Verhalen uit de Kivietsblek
 door Wim van de Wouw

 - Koop wilde boer worden -  

Deze geschiedenis is niet door mij geschreven, maar door Koos van Elderen, en gepubliceerd in het periodiek ,,op zun Géssels” nov. 1983. waaruit ik het heb gescand, zodat het bleef zoals Koos van Elderen het heeft geschreven.
Koop van de Wouw was de grootvader van Koos van Elderen, van zijn moeders kant, en de grootvader van mijn vrouw van haar vaders kant.
Koos van Elderen geb 8 Dec. 1923 en overleden 22 Januari 1999. Hij was bij leven: Regulier Kanunnik van Lateranen.
Hij werkte in een Bredase volksbuurt, verbleef tussen Franse clochards, en diende de kerk in de pastoorloze parochie van Biest-Houtakker.
Het is zoals de lezer zelf wel zal bemerken geschreven in Moergestels dialect, ik hoop dat het leesbaar is, met groeten W.v.d.Wouw

 

Koos  van Elderen

 

 

Koop en Keeke met hun zonen en dochters



Ut kan dan wel zen, in dieë tèd ha Gessel buiten zun boerenbevolking ok zun burgerij.
Gè had een stuk of drie smee-erijen en 4 kleine looierijen. Er waren twee klompenmaokers, unne raoi-maoker, kleermaokers en bekkers, slachters en bouwvakkers.
Gessel kon zun eige un bietje bedruipen.                                     .
De miste van die zelfstandigen ha wel unne knecht nodig. Mer da was dan toch nika vergeleken mi de Biggel, want die ha op un gegeven moment wel 18 knechts in zun rijtuig-fabriekske.
Da kan allemaol waor zen, mer al die knechten droomden er min of meer van ins BOER te worren.
Da was" ok ut geval mi Koop van Trienekes.
Trouwens, hij was unne losse arbeier, die op karwei ging bè de boeren. Mistal konde'm vènnen bi Geswien van de Wouw.
Da was unne naomgenoot van hum, want de deftige naom van Koop was "Jocobus van de Wouw".
De Koop was nog meer es boerenknecht. Hij was ok de durpsberbier. Hij schérde en knipte de hille Gesselse bevolking. Da gebeurde dan in de aovond-uren en saoterdags.
Hij was nie groot van stuk en ok nie gezet.
Ut was un klein, pezig menneke en daorum werd-ie deur zun vrienden "KUPKE" gehieten. Hij wonde veur op de Kerkpad, tegenover waor nou "De Veerkens" stao. Zun huiske was tegen de café "Het Zwaantje" aongebouwd. ut was nie veul meer dan un goot, unne hert en unne zuIder.
Daar wonde de Koop sinds zun trouw in 1880. Hij was 26, toen ie trouwde en zun bruid was Cornelia Jonkers.
Ze was op maot gesnejen. Net zo klein en net zo maoger as Kupke zelf. Wie ut paor aon zaach, most wel denken, da er nie veul van komen zo. Mer, dè wèrde en de kraacht van unne miens zit um nie in de omvang. Da is hier wel gebleken. Koop en Keeke, ze maokten ut wel. Um ut anderhalf jaor kwaam er wir un kiendje bè Thijs, Jaans, Driek"".

Toen de buurt de Kerkpad liet verharden, werd er bè de Koop het aachtste kiendje geboren.
Um da allemaal an de èt te houwen, daor moest wa veur worren afgeschouwd. Gè zo't er oewe droom deur vergeten. Mer Koop was un koppig menneke.
Overdaag ging ie karweien, waar ie mer kon en 's aovends es de kender nar bed waren, sloeg ie an ut scheren. Ut kon er aorig druk zen in de berbiers zaak.
Daor kwaam hil wa volk over de vloer. En der werd hil wa afgebuurd.
Soms was ut er zo druk, da Keeke heur huishouwen in de steek moes laoten um heure miens te helpen.
Keeke zipte dan de miensen in en Koop schèrde aan de lopende baand, En hij kon schèren es de biste, da wies hil ut dorp.
Unne vaaste en trouwe klaant was de Deken van Rijckevorstel. Hij kwaam altèd es ut nie zo druk was; of wel hil vruug of wel hil laat.
Zo kwaam ie ins op un aovend, toen de klaanten al weg waren. Hij hing zunne jas an de kapstok en zin:
"Wat heb ik gehoord, Koop, ga jij boer worden?"
"Da hedde goed geheurd, Dèken. Zo gauw ik wa geld bè mekare heb, koop ik un koei."
Als jij een koe koopt, koop ik een tweede voor jou".
"'Ja, mer ik mén ut. Mun jongens worren groter.
We hebben al un bietje bè mekare, 't zal echt zo lang nie mir duren."
"Maar ik meen het ook. Gij zult een goede boer worden, en daarom krijg jij dan van mij een koe".
En zo is ut gebeurd.

Nummer 9 was' intussen geboren, de oudste jongens waren uitbesteed bè unne boer en de oudste dochter naam al veul werk uit haanden. Koop en Keeke trokken mi hun ermoei en mi hun rekdom nar ut "Duivenkot". Veur de zekerhed bleef Koop karweien bè de boer. Zun eige boerderij was veur zunne vrije tèd en veur zun Kee en de kender. Er moest dubbel gewerkt worren.

Ok de twee koei han heur dubbel lèven. Ze moesen veur de ploeg en veur de kér en ze moesen ok nog zoveul meugelijk rome geven ook. Gin wonder da Koop ze voejerde, um ze meer trekkracht te geven, en da Keeke er nog

ins iets extra bèschudde, um meer rome te kunnen melken.

Mer hoeveul de koeien ok dubbel heur best dinnen, hoe hard er ok deur iedereen gewerkt werd, de Koop kreeg al gauw in de gaoten, datie op ut Duivenkot ginne echte boer zo worren. Hij zakte zo wèd aaf van zunne droom, da-tie veur un paor centen ut brood van de bekker ging rond brengen.
Ut Duivenkot was es boerderij te klein. Wa is unne boer zonder grond?

Un paor koei kunde wel lèvend houwen op unne slotkaant, mer dan zedde nog nie veul verder. De Koop wo meer.
Hij wi1de boer zijn en es boer erkend worren. En da zaat er daor nie in.

Ut hi dan ok nie lang geduurd. Op "de Grote Locht", ut niemaands-laand tussen Oisterwijk-Boxtel en Géssel kwaam un boerderij vrij. Daor vènnen we de Koop terug in 1902, es de tiende uit de rij wier geboren. De Locht

was un apart wereldje. Op unne driesprong stonden boerderijen bè mekare, wèd van alle andere hûizen.

Hier was ruimte veur unne boer, die werken wilde en grote kender ha um mee aon te vatten.
De Koop was er welkom. Hij brocht veul werkhanden mee en veul gezellighed.

De miensen daor waren ok erg op elkaar aongewezen.

Ut was in de trant van: saomen elkaar er boven op helpen, of saomen mee mekaar ten onder gaon.

Nou was ut nie moeilijk, um zich mi de Koopen-familie te verstaon. Men vond elkaar wel.

Moeilijker was ut, es men de buitenwereld nodig ha.

Es de dokter moes komen of de smid. Of es er gauw un bodschap gedaon moes worren. Dan wier de grijze vos van Toon Paas op getûigd. Die kon ut vlugste uit de voete. Ut was zogezeed ut bodschappenperd of ut doktersperd. Verder was er gin aander vervoer es "lopen".

Da ha un paor onplezierige kaanten.
De Koop ha nog 3 schoolgaonde kender en die moesen in Gessel nar school um um 8 uren in de kerk te zen veur de kathegismusles, moesen ze urn half 7 van huis. In de zomer was da nog wel te doen. Men was er aongewend lange afstaanden. te lopen. Mer 's winters was ut erger. Dan liepen die kender anderhalf uur in het donker en kwamen 's aovends wir in de donker terug.

De wegen waren hier en daor zo rot, da in de natte tèd de grote jongens de kender op hunne rug un end weg moesen brengen en 's aovends wir tegemoet moesen gaon um ze over de plassen te draogen.
In ut durp wieren de kender opgevangen deur de familie de Veer. Moeder de Veer en Keeke waren altèd vriendinnen geweest en op de pad waren ze buren.

De kender gingen er 's middags werm-eten en bè de Veer was hun twidde thuis.

Da gebeurde allemaol mi un gesloten beurs.

De Veer ha strooi nodig veur zun geiten en mustert um te stoken.

Daor zurgde de Koop dan veur. Was ut un hil end van de Locht nar de mért in Géssel, nog langer was de weg van de Locht nar de mèrt in Tilburg.     .

Daor moesen de grote meskes nar toe, eens in de week mi de boterkurf. Da viel nie mee mi unne zwaore kurf vol boter en aier. Der moes onderwege dik gerust worren. Mer an dieë lange weg zat ok unne plesante kant.
Der waren meer meskes en jongens die dieë weg moesen gaon. Dan wordt ut zelfs wel ins spannend.

Zo leerde elkaor kennen en zo gaode elkaor gérre zien. Zo begient dieë aandre weg, die endigt mi trouwen.

De Koop hoefde zun eigen gin zurgen te maoken, da-t-ie mi zun kender zo blijven zitten.
Al wonde hij aachteraaf, ut jonge volk vond wel wegen en middelen, um aon un wederhelft te komen.

Thijs, de oudste beet er de kop aaf en dan begient ut te reffelen. Jaans kwam an de beurt en Jan en Janna en Driek zaten in de wachtkaomer. Mer zo-moet ut ok.
Da is de natuur.

De kender hoefden zich ok nie druk te maoken over hun vadder en moeder. Die maokten ut goed. De twee urste koei waren al lang verkocht. Nou stonden er 8 op un rij in de stal.

En er was un perd en veul klein vee. De Koop was un echte BOER geworren. En da wou ie weten ok.
Daorum-voelde hij misschien des te meer dieë onrust nar Gèssel. Nou ie boer was, wou ie da ok laoten zien an zun vrienden. Hij moes" nar Gèssel terug.

Rond 1912 kwam de kans. Hij had 10 jaar geboerd op de Locht. Zun oudste kender waren al de deur uit. De Familie Ketelaars, die un boerderij op ut Stokske ha, ging bouwen in de Postelstraat.

Op de boerderij op ut Stokske was un pril begien gemaokt mi de "Boerenleenbank".


Mer veur un bank laag de boerderij wa al te veul an de ene-kant.                                               .

Zo kwaam de Koop op de boerderij "Stokske" nr. 13, waar nou de familie Berens wont. Mi hulp van zun grote jongens ging de Koop er wir flink tegen aon. Hei-grond werd umgebut, bultige waaien effen gemaok, eikenwallen bij gesnoeid en veul mest gerejen op stukke maogre grond.

Mer ut leven liet de Koop nou ook wa meer ruimte veur zun hobby. Op de Locht ha-tie al ins unne zwerm biejen geschept, mer hier kon hij een echte bie-hal bouwen.

Hij ha de ted um kurven te vlechten en zun biejen-volk goed te verzurgen.
Ut was wel un bietje unne tegenvaller, da zunne zoon Janus in 1912 al gauw opgeroepen werd um het Vaderland te dienen es huzaar. En da da de hele mobilisatie van 14 zo duren, was wel een streep deur de berekening.

De meskes moesten de lege plaats mee opvullen. Keeke, de moeder, was veul alleen thuis en da was un moeilijkheid want Keeke begon veul te sukkelen.

Ze kon eigelijk nie veul meer doen. Ze kuierde nog wel ins rond huis, mer ze zat veul zo mer stil ergens in un huukske. Moeder ha wa aonspraok nodig.

En die kwaam er deur unne kleine peuter van Jaans. .

Da kleinkind werd bè de Koop opgenomen. Er was wir jong leven in ut gezin, moeder ha wir iets um mee bezig te zen en was nie mir zoveul alleen.
Mer toen gebeurde ut zo mer ineens. Keeke wou mergens .opstaon, ze staak heur benen buiten ut bed en bleef dood zitten.

Ze ha eigenlijk altèd geleefd, gewerkt, gebeuld, tegen de verdrukking "in en nouw waren de krachten tot ut lest toe opgebruikt.
De vlam ging uit, um da de kaars hillemaol was opgebraand.

De Koop vuulde zun eigen ok ineens verschrikkelijk muug. Zolang er zun Keeke was, ha-tie alles an gekunnen.

Mer naou hatut allemaol gin belang mir. De drift was er uit. De droom verloor zun glans De boer was zun klompen kwijt. Soms zaat de Koop op unne taas hooi of onder unne boom zachtjes te schrouwen. Nouw ging ut vlug nar zun end mi da boeren.

Binnen drie jaor waren al zun kender getrouwd of ut huis ut. Koop verkocht zun boeltje en ging bè zunne oudste wonen in de Zaandstraot.

Hij ha zunne rust wel verdiend. Hij was nou 68 jaar, waorvan hij er un klein zestig jaor hard ha moeten werken. Gin wonder da-tie ut daor in de Zaandstr. zo mer nie kon laoten um mee an te vatten. Hij ha daogen da-tie werkte es van ouds. Mer steeds meer kwamen er ok daogen, da-tie rustig kurven en maanden vlechtte en zich bezig hield mi pruts-karwaaikes. En er waren ok daogen, da-tie zo mer wa ging kuieren, nar zun kender in ut durp en nar zun Keeke op ut kerkhof.
Ut was net of da de Koop van steeds verder aaf de wereld bekeek. Nog ene keer fleurde ie hillemal op. Toen ie 75 werd ging ie op de foto mi al zun 53 kleinkender, (later zon er nog un 30 tal bè komen.)

 

 

 

 

Ok mocht hij ut nog beleven, da al zun zes zonen boer werden. Ze han net es Vadder un tèdje es burger. moeten werken, mer ze han van hum geleerd: wa vandaog nie kan, kan mergen wel.

De Koop wier ok nog getroffen deur unne harde slag.
Zunne zoon Janus wier op de Tilburgse weg doodgereden. Gewoon un stom ongeluk. Da deze levenslustige zoon in de bloei van zun leven dood was en da hij mi zun stramme benen nog leefde, da kon da muug kupke van de Koop nie goed begrèpen. Da was de umgekeerde wereld. De Koop tobde er over en gaaf zich gewonnen.
Hij die zo vaok gezeed ha, es men te lang an de taofel bleef zitten: "Ik gun oe wel mun eten, mer nie munne tèd", hij gaaf zunne ted uit haanden.

Op het ende van da zelfde jaor in negetien acht en dertig stierf de KOOP op 84-jaorige leeftèd. De Koop was er nie mir, mer de nazaten

"van Kopen" kunde vandaog nog overal in ons durp tegen komen.
Es ie da ins ha geweten.....

En es ie de meer dan drie honderd achterkleinkender ins bè elkare ha kunnen zien...dan zo-tie unne diepe haol an zun pepke hebben gedaon en hij zo trots unne grote wolk rook hebben uit geblazen.

Mer hij zo niks gezeed hebben.

 

(geschreven door Koos van Elderen)

Koop op zijn 75ste verjaardag  met zijn kleinkinderen: