CuBra
INHOUD BOEKEN OP ZONDAG

INHOUD ED SCHILDERS

HOME

PRINT PAGINA

Ed Schilders - Boeken op zondag


Herinneringen aan Helios

Omslag van Lust! De Plano's

Bijdrage aan Lust! van Jan Doms - Missile

Bijdrage van Walter Kerkhofs aan Lust! - Mulo Boy

Bijdrage van Ad Willemen aan Lust! - Papierversnipperaar en plastic

Brabants Dagblad over Lust - Ed Schilders op de voorraad van FKK-papier in Scala (1997)

Naturisme? Maar dan eerst langs de kapper, de visagiste en de mondhygiëniste.

Het genieten van de vrije natuur: in je blootje op dorre takken en rottende herfstbladeren zitten....

Studio-opname om naturisme te suggereren. Let op de schaduwen, die een uitgekiende belichting verraden. De bilspleet is op het negatief nog eens lekker zwart aangezet.

De suggestie van het primitieve leven in de natuur. Maar let op de pose: de stand van de benen, op de toppen van de tenen; en de spiegel die ongemakkelijk hoog is opgehangen omdat je anders de dame maar half ziet.

Prachtige foto, maar in de donkere kamer zwaar geretoucheerd en bewerkt. De mens als onderdeel van een overweldigende natuur.

Freudiaans?

In de fotografierubriek van CuBra, Brabants Licht, verschijnt vandaag (22 november 2004) een serie foto’s van Joseph Mandos. Deze serie richt zich op een treffend onderdeel van de brand die afgelopen weekeinde precies een jaar geleden in Tilburg het zogenaamde Scala-gebouw in de as heeft gelegd. Van die brand verschenen eerder fotoseries in Brabants Licht. Het speciale van de serie van Mandos is dat de fotograaf zich gericht heeft op opnames van een grote voorraad drukwerk die in het gebouw lag opgeslagen: een groot restant van afleveringen en planovellen (nog niet gevouwen en gebonden drukvellen) van een aantal Duitse fototijdschriften op het gebied dat wij tegenwoordig naturisme noemen. Deze tijdschriften verschenen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, nog voor de seksuele revolutie, in een tijd waarin foto’s van de mens in zijn blootje nog strikt onder de toonbank moesten liggen. De publicatie van de foto’s van Joseph Mandos op CuBra, deed me met veel genoegen terugdenken aan een kunstenaarsproject waaraan ik in 1997 meewerkte, en dat voor een belangrijk deel gebaseerd was op precies diezelfde foto’s, die nu een jaar geleden door de vlammen werden aangetast.

 

1. LUST!

Dat project heette ‘Lust! - de plano’s’. Het werd aangestuurd door de Tilburgse Kunststichting (TKS): een aantal Tilburgse schrijvers en kunstenaars werd gevraagd een bijdrage te leveren met het begrip lust als thema. De beeldend kunstenaars werd verzocht zich daarbij te bedienen van de planovellen uit Duitsland die ook toen al in het Scala-gebouw opgeslagen lagen.

Het werd, vind ik nog steeds, een van de aardigste evenementen die ooit door de TKS, toen nog onder leiding van Jan Doms, gehouden zijn. Op een speciale Lust-avond kraakte het gebouw aan de Willem II-straat in zijn voegen op een door Cees van Raak georganiseerde literaire Lust-thema-avond.

De bijdragen werden verzameld en uitgegeven in een oversizede pizza-doos: de planovellen (eenmaal gevouwen tot folioformaat) moesten er immers inpassen. Van de beeldende bijdragen op basis van de Duitse blootbladen spreken me nog steeds die van Walter Kerkhofs en Jan Doms zeer aan. Kerkhofs bedrukte de foto’s van de planovellen met zwarte silhouetten, genomen uit diezelfde foto’s, en Jan Doms vouwde twee vellen tot papieren vliegtuigjes. Ad Willemens bijdrage verwees rechtstreeks naar het ondergrondse bestaan van dit drukwerk door de vellen door de papierversnipperaar te halen en in plastic zakjes te doen.

 

2. ‘CENSUUR’

Dat de seksuele revolutie veel mogelijk had gemaakt maar in Tilburg zeker nog niet alles, werd bewezen doordat de drukker, Pabo Print, weigerde het drukkarwei af te maken toen eenmaal gebleken was dat de geschreven bijdrage van Peter van Noppen nogal pittige taal bevatte. De weigering door de drukker leverde het project veel publiciteit op, ook landelijk. Positief voor ons, de makers, negatief voor de drukker. Die ging een tijdje later failliet. Een oorzakelijk verband zou ik niet willen suggereren, net zo min overigens als met het geval van het faillissement van de TKS, eerder dit jaar. Het Brabants Dagblad, dat de uitgave steunde, maakte een advertentie met de kop: ‘Eerste geheel geweigerde druk?’ In de golf van publiciteit die daarop volgde, heb ik het genoegen gehad gefotografeerd te worden, gezeten op een berg van dat blootpapier in de Scala.

Mijn eigen bijdrage aan Lust! ging echter over de sensuele bioscoopadvertenties die in de jaren zestig in de Tilburgse dagbladen stonden, en die mij als puber mateloos geïntrigeerd hebben. Even heb ik toen nog overwogen om over de naturisme-foto’s zelf te schrijven, maar ik gaf toch de voorkeur aan een Tilburgser onderwerp. Het verschijnen van de foto’s van Mandos leek me een goede aanleiding om alsnog kort op die foto’s zelf in te gaan.

 

3. DROMEN

Het valt niet te ontkennen: het hele Lust-project stond behoorlijk in het teken van de puberale lustbeleving. Onafhankelijk van elkaar was een aantal schrijvers en kunstenaars blijkbaar bij die invalshoek terechtgekomen. Mijn bioscoopadvertenties, de vliegtuigjes van Jan Doms, de geheimzinnigheid die Willemen in een plastic zakje stopte, de bijdrage van Walter Kerkhofs die ‘Mulo-Boy’ heet… ‘Natte jongensdromen’, kopte het Brabants Dagblad, en dat was goed gezien.

De tijdschriften die die dromen weer hadden opgeroepen, heten Helios, Eos, en Sonnenschein. Namen die alle geneugten van de vrije mens in de vrije natuur moeten oproepen. De fotografische inhoud is daar consequent op gericht, en kenmerkt zich door een hoge mate van fotografische en druktechnische kwaliteit. Ik bedoel maar: het zijn alles behalve smoezelige blaadjes. En dus wordt er gezwommen en handstand gedaan. De rondedans in het water ontbreekt niet, en uiteraard was volleybal ook toen al de nationale naturistensport. Maar toch… Wie de foto’s bekijkt, zal na enige tijd tot de conclusie komen dat rimpels in die ideale natuur toen nog niet bestonden. Dat bierbuiken en hangtieten zwaar in de minderheid zijn, en dat zelfs zwembandjes hier alleen van rubber zijn. Ik twijfel er niet aan dat serieuze naturistentijdschriften daar tegenwoordig anders mee omgaan, maar in de tijd van Helios en Sonnenschein lijkt de natuur heel vaak toch een alibi voor een geraffineerde vorm van erotiek of sensualiteit. En niet alleen voor pubers.

Ik heb daar niets op tegen; laat dat duidelijk zijn. Wie de foto’s bekijkt, zal met mij mogen concluderen dat ze zeker in onze dagen van de hoogste onschuldigheid zijn. Maar het is fascinerend om te ontdekken hoe die sensualiteit nou precies door de makers vermomd werd tot naturisme. Of andersom. Ik heb een paar foto’s geselecteerd om deze techniek van erotisering te laten zien. Ze zijn hierbij afgebeeld met mijn commentaar.

 

4. MOUSEBIT

Er is, denk ik, ook een statistisch bewijs dat zulke foto’s eerder als erotica beschouwd worden dan als levensideaal. Toen mijn goede vriend Frans Tooten zijn website Mousebit opzette, een site met heel veel erotiek, besloot hij ook honderden van deze foto’s uit hun slaap in het Scala-gebouw wakker te kussen door ze op Mousebit te plaatsen. Twee jaar geleden is Frans, veel te vroeg, overleden, maar de pagina’s met deze foto’s op Mousebit trekken nog steeds duizenden bezoekers, per dag… Dat zijn echt geen pubers meer. Die kennen wel andere internetadressen. De foto’s zijn nostalgie geworden. Herinneringen aan een tijd toen bloot nog heel ongewoon was. Aan bloot dat ooit verdacht was en veroordeeld tot een obscuur bestaan, maar dat we nu, zeg maar, zouden kunnen benoemen tot ‘Het goeie ouwe bloot’. Frans zou ervan genoten hebben.

Alles wat er van dat bloot over was, is in het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw in Duitsland opgekocht door een Tilburgse handelaar in oud papier. Een vrachtwagen vol. Een deel werd verkocht; een deel werd gebruikt voor ons Lust-project; en de rest, de rest is tot as wedergekeerd of geroosterd bij de brand in de Scala. Het is goed dat Joseph Mandos ook deze allerlaatste ogenblikken heeft vastgelegd.


 

Links

Naar Brabants Licht, de foto’s van Joseph Mandos

Naar de website Mousebit, inhoud FKK

Ed Schilders over bioscoopadvertenties in de jaren zestig

Werk van Jan Doms op CuBra

Werk van Walter Kerkhofs op CuBra

Werk van Ad Willemen op CuBra