CUBRA

INHOUD WOORD

HOME

AUTEURS

KUNST

door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

 


 

20090625

Kinderhemd

 

Vasili Grossman (1905-1964) maakte als journalist voor de Krasnaja Zvezda (Rode Ster, de officiële krant van het Rode Leger) aantekeningen van al hetgeen hij tijdens de Tweede Wereldoorlog waarnam. Deze aantekeningen zijn pas in 2005 uitgegeven.

Hij noteert ergens: “Piloten zeggen: ‘Ons leven is als het hemd van een kind – het is kort en zit onder de stront’.”

De vertaler geeft in een noot het volgende aan: “Dit werd een gangbare uitdrukking, zowel in het Duitse als in het Russische leger.”

 

Dat is curieus, dacht ik. Wij Brabanders kennen toch al sinds ’s menschenheugenis de uitdrukking: het leven is gelijk een kinderhemd: kort en bescheten? Even nakijken in De Brabantse Spreekwoorden van Mandos, en janwel: ‘spreekwoordelijke vergelijking, Oost-Brab. ’87’ geeft dit standaardwerk aan.

 

Ik ben op onderzoek gegaan, en ik meen dat, met alle voorbehoud, het volgende kan worden beweerd.

1. Het is waarschijnlijk in oorsprong een Duits gezegde dat in de oudste vorm luidt: das Leben ist wie ein Hühnerleiter: kurz und beschissen. De volgende stap is: das Leben ist wie ein Kinderhemd: kurz und beschissen. En deze variant heeft ruime verspreiding gevonden. Tot in Rusland aan toe, kennelijk.

2. Opvallend is, dat het spreekwoord/gezegde - voor zover ik heb kunnen nagaan - noch in het Frans, noch in het Engels bekend is en gebruikt wordt (anders dan in vertaling). Er is een boek van de Amerikaan Alan Dundes uit 1984, getiteld: Life is Like a Chicken Coop Ladder: A Portrait of German Culture Through Folklore. Die uitgave heeft grote ophef veroorzaakt, omdat Dundes daarin betoogde dat er bij de nazi’s sprake was van een sterke anaal-erotische fixatie, onder meer blijkend uit hun voorliefde voor alles wat met uitwerpselen van doen heeft, en dat hij die in direct verband bracht met de holocaust.

3. Ik vermoed, dat het gezegde uit de Duitse loopgraven van de Eerste Wereldoorlog stamt. Enig bewijs kan ik niet aandragen. Het lijkt me, dat de spreekwoordelijke vergelijking na de oorlog ruimere bekendheid heeft gekregen, zoals bij ons, en ook in Rusland.

 

Er is nóg een variant, die duidelijk uit vredestijd stamt: Das Leben ist wie Klopapier: lang, grau und für’n Arsch.