Belevenissen van een Juffertje in 't Groen
door Anouk Reefman  

 

Het grut snoept

Wandelaars genoeg hier op het voormalig landgoed van de Gruyter.  Maar heel speciaal vind ik altijd hen, die warme herinneringen hebben aan het huis van de gewezen familie Kapteijns. In de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw heeft de gastvrijheid van deze boerenfamilie kennelijk in vele harten geschiedenis geschreven. Veel jong grut uit de omgeving van Den Bosch vond hier een warm welkom. Ze zijn er allemaal wezen spelen! Veel volwassen vertellingen over jeugdsentiment voeren terug op de hartelijkheid van de familie Kapteijns. Pas nog overhandigde een enthousiaste voorbijganger eindelijk een foto van de bewuste boerderij. Deze juffert zag voor het eerst het huis waar een ieder zijn/haar hart zo aan had verpand: er is namelijk weinig tot niets meer van over. Nu wordt er op de restanten regelmatig een hut gebouwd en nog steeds spelen er vaak kinderen. Wat is er gebeurd?

Ik vind dit een interessante vraag want wij hebben hier nauwelijks buren, er staan momenteel slechts twee huizen overeind in de bossen. Van de bewuste boerderij "Kapteijns" is anno 2010 niet veel meer over dan een ruïne. Hoogstwaarschijnlijk heeft de keuterboerderij hier al gestaan, toen rond 1867 het landgoed familiebezit werd van de heer P. de Gruyter, grootgrutter te Den Bosch. Hij bouwde er als (in de volksmond:) Piet de Dief, een villa kakelbont in Engelse landschapsstijl midden in de Brabantse natuur. Daarnaast deed hij in 1913 onze boerderij verrijzen met stallen van koninklijke allure. Een gloednieuw pand met een functie in fruitteelt/annex zomerverblijf voor de dressuurpaarden van de Gruyterfamilie. Waarom een compleet nieuwe boerderij, terwijl er al 60 jaar een boerenfamilie op het land een stukje verderop actief was? Heeft de betreffende Kapteijnsfamilie het nakijken gehad, of is er een spelletje gespeeld waardoor zij uiteindelijk het nakijken hadden?

De foto van hun woonstee is volgens de wandelaar-op-zoek, rond '55 gemaakt. Blijkbaar in opdracht van een kapitaalkrachtig iemand (de Gruyter?), het vastleggen van een helikopterview lag immers niet in ieders bereik in de naoorlogse jaren van wederopbouw. De grutters fruitbomen staan er in ieder geval ook prominent op (rechtsboven) en zijn zo te zien rationeel gegroepeerd ten behoeve van de toelevering op het winkelcircuit. Zoals u misschien weet ging rond 1970 de Gruyter grandioos op de fles. Hoe is de familie Kapteijns toentertijd omgegaan met de grootschalige afgraving en verkoop van witzand ten behoeve van de A2? Bijna alle fruitbomen moesten in ene wijken en weiden werden 'omgezet'.  Resultaat: een maanlandschap met nog enkel een zelfstandig eilandje van welvaren, de familie Kapteijns nog aan het roer? Wie kan hier nog iets over navertellen?

Immers, de basis voor zelfvoorziening mocht dan marginaal worden, de Kapteijns familie zelf, had ook een stel fruitbomen achter het huis. Er staan er nog steeds een paar verstopt,  verwilderd, in de immens grote paarse, heerlijk geurende boerenSeringen aldaar. De heggetjes die het huis omrandden, zijn na 150 jaar wat fors uit de kluiten gewassen, maar ze staan er nog! Er woont nu een dassenfamilie, althans die hebben daar een winterverblijf gemaakt onder de torenhoge seringen.  Het valfruit op-, en de verhoogde terp van de boerenlocatie, zullen zeker een rol hebben gespeeld in de dassenkeuze.

Aan de restanten van de boerderij valt af te lezen dat het er ooit goed toeven was in het Brabantse land. Met ruimte voor de dieren direct aan huis. Een koeiengroep, een varkentje? een kippenhok en een bakhuisje wat dieper de tuin in. Het leven gericht op de zelfstandige zelfvoorziening.  Altijd melk, eieren, brood, fruit en vlees aanwezig, dat blijkbaar gewoon gastvrij gedeeld werd, men was er  welkom! De cementen voerbak van de koeien is nog, hoewel grandioos overwoekerd door een wortelende natuur.

Het huis had ook een ruime diepe kelder, zo niet groter dan de nette kamer en keuken samen bij elkaar. Zo'n opslagfaciliteit veronderstelt in ieder geval genoeg boerenactiviteit toen de bouw van de boerderij ooit is gestart. Wie weet wanneer dat precies geweest zal zijn? In ieder geval impliceert de opslaggrootte dat het land genoeg aanleverde (=kennis van boerenzaken) en genoeg initiatief voor verwerking vond van die producten  (= vrouwenarbeid).

De familie Kapiteins in niet zomaar hier weggegaan. Er zijn in al die jaren toch ook vernieuwende plannen doorgevoerd voor de huiselijke toekomst. De waterput buiten aan het voormalig keukenraam, is er ooit initieel begonnen met een emmer?

Het betegelde  aanrecht binnen in het keukengedeelte is van een andere tijd.  En gezien de hoogte van de tegels gericht op een pomp met zwengel binnenshuis.

Wat heeft zich in deze periode van veranderende boerenomstandigheden afgespeeld door de dominante streken van grootgrutter Piet de dief? Het snoepje van de week van de familie Kapteijns wordt in ieder geval als een zoete herinnering gekoesterd.