, die zin dus, en dan vooral dat woord: vervuren. Boeken, planken en vuur, ja, dat wil wel branden.

De bestofte folianten staan stilletjes te gloeien (zo zie ik het althans), en pas als ze opengeslagen worden door een lezer, komt er zuurstof bij, en vlammen ze op. Als het een goede lezer is, staat ook die in de kortste keren in lichterlaaie. Dit alles figuurlijk gesproken natuurlijk. De combinatie van boek en vuur in letterlijke zin is een verschrikking. ‘Vervurende boeken’, je moet er niet aan dénken.

Vervuren (ook: vervieren) betekent volgens Van Dale ‘vergaan door het vuur (zekere ziekte)’. Van Dale noemt hier met name hout en bloembollen (met een verwijzing naar de ‘tulpeziekte’).

Er bestaan diverse ziekten die met het woord ‘vuur’ zijn verbonden. Miltvuur en perevuur bijvoorbeeld. Me bepalend tot laatstgenoemd woord: het verschrompeld en verdord loof doet je inderdaad denken aan de gevolgen van een verzengend vuur. Alleen: het was geen vuur, maar het waren bacteriën.

Vervuren (zie het WNT) wordt gebruikt in relatie tot a. dierlijke organismen, en dan met men denken aan ontstekingen, b. tot gewassen of hout, en dan betekent het (door vocht e.d.) bederven, vergaan, verrotten, c. tot akkervruchten, hooi, mest en bouwland, en dan wordt het gezegd van ‘niet tot ontkieming komen’ – opgemerkt zij, dat het daarbij vooral gaat om tuinbonen; het is maar dat u het weet – en tot slot d. tot papier , textiel, touw, e.d.. Bij het vervuren van boeken gaat het, als ik het goed heb, dus om vertering van het papier  door de inwerking van vocht en schimmels.

Ik moet een dezer dagen toch eens opzoeken of dr. P.J. Cools ook het woord ‘vervuren’ gebruikt heeft in zijn prachtige standaardwerkje ‘Over het conserveren van boeken’.