door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20090917

Borborygme

“luisterend naar de schijf

die wentelt in de meterkast”

Dit zijn regels uit een gedicht van Jan Eijkelboom. Regels die mijn nostalgisch hart verblijden. Je ziet de schijf van de elektriciteitsmeter, en je hoort het licht schurende geluid dat hij maakt.

Ho, herstel. Ik ben zojuist even naar beneden, naar de meterkast gelopen om het dichterlijk beeld te staven, en ik moet helaas zeggen: de tegenwoordige meter is volkomen geluidloos! De meter, ‘eigendom van het energiebedrijf’, van het merk Landis & Gyr, wentelt in zijn doosje van transparante kunststof rond zonder het geringste geluid te maken. Dat heet vooruitgang. Ik weet niet of het ook uw ervaring is, maar vroeger kon je die schijf horen rondgaan. Zeker weten!

Ik leg, net als u waarschijnlijk, mijn oor zelden te luisteren in de meterkast. Maar, miljaar, nu mís ik dat geluid, dat ook het dichtersoor beluisterde.

Wat ik u vragen wil: alstublieft, loop even naar de meterkast en luister of u uw schijf kunt horen lopen….

Dank u!

Als beloning voor uw moeite geef ik u het gedicht.

BORBORYGMES

Mijlen leg ik soms af

snachts in dit grote huis,

sluipend om niemand te storen

als ging ik uit roven en moorden

terwijl ik integendeel vlucht

voor wat zich zo geducht voordoet

in nissen, achter ramen,

het meest nog in mijn hoofd

dat maar niet thuis wil raken.

Soms blijf ik doodstil staan,

luisterend naar de schijf

die wentelt in de meterkast,

de borborygmes van mijn darmen,

tot ik terugkeer naar de warme

keuken, waar ik nog stiller stap

om de vier katten niet te storen.

Toch komt er een naar voren,

rekt zich en loopt met hoge staart

mijn broekspijp tegemoet.

Ik noem heel zacht zijn naam,

hij antwoordt met gespin.

Ik ben bevrijd, laat hém de nanacht in.

Welaan, u begrijpt natuurlijk: het woord van de week is hetgeen een onomatopee (klanknabootsend woord) lijkt te zijn, namelijk ‘borborygme’: het geluid dat gepaard gaat met de spijsvertering, meer bepaald het gerommel en geborrel, veroorzaakt door de beweging van gas in de darmen.

Tussen haakjes: een gedicht vol zachte geluiden in een doodstil, nachtelijk huis (de nauw hoorbare, wentelende schijf, het verre gerommel in je ingewanden, en het bevrijdende gespin van een kat), wie over zoiets kleins durft te schrijven, is een groot dichter!

Enfin, de buikgeluiden. De lach ligt op de loer, maar ik wil het serieus houden. Daartoe citeer ik iets uit het gezaghebbende boekje van Jac. Schoondermark ‘Gestoorde stoelgang en zijne behandeling met electriciteit, massage en water’ (Amsterdam, 1888). Een boek over een zoo algemeen voorkomend lijden als de chronische obstipatie “met hare treurige uitstralingen”. Obstipatie dus, ook wel ‘trage stoelgang’. “Zijne wezenlijke oorzaak ligt in de atonie (verslapping) van de darmmusculatuur, in de traagheid of sterke vermindering der darmperistaltiek, die zeer dikwerf gepaard gaat met eene verzwakking van de buikpers.”

Het boekje laat de lezer genieten van prachtige woorden als drekstof, of mooier nog: drekstofzuil, verteringsvochten, vetlijvigheid, en dejectiën.

En een waarschuwing die men niet in de wind mag slaan: met een zittende levenswijze, vaak verbonden met een gemis van versche zuurstofhoudende lucht, vraagt u om problemen. Waarbij nog komt: “Kamergeleerden, de koopman, beambten, de rustig werkende ouvrier en dergelijken vergeten gedurende hun werk, aan den stoelaandrang gevolg te geven, ja onderdrukken dien velleer uren achtereen…” 

Excuseer, maar nu ga ik even een bezoek brengen aan Broeder Bril.