INHOUD E.S.
HOME
SPECIAAL
AUTEURS
TEKSTEN
BRABANTS
INTERVIEWS

PRINT PAGINA
 
 

Ed Schilders

Boeken op Vakantie (1) - Arles - De smaak van heilige borsten (guest appearance: Augustinus van Hippo)

Op het plein bij de kerk van Saintes-Maries-de-la-Mer proberen zigeunervrouwen medaillons te verkopen die gezondheid, een lang leven en geluk in de liefde garanderen. Een enkele toerist laat zich de hand lezen. Als het even wat minder druk is, doet een van de jongere dames iets aardigs. Ze haalt haar blouse uit haar rok, trekt die omhoog, en kijkt in haar bh, heel vanzelfsprekend, alsof ze wil verifiëren dat alles nog is zoals het hoort te zijn. Ze schikt de borst en dekt die weer toe. Haar vriendin heeft dat gezien, komt naar haar toe, en lachend haalt ook zij een borst tevoorschijn. Samen hebben ze kennelijk veel plezier om een borst waarvan wij, vanaf ons terras, alleen maar zien dat de tepel groot en donker is. Wij begrijpen het spel niet. Zij zijn de betere lezers: zij lezen handen. Het verwondert me niets dat ze ook borsten en tepels kunnen lezen.
We zijn in Saintes-Maries voor de zon, de zee, het eten, en de rust van september. In een straal van honderd kilometer hebben we alles ooit al eens bezocht: een garantie voor luiheid. En toch, je ontkomt in dit land nooit helemaal aan de prikkels en de signalen die naar de geschiedenis en de cultuur verwijzen. Zullen we dus toch maar even de kerk ingaan om nog eens naar de collectie geschilderde ex-voto's te kijken, naar het beeld van de zwarte Sara, naar het bootje met de twee Maria's die het dorp zijn naam gaven? De heilige Maria-Jacobea - volgens de traditie een zus van Maria de moeder Gods - en Maria-Salome, de moeder van de apostelen Jacobus en Johannes, werden in het jaar 48 in een roerloos bootje in Palestina op zee gezet. De wind bracht hen naar de Provence. Zo kwamen de heiligen naar Frankrijk, want aan boord bevonden zich ook Lazarus, Martha, Maria Magdalena, en Maximinus. Sara zou met hen zijn meegekomen, maar de zigeuners houden het erop dat Sara een zigeunermeisje uit de Camargue was dat zich tot het christendom bekeerde. Eenmaal per jaar dragen de zigeuners het bootje naar de zee en terug aan land, in een onstuimig, chaotisch vruchtbaarheidsritueel.
Martha doodde de draak in Tarascon, Maximinus trok naar het oosten en wordt vereerd in het naar hem genoemde stadje Saint-Maximin. Vlak daarbij ligt ook de Sainte-Baume, de heilige grot, waar Maria Magdalena haar levensdagen sleet met het lezen van de bijbel, gevoed door engelen en ten slotte door hen ten hemel gedragen.

 

Staalgravure: Maria Magdalena mediteert op de berg bij Sainte-Baume (collectie Ed Schilders)


We gaan een dagje naar Avignon, winkelen en eten. Twee jaar geleden hing er in de etalage van de stijlvolle boekhandel Roumanille een prachtig affiche van een Maria Magdalena- tentoonstelling in het Petrarcahuis in Fontaine-de-Vaucluse. Ik vroeg toen naar de catalogus, maar die was uitverkocht. Het affiche hangt er nog en tot mijn verwondering hebben ze nu wel een exemplaar van Marie-Madeleine. "Dat vind ik leuk," zegt de verkoopster terwijl ze het boek inpakt, "dat u dit boek koopt. Ik heb er speciaal moeite voor gedaan om nog een aantal exemplaren te krijgen, dus ik verkoop het graag." Ik stamel dat het inderdaad "een interessant onderwerp" is, want - ik kan er ook niets aan doen - ik raak enigszins in de war door haar strakke witte blouse, laag uitgesneden, en geen spoor van enige ondersteuning te bekennen.
In de catalogus staan prenten en citaten. Veel Magdalena's die lezen, met als uiterst verwarrend hoogtepunt de Magdalena van Cristofano Allori: de ontblote borsten van de heilige rusten op de pagina's van het boek dat zij iedere dag leest. In de citaten keert steeds weer het thema terug van de geur en de smaak, afgeleid van de balsem waarmee Magdalena Jezus zalfde. "Jij hebt jouw verfijnde geur uitgewasemd", schreef Augustinus, "ik heb die ingeademd; ik heb je geproefd." De meest opvallende gravure is die van de Utrechtenaar Cornelis Bloemaert II. Magdalena heeft de zalfpot in de linker hand, met de rechter drukt ze op een ontblote borst, op een kleine, puntige tepel. Een klein vruchtbaarheidsritueel dat we niet helemaal meer kunnen begrijpen.
In Arles genieten we van een uitstekende maaltijd, bereid door een kok die wonderen doet met smaken. Ik bestel het toetje dat ter ere van Marcel Proust gemaakt is en dat Le temps retrouvé heet. Drie soorten ijs met subtiele, niet te definiëren smaken; hard gebakken caramel; en een cakeje, een variant op Prousts Madeleines. Het is een ongelooflijke lekkernij. Als ik me afvraag waar het naar smaakt, brengt Proust me op een idee. Madeleine betekent immers Magdalena. Als ooit een sterveling letterlijk mocht doen wat Augustinus figuurlijk bedoelde, ooit naar waarheid mocht zeggen: "Ik heb je geproefd", dan zou hij dit geproefd hebben. De geur en de smaak van heilige borsten die jarenlang op de pagina's van een oud boek hebben gerust.