Een dun boekje met een grasgroen omslag: *Dagelijks gebed voor drukkers. De antiquaar verkocht het voor vijf gulden, en ik kocht er een paar om cadeau te doen aan de drukkers die ik ken. Want calculeren kunnen ze, maar bidden doen ze al lang niet meer, tenminste niet meer op de werkvloer. Hun dagelijks gebed begon zo: "Heer, Almachtige God, drukken is een roemrijke en nobele kunst." En halverwege wordt de volgende hulp afgesmeekt: "U weet, goede Heer, dat grote ijver, voortdurende zorg en gedegen kennis van de letters van vele talen in deze kunst nodig zijn. Daarom smeek ik U om hulp, opdat ik ijverig en nauwkeurig zal zijn, zowel bij het maken van zetsel als bij het drukken ervan." Het gebed werd in 1971 aangeboden aan de relaties van een Maastrichtse drukkerij annex boekhandel ter gelegenheid van het jubileum van directeur A.P. Lagas. Het is een heel aardig uitgaafje met maar een klein gebrek: uit niets mag blijken in welke tijd drukkers dit dagelijks gebed baden. Ik wil niet uitsluiten dat er ooit drukkers zijn geweest die dagelijks baden. Waarschijnlijk waren ze directeur. Het gebed begint immers zo: "Gezegend als Gij zijt, hebt Gij een kunst bewaard, die speciaal uw heilige kerk in ruime mate heeft gevoed."

Drukken doet lezen, en lezen doet geloven. Dat is nog steeds zo, zij het niet meer exclusief in de sfeer van het geloof.

Sint Jan voor de Latijnse poort verscheen in 1942 in Den Haag.

De ondertitel zegt dat Sint Jan de schutspatroon is van schrijvers, drukkers, binders, uitgevers en boekverkopers. Jan (Johannes de evangelist) wordt hier aangeduid met 'voor de Latijnse poort' omdat hij voor die stadspoort van Rome gemarteld werd in een bad met kokende olie. Daarom wordt hij ook wel 'Sint Jan in de olie' genoemd. Hij was exact honderd jaar toen hij een natuurlijke dood stierf. Ondertussen had hij zijn meesterwerk geschreven, de Apokalyps of Openbaring, het verhaal over hoe het met onze wereld zal aflopen. Zijn collega-apostel Lukas schilderde beter, maar Jan is van de vier evangelisten met voorsprong de beste schrijver.

"In den beginne was het Woort,

ende het Woort was by Godt,

ende het Woort was Godt.

Dit was in den beginne by Godt."

De oerknal als keelklank, het heelal als de ademtocht uit een goddelijke keel, het uitspansel als product van een hemelse stemband.

"Woort."

En alles was, onvermijdelijk, vanaf dit evangelisch begin tot het even onvermijdelijke einde in de Openbaring waar die keel voorgoed een punt achter zijn zinnen zet.

Als een vrolijke drukker zo'n beeld doordenkt, dan ziet hij: planeten als pagina's, een melkweg manuscripten, zwarte gaten die naar nieuwe bibliotheken leiden, het verzameld werk van Godt.

Waar wordt dat gedrukt? Op aarde. Waarom Jan als patroon? Het boekje zegt: omdat hij veel schreef, omdat hij in de Openbaring "27 keren over een boek" schrijft, omdat hij zijn evangelie besluit met de vaststelling dat hij alleen al over Jezus zoveel zou kunnen schrijven dat de wereld niet groot genoeg zou zijn om al die boeken te bevatten. "Dat zou naar den zin der drukkers, uitgevers en boekverkopers zijn!"

Een vlugschrift van een Frans drukkersgilde uit de jaren 1920 is gericht tot Sint Jan en heeft de vorm van een gebed:

"Wij vereren u, Sint Jan, auteur van het eerste boek.

Sint Jan, die ons de hemel hebt getoond als een 'boekrol die wordt opgerold'.

Sint Jan, die opstond uit de kokende olie, frisser dan de roos na de nacht, mogen onze werken puur oprijzen uit onze linotype.

Sint Jan, bespaar ons manuscripten die al te apokalyptisch van aard zijn.

Sint Jan, 'zoon van de donder' laat onze gebeden versterkt worden door het geluid van onze persen."

Sint Jan: de eerste directeur van de eerste vereniging ter bevordering van de belangen van de boekhandel? In vrolijke uren wel. Maar toen het boekje in 1942 gepubliceerd werd, was er weinig letterkundigs te bevorderen. "Das Wort" had een bijzondere vervoeging gekregen, en het alfabet liep van 'Ausradieren' tot 'Zyklon B'. De Openbaring werd ook als troost geschreven voor de vervolgden, en voor lezers uit 1942 moet het Sint Jan-boekje dus een subtiele verwijzing geweest zijn naar een betere wereld.

Daarom eindigt het met een gebed tot Sint Jan, "om niettegenstaande onze zorgen nog iets schoons tot stand te brengen: boeken die een geest van liefde uitstralen."

Morgen is het 5 mei.

6 mei is al eeuwenlang de feestdag van Sint Jan van het Woort.