CuBra

INHOUD LIED EN LETTERKUNDE
FEESTLIEDJES
BRABANTS
HOME
INHOUD VOLLEDIGE HANDSCHRIFT OFFERMANS
Copyright 2006 - 2008 Webmagazine CuBra

Klik hier en stuur uw bijdrage aan CuBra

Volksliedjes en - verzen & gezelschapsliederen & hun letterkundige achtergrond, in het bijzonder in de 19de eeuw

door Ed Schilders

 

TEKST

Uit: Hollandsche Gezelschap Liederen, een handschrift van W. Offermans

Datum van optekening : ?

Transcriptie: Leonie Robroek

 

Hiep voorwaarts

 

1.

Hiep voorwaarts! is de stem der eeuw

Van stoom; machine en kroeggeschreeuw

Idees en idealen,

Sa, berg je beenen op de baan!

Daar stormt het jonge Holland aan

Om meê een prijs te halen.

 

2.

Tien jaren pas  bah kinderspel

Geen hoepelwedren;  weet het wel

Men springt niet in soupeetjes!

Geen knikker die in ’t kuiltje gaat,

Geen priktol* die een vuurvonk slaat

De nagels in glaceetjes.

 

3.

Geen spel met ballen! ben je mal!

Maar spelen op een kinderbal

Hier dult men ’t woord van kinder

Een vrijpas voor de lieve jeugd.

Die immers daar de reine deugd

Mag kreuken zonder hinder

 

4.

Door modes groeit men uit de kluit

En stapt de groeikracht zóó vooruit

Met kielen aan de ‘stevels’*

Hoe releveeren* jas en rok

Lorgnet en hoed en bamboestok

En cosmetieke knevels!

 

5.

De "jongenlui" van onzen tijd

Poseeren op de Societeit*,

Ontwolkt van ’t puik-cigaartje

Het "jongmensch vijftien jaren pas

Schreeuwt; " Jan, een vlammetje en een glas

"Allons een hombre* kaartje!"

 

6.

Dan kuieren bras-dessus-dessous*;

Want kuieren zie, dat maakt niet moê

Heel "chic door drokke* straatjes.

Van daag muziek en morgen dans,

En Frankrijk produceert romans

In lieve zak formaatjes

 

7.

Hiep voorwaarts! bij zoo’n tijdverdrijf

Gaauw ingeslokt een taal of vijf

Bij dertig wetenschappen

Is ’t wonder, met zoo’n volle maag,

Dat ze op ’t Latijn niet ijslijk graag

In ’t Grieks volstrekt niet happen?

 

8.

Dat ’s ook maar gekheid allemaal!

Weert licht en dicht en geniaal;

Laat mollen grondig wezen,

Hiep voorwaarts! gaat de wetenschap

Wat ’t eerst, na tien jaren studie knap,

Nu, knap na één jaar leezen.

 

9.

Niet Vondel*, Huijgens*, niet de Drost*,

Geen Bilderdijk* maar fransche kost,

Die ’s lichter te verteren

Laat de oude sukkels in het graf;

De Pegasus* is uit den draf,

Nu, hiep! aan ’t galoppeeren!

 

10.

Halt!  weetals met gespleten brein;

Halt! springers op geleerd terrein,

’t Heb één woord te vertellen: 

Zet spoedig deze reismuts op,

En dan  hiep voorwaarts in galop,

Hiep, hiep, met kap en bellen.


* priktol, een tol die eerst omwonden daarna geworpen wordt, waarbij vaak een vonkje ontstaat bij het ketsen op de grond

* stevels = laarsjes; in de tijd van de Bokkenrijders waren dit houten laarzen die als martelwerktuig dienden

* releveren betekent onder de aandacht brengen, hier dus: opvallen

* sociëteit = verenigingsgebouw

* Allons een hombre kaartje = laten we kaarten; hombre = Fr. voor kaartspel

* bras-sessus-dessous = Fr. Bras dessus, bras dessous = arm in arm

* drok betekent druk, maar geeft de deftigheid weer waarmee het is uitgeproken

* Joost van den Vondel, 1587-1679

* Constantijn Huijgens, 1598-1687, Nederlands leerdichter, secretaris van Frederik Hendrik, Willem II en III

* Baron Coenraad Droste 1642-1733 Nederlands officier bij de tocht naar Chatam, was tevens dichter, schreef "Overblijfselen van Heugens in 1720"

* Mr. Willem Bilderdijk, 1756-1831, Nederlands dichter, geschiedschrijver en taalgeleerde, kwam fel op tegen het liberalisme van zijn tijd

* Pegassus = het gevleugeld paard, door Poseidon verwekt bij Medusa; zinnebeeld van de dichtkunst

 

AANTEKENINGEN

Hiep voorwaarts!

Tekst van en aantekeningen bij dit gezelschapslied staan op CuBra: KLIK HIER

Dit satirische vers op de ook toen al als te haastig bevonden ontwikkelingen komt voor in de bundel ‘Rijm en zang’ van pater Bernard van Meurs – 1e druk Utrecht 1868. Daarin is de tekst vrijwel geheel overeenkomstig met de tekst die in het liedschrift van Willem Offermans (op CuBra) voorkomt, zelfs qua spelling en interpunctie. Dat doet vermoeden dat Offermans de bundel van Van Meurs gebruikt heeft om de tekst over te nemen, en dat hij deze tekst in ieder geval niet uit mondelinge overlevering genoteerd heeft.

 

Aanvulling 27 januari 2007

In 'Nederlandsch Dicht en Ondicht uit de negentiende eeuw' van Dr. J. van Vloten (Deventer, 1868) vond ik een gedicht van George Henry Elliot Boswel onder de titel 'Voorwaarts'. De datum waarop dit gedicht voor het eerst in druk verscheen wordt daar niet vermeld noch het jaar van uitgave van de bundel met Boswels verzamelde gedichten.

De tekst is vrijwel geheel afwijkend zoals we die kennen van Van Meurs en Offermans, maar er is toch een opvallende gelijkenis, de regel 'Voorwaarts is 't parool der eeuw', waar Van Meurs schrijft: 'Hiep voorwaarts! is de stem der eeuw'.

De volledige tekst van Boswel luidt:

 

VOORWAARTS!

Voorwaarts is 't parool der eeuw;

Niet door driestheid en geschreeuw,

Voorwaarts!

Maar door arbeid, vroeg en laat,

Strijd voor 't goede en tegen 't kwaad,

Flink gedrag en kloeke daad,

Voorwaarts!

 

 

Met de ervaring van 't verleen,

Door vooroordeels dwangperk heen,

Voorwaarts !

't Hart naar boven; 't hoofd verlicht

Door het licht, dat sterkt en sticht; T

rouw in groote' en kleinen plicht,

Voorwaarts!

 

 

Niet het hoogste in 't slijk gesleurd,

Maar 't vernederde opgebeurd,

Voorwaarts!

Roekloos niet een kiem verplet,

Maar ze in't koestrend licht gezet,

Naar der eeuwge liefde wet;

Voorwaarts!

 

 

Niet door gunst, door kliek of bent,

Maar door kennis, deugd, talent,

Voorwaarts!

Recht door zee, voor baas als knecht;

Liefde en vriendschap — rein en hecht,

In uw doen en laten — recht,

Voorwaarts!

 

 

In de wereld'als in huis,

Goed en manlijk, blij en kuisch,

Voorwaarts!

Met gebluft, maar, vast van stap,

Opgestegen trap voor trap,

Needrig, ook in 't meesterschap,

Voorwaarts!

 

 

Niet uit eerzucht of belang,

God gediend naar 's harten drang,

Voorwaarts!

Met met valsch verplooiden mond,

Steeds uw zonden luid verkond,

Maar Gods kind zijn, blij, gezond,

Voorwaarts!

 

 

Geen partijzucht, hoe die zij ;

Geen partijen , één partij,

Voorwaarts!

Wars van kruipende eigenbaat,

Zoo in voorspoed , als in smaad,

Steun van huis, Van troon, van staat,

Voorwaarts!

 

 

Eer bespot, maar vrij en braaf,

Dan gevierd, maar toch een slaaf,

Voorwaarts!

 't Hoofd in 't handlen reê en koel,

't Hart ontgloeid door frisch gevoel,

Recht door zee, naar 't heilig doel,

Voorwaarts!

Aanvulling 12 juni 2007

In de eerste uitgave van 'Rijm en zang' (1868) vinden we ook de muziek van dit lied:

Blijkbaar was het een populair lied, want Van Meurs nam het in 1863 ook al op in een kleinere bundel die de titel draagt: 'Rijm en zang - Tusculaanse liedjes'. Ook daarin werd het notenschrift afgedrukt:

(Ed Schilders)