CUBRA

INHOUD WOORD

HOME

AUTEURS

KUNST

door NORBERT DE VRIES

Elke week een nieuwe beschouwing over een woord

 


 

20100701

 

Plat of rond

 

Er wordt nogal gemopperd over de kwaliteit van de tegenwoordige pers.

Journalisten doen zelf geen onderzoek meer, maar schrijven klakkeloos over wat persbureaus, politici, of de machtige pr-industrie aanleveren. De massamedia dienen de massale domheid. Journalisten waren vroeger nieuwsverzamelaars, maar nu enkel herkauwers van onwetendheid.

Het zijn niet mijn woorden, maar die van Nick Davies, in zijn boek Flat Earth News.

 

Die combinatie van ‘platte aarde’ en ‘domheid’ deed me denken aan de heren John B. Draper en Andrew Dickson White (de oprichter van de beroemde Cornell University), die in de negentiende eeuw het idee hebben verbreid, dat de clerus van de katholieke kerk door de eeuwen heen de wetenschap heeft tegengewerkt, en de mensen dom heeft gehouden. Zij illustreerden dit aan de hand van het denkbeeld van de platte aarde. Onder invloed van het christendom zou de antieke wetenschap dat de aarde rond is, gedurende 1500 jaar in vergetelheid zijn geraakt. De kennis van de ronde aarde werd met harde hand gewist, en al wie beweerde dat de aarde niet plat was, was een ketter.

 

Deze bewering werd binnen de kortste keren gemeengoed. In alle Engelse schoolboeken van omstreeks 1880 werd geleerd, dat de middeleeuwers meenden op een platte aarde te wonen; tien jaar daarvoor stond deze ‘kennis’ in geen enkel Engels schoolboek.

Wat een merkwaardige misvatting!

De waarheid is, dat de Chaldeeën al zo’n 1000 jaar vóór onze jaartelling wisten, dat de aarde een bol was, en deel uitmaakte van een sferisch heelal. Ook de oude Grieken wisten dat, en sinds Aristoteles heeft geen enkele wetenschapper nog beweerd dat de aarde een platte schijf is. De aarde als bol, geen middeleeuwse geleerde, geen zeevaarder, geen koning, geen geestelijke die het anders zag. Het plan van Columbus om naar het westen te reizen en zo Indië te bereiken, is ook ondenkbaar als je uitgaat van een platte aarde.

In geen enkel boek over natuurkunde of astronomie, in de laatste twee millennia verschenen, is door geestelijke of wereldlijke geleerden gewag gemaakt van een platte aarde.

 

Waar komt de misvatting dan vandaan?

Welnu, er is in het midden van de zesde eeuw een Griek geweest, die als specerijenhandelaar zijn fortuin had gemaakt, en die we kennen onder de naam Cosmas de Indiëvaarder. Op zijn zeereizen had hij kennis gemaakt met Perzische (of eigenlijk Syrische) christenen die op tal van punten andere geloofsopvattingen hadden dan de christenen in Rome of Byzantium. Een voorbeeld  hiervan was de idee, dat Mozes’ tabernakel het model was van het universum. Dit tabernakel, ofwel ‘tent’, Grieks ‘skènè’ (vanwaar ons scène, toneel) bevatte een Heilige der Heiligen, het Allerheiligdom, en daarin stond de Arke des Verbonds, een kist waarin de stenen tafelen lagen. Het heelal nu was, in de opvatting van Cosmas, een grote kist met een gewelfd deksel. Op de bodem lag de (platte) aarde, rustend op eigen onwankelbaarheid. In het deksel bevonden zich de door engelenhand voortbewogen hemellichamen.

Enfin, een obscure visie, waarin de topografie werd gemodelleerd naar een theologische opvatting.

Deze visie werd ook in Cosmas’ tijd nauwelijks serieus genomen. Zijn Griekse geschrift  ‘Christianike Topographia’ is nooit vertaald, en heeft weinig aandacht gekregen. De kerk heeft ook nimmer iemand aangespoord te geloven dat de aarde plat was. Niemand ook, die oprecht gemeend heeft dat we op een platte wereld leven.

Tot in de negentiende eeuw twee geleerden hun kwaadwillige domheid debiteren, en ons anders willen doen geloven.