door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20100304

Corduroy

Ik was in Eindhoven, en bracht een bezoek aan de nieuwe, ondergrondse fietsenstalling nabij de Bijenkorf. Mooie stalling, zonder twijfel. Daar beneden rondlopend, zag ik een lange wand waarop de geschiedenis van de stad in woord en beeld stond uiteengezet. Ik liep er langs, en las. Niet dat de historie van Eindhoven mij nu zo bijzonder interesseert, maar ik was er toch, en waarom zou je er dan ook niet even iets van opsteken? Welnu, stadsrechten kreeg Eindhoven in 1232, maar toen was het niet meer een vlek met een handvol plaggenhutten. Straten waren er niet. Enkel een knuppelweggetje. Waar de grond erg drassig was, legden de bewoners een flinke rij boomstammetjes naast elkaar, en zo kon je dan met droge voeten komen waar je wezen moest. In de Engelse vertaling (die naast de Nederlandse tekst stond) was sprake van een ‘corduroy trail’, en in dat woord stelde ik op slag veel belang. Corduroy kende ik enkel als textiel, niet als knuppelweg.

Corduroy is een ruwe, dikke, geribde katoenen stof, ook wel bekend als ‘manchester’, of ‘koordmanchester’. Ook de namen ‘ribfluweel’ en ‘ripsfluweel’ worden gebruikt. Kijk, daar wordt het interessant. Ripsfluweel is ‘onjuist voor ribfluweel’ zegt het woordenboek. Dat woord staat pal onder het woord ‘rips’ met als betekenis: dichtgeweven, geribde stof (oorspronkelijk katoen, later ook van andere stof). Vandaar ook: ribbetjesgoed.

Ik beschik over onvoldoende warenkennis om te kunnen zeggen of er verschil zit tussen een manchesterbroek en een ribfluwelen broek, maar al is er misschien verschil in stof, toch zullen beide ribbels hebben. Ribbels die je inderdaad heel wel kunt vergelijken met naast elkaar liggende boomstammetjes.

In het etymologisch woordenboek van Van Dale lezen we, dat ‘corduroy’ inderdaad uit het Engels tot ons gekomen is, maar dat het woord vermoedelijk uit het Frans stamt: corde (koord, ribbel van textiel) du roy (van de koning). Mijn Engelse bronnen wijzen dit krachtig van de hand: inderdaad, je zou een Franse afkomst kunnen vermoeden, maar het woord is authentiek Engels: ‘corde’ plus ‘duroy’. Duroy is een in onbruik geraakt woord ter aanduiding van een ruwe, wollen stof, ‘a coarse, woolen fabric’.

Rest nog de vraag hoe een knuppelweg werd genoemd vóór de corduroy bekend werd. Ik gok op ‘log road’.