Jos Naaijkens

UIT DE RIJKE GESCHIEDENIS VAN DE TILBURGSE DRUKKERIJ R.K. JONGENSWEESHUIS

Pieter Jong

De held van Lutjebroek

Op 24 februari 1842 wordt Pieter Jansz. Jong in Lutjebroek (West-Friesland) geboren. Vanwege zijn rijzige gestalte (2.04 m) wordt de zoon van een tuinder wel ‘De reus van Lutjebroek’ genoemd.

Hij is een van de katholieke Nederlanders die gehoor geeft aan de oproep van paus Pius IX om hem militair bij te staan. De Kerkelijke Staat verdedigen tegen de troepen van de Italiaanse koning Emmanuel en de ‘Roodhemden’ van Garibaldi. Op 4 februari 1866 schrijft hij zich in als Pauselijk Zouaaf. Op zijn inschrijfformulier staat genoteerd: ‘Een kerel als een boom!’. In Rome moet er voor hem een speciaal groot uniform gemaakt worden. In de slag bij Monte Libretti in 1867 slaat hij, nadat zijn munitie op is, met de kolf van zijn geweer ’14 Roodhemden’ dood. Daarna sneuvelt hij zelf op 13 oktober 1867.  

Ter nagedachtenis is in Lutjebroek bij de Sint Nicolaaskerk een monument geplaatst. De doorgaande weg in het dorp heeft de naam ‘P. J. Jongstraat’ gekregen. De lokale amateurvoetbalvereniging luistert naar de naam ‘V.V. De Zouaven’.

De ‘Drukkerij R.K. Jongensweeshuis Tilburg’ heeft in de loop der jaren twee boekjes uitgegeven. Beide exemplaren, ‘Pieter Jong – De Held van Lutjebroek’, zijn geschreven door Jos. M. Reynders. Achter deze schrijversnaam gaat zijn kloosternaam schuil: Frater Maria Jozef.

Frater Jos M. Reynders (1874-1942).

In het bevolkingsregister van Tilburg staat hij ingeschreven onder de naam Marinus (soms vermeld Martinus) Theodorus Reijnders. Geboren te Den Dungen op 2 februari 1874. In het Moederhuis van de Fraters te Tilburg is hij 16 februari 1942 op 68 jarige leeftijd overleden.  

‘Pieter Jong – De Held van Lutjebroek’ (1923) uit de reeks ‘Klasbibliotheek’ – eerste versie.   

Uitgave 1923 – No. 26-28 uit de reeks Klasbibliotheek.

Fragment achterzijde van de uitgave uit 1923.

Het boekje is geschreven voor leerlingen van het 6^e of 7^e leerjaar van de lagere school.

Het goed gedocumenteerde geschiedenisboekje bevat vele foto’s en tekeningen. In chronologische volgorde komen de volgende onderwerpen aan bod. De ‘roeping’ tot zouaaf, de reis naar Rome, de Kerkelijke Staat, de stad Rome, brieven naar familieleden, de strijd te Monte Libretti en de nederlaag van Garibaldi te Mentana. Het laatste hoofdstuk behandelt het gedenkfeest te Lutjebroek op 13 oktober 1917. Het is dan 50 jaar geleden dat Pieter Jong gesneuveld is.

Op 21 februari 1866 schrijft Pieter in een brief vanuit Velletri naar zijn moeder en andere familieleden:

Geliefde Moeder, Broeders en Zusters.

We zijn met verlof naar Rome geweest. Toen we op ’t Vatikaan kwamen, zaten er nog acht, en toen we Zijne Heiligheid zagen, was ons hart bevend over zulk een zacht en minnelijk gelaat. Hij lijkt zoo op ’t gezicht een man van vijftig jaar. Hij vroeg, waar we vandaan kwamen, en toen zeiden we: “Uit Holland, heilige Vader,” begon hij minzaam te glimlachten. “Ha, Hollanders!” zei hij, en we kregen elk een zilveren medalje, en hij gaf ons den zegen, en zei dat we direct aan onze families moesten schrijven, dat hij hen allen gezegend had.

De laatste brief naar zijn moeder verstuurt Pieter op 22 september 1867 vanuit Rome. Ruim twee weken later zal hij omkomen.

Ge hebt geschreven, dat Ge mij graag in m’n zouavenpakje thuis wilde zien komen. ’t Zou wel vreemd voor U zijn, maar toch een mooi gezicht. We zullen den tijd maar niet vooruitloopen; er zou nog wel eens iets kunnen gebeuren. Niemand weet, wat het worden zal.

‘Pieter Jong – De Held van Lutjebroek’ (1935) - tweede versie. 

Uitgave 1935.

De afbeelding op de voorkant is ontworpen door de tekenaar en kinderboekenillustrator Jan Wiegman (1884-1964).

De inhoud komt in grote lijnen overeen met die uit de uitgave van 1923. Het taalgebruik is eenvoudiger. De illustraties in het boekje zijn ook van de hand van Jan Wiegman. Enkele afbeeldingen uit de eerste uitgave hebben als voorbeelden voor zijn tekeningen gediend.

Inhoudsopgave boekje 1935.

De Kerkelijke Staat.

Na de Napoleontische oorlogen stelt het ‘Congres van Wenen’ in 1815 de nieuwe verhoudingen in Europa vast. De Kerkelijke Staat omvat het hele centrale deel van Italië, van Rome tot de Adriatische zee. In 1860 wordt het meest noordelijke deel van het pauselijk gebied door koning Victor Emmanuel II ingelijfd. Paus Pius IX wijst elk voorstel voor een diplomatieke oplossing van de hand. Hij krijgt geen steun van de grootmachten Frankrijk en Duitsland. In 1860 doet de paus een oproep aan de katholieke jongeren om hem te hulp te komen. De zouaven zoals deze jongens genoemd worden winnen wel slagen maar niet de oorlog.

Bronnen.

Jos. M. Reynders, Pieter Jong – De Held van Lutjebroek, Tilburg, 1923 (Drukkerij van het R.K.

   Jongensweeshuis Tilburg – No. 26-28 uit de reeks Klasbibliotheek).

Jos. M. Reynders, Pieter Jong – De Held van Lutjebroek, Tilburg-Amsterdam, 1935 (Drukkerij

   van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg en N.V. de R.K. Boekcentrale Amsterdam).

Ronald Peeters, De Paap van Gramschap, Tilburg, 1992.

Regionaal Archief Tilburg, Bevolkingsregister Tilburg, Inv.nr. 1478, 1890-1900, Deel 35,

   Missionarissen en Fraterhuis.

Tilburg, tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, Tilburgse zoeaven ten strijde

   voor de paus, Jaargang 14, nr. 2, oktober 1996.

Aanvulling, ingezonden door Nico Verhoof