Wim Lavrijsen

In oorsprong verbonden

15 kunstenaars uit Reusel-De Mierden

“Een schilderij moet naar een nieuwe werkelijkheid leiden.”

Karakteristiek van het werk

Een boerenakker in de Kempen, net geploegd. Het is tegen de avond, in de herfst. Het lukt de late avondzon nog net een zwak licht neer te leggen over de diepzwarte vlakte. Juist voldoende om een vage scheidslijn aan te brengen tussen aarde en lucht.

Jan Vosters passeert de akker en laat er zijn blik overheen gaan. Dan verzucht hij: “O, mocht het me één keer in mijn leven lukken om dit zwart en dit licht op doek te krijgen.”

In een aantal opzichten vertelt dit tafereeltje veel over de kunstschilder Jan Vosters.

In de eerste plaats verraadt het de thematiek die we bij voortduring in zijn werken aantreffen: aarde en lucht – twee elementen uit de kosmos die soms te vuur en te zwaard met elkaar de strijd aangaan, maar soms ook in een volstrekte harmonie samenvallen. Een wereld van zowel energieke kracht als van verstilde rust. Zo staat de samengebalde wolkenmassa weliswaar op het punt om in alle hevigheid open te breken, maar tegelijkertijd is er de zekerheid dat deze daarna zal vervloeien in de rust van de open ruimte. En hoe moordend heet de exploderende zon ook mag wezen, nauwelijks brengt zij beroering in de aarde die onaangedaan zijn doden herbergt. Altijd is alles in beweging, maar altijd ook blijft alles hetzelfde.

Deze thematiek is misschien wel het sterkst terug te vinden in Verleden Tijd, een serie olieverfschilderijen die Jan Vosters maakte naar aanleiding van archeologische opgravingen in zijn geboorteplaats Reusel. De skeletten en grafresten die gevonden werden zijn de late getuigen van een voortdurend komen en gaan van mensen. Maar tegelijkertijd laten ze zien dat achter deze beweging een constante, stabiele factor schuilgaat: de mens die stof is en tot stof zal wederkeren.

Terug naar het akkertafereeltje. Want behalve over de thematiek van Vosters’ werk, zegt het zeker zo veel over diens drijfveren. Als de kunstenaar de wens uitspreekt om het zwart en het licht ‘op doek’ te krijgen, dan is meteen helder wat Jan Vosters als zijn belangrijkste opdracht beschouwt: de wereld ‘vatten’ met verf op doek. Met penseel, verf en doek dingen laten ontstaan die ‘uit zichzelf’ zeggingskracht krijgen, zonder dat daar een verhaal aan vastgekoppeld wordt. Met het duiden van zijn werk, heeft Jan Vosters dan ook nooit veel op gehad. Niet voor niets wordt nagenoeg elk doek zonder titel gepresenteerd. Jan: “Het beeld moet het doen. Dat moet de kijker naar een nieuwe kunstzinnige werkelijkheid leiden.”

Tot slot zegt de hierboven aangehaalde uitspraak van Jan Vosters iets over zijn manier van werken. De kunstenaar legt voor zichzelf de lat erg hoog. Eén keer datgene op doek krijgen wat hij in zijn hoofd heeft, zou hem tot een gelukkig man maken. Voortdurend ervaart Jan Vosters de tweespalt tussen wat hij wil en wat hij kan. Schilderen is daardoor voor hem doorgaans een moeizaam proces. Pas na lang wrochten komen de werken tot stand. En daarna knaagt de twijfel of het misschien niet nog beter had gekund.

Gelukkig is de manier waarop kunst tot stand komt, geen enkel criterium voor de kwaliteit ervan. Wie bereid is door te dringen in het niet altijd even toegankelijke werk van Jan Vosters, wacht een grote beloning: hij belandt in een boeiende schilderkunstige ervaring – een beeld dat de blik verruimt.

Relatie met Reusel-De Mierden

“Ik houd van Reusel omdat ik van sommige mensen in Reusel houd. Verder is het met stip het lelijkste dorp dat ik ken. Maar ik richt mijn blik vaak naar boven en maak zo reizen door de ruimte. In de lucht zijn altijd spannende dingen te ontdekken – ook in de Reuselse lucht.”

“Een Christuskop getekend door de vader van een schoolvriend maakte veel bij me los. Net als de prachtige sinterklaastekening die meester Kühne elk jaar in zijn leslokaal op het bord zette. Het waren mijn eerste kunstzinnige ervaringen. Jammer dat er in die tijd op school geen aandacht werd besteed aan dat soort interesses. Maar ronduit triest is het dat dit vandaag de dag nog steeds amper gebeurt. Op het gebied van cultuurontwikkeling is er in al die jaren weinig veranderd. Dat is in veel opzichten merkbaar. Reusel mist verfijning.”

Zonder titel

Olieverf op doek

160 x 140 cm