door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20091210

Polder

Het woord ‘wad’ schijnt het oudste woord in onze taal te zijn. Maar wat is het meest Nederlandse woord? Ik zet mijn geld op het woord ‘polder’.

Ik kom hierop, omdat ik een groepje Amerikaanse jongedames enthousiast iets aan het vertellen was over ons vaderland. Ja, en dan ontkom je er niet aan om in te gaan op het fenomeen ‘inpolderen’. En daar stokte de spreker een moment. Hij vroeg zich af: wat is ‘polder’ in het Engels? Nou, bij gebrek aan kennis zei hij gewoon: the polders, en hij kwam er mee weg, want, naar hij dra tot zijn opluchting vaststelde, het Engels voor ‘polder’ is inderdaad gewoon ‘polder’. Simple comme bonjour en een kind kan de was doen.

En voor uw gemak heb ik het nog even nagekeken: jawel hoor, ook in het Frans, Duits, Italiaans, in het Baskisch, Deens, Ests, Hongaars, in het Kroatisch, Litouws, Noors, Pools, Roemeens, Servisch, Sloveens, Spaans, Russisch, Lets, ach, in welke taal eigenlijk niet, overal ter wereld is het ‘polder’. Of iets dat er heel veel op lijkt. Grieks: poltner. Macedonisch: polderi (men kent het daar enkel in de meervoudsvorm). Japans: porudâ.

In het Spaans wordt ‘el polder’ uitgesproken met de klemtoon op de eerste lettergreep , terwijl Spaanse woorden die eindigen op –r normaal de klemtoon op de laatste lettergreep hebben.

De polder (als een door waterscheidingen gegrensd stuk land waarin de waterstand wordt beheert door bemaling) is een Nederlandse uitvinding, en eentje bovendien die onze identiteit en cultuur diepgaand heeft gevormd.

De oudste vorm van het woord is ‘polre’ Het WNT meent dat dit is afgeleid van ‘pol’, een stuk land dat zich een weinig boven zijn omgeving verheft, vervolgens een stuk land dat vanwege zijn hoger niveau werd omgeven door dijken en kaden om het tegen mogelijke overstromingen te beveiligen.

Wat is er onbeduidender dan een pol, zou je zeggen. Maar met een pol kun je aan de slag, en voor je het weet heb je een polder. O, nijver voorgeslacht! Eeuwenlang ploeteren en malen, en dan, op een dag, kan een kleinzoon zeggen: opa, kijk ik vond op zolder/ een foto van een oude boot. En de grootvader op zijn beurt zal verzuchten: daar is het water, daar is de haven/ waar je altijd horen kon: we gaan aan boord/ de voerman laat er nu paarden draven/ en aan de horizon leit Emmeloord.