INHOUD E.S.
HOME
SPECIAAL
AUTEURS
TEKSTEN
BRABANTS
INTERVIEWS

PRINT PAGINA
 

Ed Schilders

Intiem

Ze schijnen niet zo zeldzaam te zijn, maar ik had er nog nooit een

gezien: een boek met een kogel erin. De anekdote is zeer bekend. Iemand,

meestal een soldaat, wordt beschoten en hij zou zijn gedood als hij niet

toevallig een boek, meestal een bijbel, in zijn borstzak had gedragen. De

bijbel hield de kogel tegen.

Maar nu is er Brought to Book, samengesteld door Ian Breakwell en Paul

Hammond (Penguin Books; ƒ 33,95.) en daarin staat zo'n bijbel afgebeeld. Het

bijbehorend certificaat verduidelijkt dat de kogel met de punt tot stilstand

kwam exact voor de laatste bladzijde. Elders in het boek staat een anekdote

over Woody Allen. Hij loopt over een avenue in New York en op de dertigste

verdieping van een gebouw laat iemand een bijbel vallen. Woody zou door de

bijbel gedood zijn, als de val niet gebroken zou zijn door een kogel in zijn

borstzak.

Dat is, bij benadering, de sfeer van Brought to Book: een collage van de

meest intieme ervaringen die lezers met boeken hebben gehad. Voor een deel

bestaat de verzameling uit werk dat eerder is gepubliceerd en uit

merkwaardige foto's uit archieven. Maar Breakwell en Hammond hebben ook meer

dan honderd vrienden en gekende boekenliefhebbers naar hun ervaringen

gevraagd. Ze hebben geantwoord in de vorm van fictie, poëzie,

tekeningen, korte berichten of langere biografische stukken. Over een

huishoudster die bibliotheekboeken in de oven ontsmet alvorens ze te lezen;

een jongen die gefascineerd is door zijn bijbel als pop up-boek omdat je

daarin de kruisiging ook aan de achterkant kunt zien; een verzamelaar die in

iedere boekwinkel moet plassen en in de grotere zaken darmkramp krijgt; twee

mannen van tachtig die in een openbare bibliotheek op de vuist gaan omdat de

ene voordringt bij het afstempelen.

Er zijn ook zeer aangrijpende stukken. Boeken lezen in Iran doe je met z'n

vieren, één lezer en drie handlangers op wacht tegen

staatspolitie en verklikkers. Onder de titel 'Moslim-soep' legt Tina Oldknow

uit hoe de ongeletterde Nafana's in Ghana zich beschermen door een drank

samen te stellen uit kruiden en teksten uit de Koran. Merapi Obermayer

vertelt hoe haar ouders in Nederlands-Indië geïnterneerd werden

toen haar moeder van haar in verwachting was. Er staat een foto bij van een

pop die een soort borstrok draagt, gemaakt van het linnen dat ooit om boeken

zat: de enige stof die de moeder kon bemachtigen om kleertjes te maken voor

haar aanstaande kind. Sommige titels zijn nog leesbaar.

In de rijke Engelse traditie van boeken over boeken blinkt Brought to Book

vooral uit door de hoge mate van intimiteit. Zo hoog dat we hier met enige

regelmaat doorkijkjes krijgen naar het thema van 'eros en de eenzame lezer'.

Een vrouw die opwinding gevoelt door lederen banden. Een man die voor de

rechter verschijnt omdat hij in bibliotheken boeken steelt om eraan te

ruiken. Bibliothecarissen die condooms (gebruikte) aantreffen in

terugbezorgde boeken. Een getatoeëerd boek op de bil van een uitgever.

De mooiste intimiteit staat in de bijdrage van Charlie Holmes. Zijn

overgrootvader en -moeder waren al tien jaar gehuwd, maar nog kinderloos.

Toen brak de Eerste Wereldoorlog uit en de overgrootvader nam dienst. Hij

raakte gewond: granaatscherven in zijn onderlichaam. Zijn mannelijkheid werd

echter gered, want op het moment van de inslag droeg hij juist een hele

stapel bijbels voor de aalmoezenier. De boeken hielden de scherven tegen waar

dat het meest gewenst was. Een van de scherven werd uit opa's lichaam

verwijderd met daaraan nog een stukje bijbeltekst, een fragment uit de tweede

brief van Paulus aan de Thessalonicenzen: 'Wat u aangaat, broeders, geeft het

niet op te doen wat juist is.' Thuisgekomen liet hij de snipper aan zijn

vrouw zien. Ze gaven niet op, en kregen vier kinderen. Ze noemden hen

Mattheus, Markus, Johannes en... Ivan.