kunstmanifestatie Icarus
-
Icarus in de kunst

Wat het Icarus verhaal vandaag de dag nog te zeggen heeft is de vraag die in deze themaweek wordt gesteld. In de lezing die Ruud Ringers over dit onderwerp zal houden wordt een eerste aanzet gegeven voor een antwoord.

Als de vrouw van koning Minos, Pasiphae, verliefd wordt op een stier, vraagt zij aan Daedalos een houten koe te vervaardigen waarin zij kan plaatsnemen teneinde gemeenschap te kunnen hebben met het dier. Deze daad blijft niet zonder gevolgen, want negen maanden later baart zij de Minotaurus, half mens, half stier, een woest wezen dat niet te temmen valt en daarom wordt opgesloten in het Labyrinth dat voor dit doel is ontworpen door – opnieuw - Daedalos.

Als Daedalos de dochter van Minos, Ariadne en de Atheense held Theseus heeft geholpen bij hun strijd tegen de Minotaurus en het vinden van de uitgang uit het Labyrinth, wordt hij met zijn zoon Icarus in dit Labyrinth opgesloten. Om daaruit te ontsnappen maakt Daedalos voor zichzelf en zijn zoon vleugels, want de lucht is vrij. Al vliegend maken vader en zoon zich uit de voeten, maar Icarus, die nog zo door zijn vader gewaarschuwd was niet te hoog of te laag te vliegen, gaat recht op de zon af waarvan de hitte de was die zijn vleugels bijeenhoudt doet smelten en hij stort in zee. Daedalos landt tenslotte op Sicilië.

In de Italiaanse renaissance is het thema een symbool voor een stoutmoedige en onderzoekende geest die voortdurend boven zichzelf wil uitstijgen en de risico's daarbij op de koop toeneemt. Later echter, in de 17e eeuw, wordt het verhaal vooral gezien als een waarschuwing tegen ongehoorzaamheid en hoogmoed, tegen het overtreden van de natuurwetten en het willen gaan tot het uiterste.

Ook Rodin gebruikte het thema voor zijn 'Deur van de Hel' en een hedendaagse kunstenaar als Paolini weet er een boeiend drama van te maken.
Minister Brinkhorst pleitte er onlangs nog voor dat er minder zwaar getild diende te worden aan een faillissement. Ondernemen houdt nu eenmaal risico in. Dat er vroeger anders over gedacht werd zien we terug in het Amsterdamse stadhuis, waar boven de deur van de Desolate Boedelkamer 'de val van Ikaros' is te zien, een reliëf van Artus Quellinus.

Drs Ruud Ringers, kunsthistoricus