door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

20100527

Verdwenen woorden

Ons leven is voortdurende verandering, en zo is het ook met een levende taal. Er komen woorden bij en er gaan woorden weg.

Voor me ligt het ‘Verdwijnwoordenboek’, ruim 1500 woorden bevattende die wegvielen uit onze woordenschat.

Er staan weliswaar woorden in die te mijnen huize nog dagelijks gebruikt worden (zoals: vomeren = braken, venusjonker = hoerenjager, vuistlook = oorvijgen; inderdaad, ik ben zeker geen man van onbesproken gedrag), maar laten we dat huis liever niet tot standaard nemen! Er is al voldoende zwijnerij in onze wereld.

Veel woorden zijn verdwenen omdat de daarmee beschreven werkelijkheid niet (of nauwelijks) meer bestaat. Het vak van sigarenmaker bijvoorbeeld. Of denk aan het verdwijnen van gebruiken en gewoonten, instituties en rituelen. Met die verdwijningen ging een heleboel taal verloren.

Enkele woorden bleven bestaan, maar hebben inmiddels een andere betekenis. ‘Inspraak’ betekende vroeger zoveel als: ingeving, het stemmetje van binnen; de inspraak van het geweten. ‘Computeren’ was eertijds: eenen overslag maken, berekenen.

Maar hier voor u: van elke letter van ons alfabet een mooi woord, dat helaas verloren is gegaan.

Arre = gram, toornig. Bovinatie = schoftachtigheid, laagheid. Chique (ook pique of bicho) zekere vlo (in de keerkringlanden). Droelen = foppen. Enthof = boomkwekerij. Fanfaronade = grootsprekerij, pralerij. Gordijnpreek = bedsermoen, berisping van echtgenoten onderling. Hersenwoede = razernij.  Ikkerschap = hoogmoed. Jaden = koeien op stal verzorgen. Knuren = luieren , talmen. Latse = voorbroek, breede klep eener broek. Matsen = doodslaan. Nutsel = voedsel. Ondege = onpasselijk, ongesteld, (ook) gansch niet braaf. Popelsij = beroerte. Reinwit = oprecht. Shwadronneren = met degen, zwaard of stok om zich slaan, snoeven. Trutel = nietigheid, bagatel. Viezevaas = gril, kuur. Weepsch = laf, zouteloos, smakeloos. Zeunij, zeunis = varkenstrog.

Dat het u wel moge bekomen.