INHOUD E.S.
HOME
SPECIAAL
AUTEURS
TEKSTEN
BRABANTS
INTERVIEWS

PRINT PAGINA

Copyright 1994 - Dante PB & BP

 

Ed Schilders

De Pelle Humana - Boeken gebonden in mensenhuid - Books bound in human skin - Livres reliés en peau humaine


Het arme meisje, uit huis verjaagd met slechts haar dienstmeisje en een beurs vol gouden munten, had geen idee waar ze naar toe kon gaan. Alle jongemannen die ze ontmoette waren opdringerig, dus kreeg het dienstertje een idee. Een vrouw van honderd jaar oud was onlangs gestorven en men was haar aan het begraven, en het dienstmeisje vroeg aan de grafdelver, `Wil je mij de huid van die arme ziel verkopen?' Na veel over en weer gepraat, pakte de grafdelver een mes, vilde de oude vrouw stukje bij beetje, en verkocht haar hele huid, inclusief het gezicht, de witte haren, vingers en nagels. Het dienstmeisje looide daarna de huid, naaide die op het fijnste linnen uit Kamerijk, en kleedde daar het meisje in.
Italo Calvino

De dandies

1 Heel wat bibliopege dandies zijn zo pervers dat ze alleen maar tevreden zijn met datgene wat gewoonlijk voor anderen onbereikbaar is [...] Een enkeling streeft er zelfs naar om ten minste één boek te bezitten dat in mensenhuid gebonden is...
Holbrook Jackson

2 Maar hij die vastbesloten is het ware verhaal te leren kennen, zal ontdekken dat de macabere kunst van leder uit gelooide menselijke huid een lange geschiedenis heeft als folklore en propaganda, naast de meer `verfijnde' tradities die de bibliopege dandies in de negentiende eeuw gecreëerd hebben.
Lawrence S. Thompson

3 Ik vind het aanwenden van deze ledersoort voor boekbanden weliswaar een macabere maar tegelijk een logische onderneming.
Holbrook Jackson

4 Ik heb op zekere dag langs de kade van de Seine een exemplaar in-duodecimo
gevonden van Mérite des femmes van Legouvé, gebonden in mensenhuid. Binnen in het exemplaar zat een verklaring van authenticiteit, getekend door een arts van een ziekenhuis in Parijs. Ik had niet het lef dit sinistere en naar mijn smaak weerzinwekkende reliek te kopen.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

5 In de bibliotheek van het College of Physicians [in Philadelphia] zijn twee
anthropodermische banden geïdentificeerd als zijnde uit het bezit van Stockton-Hough, en als volgt in de catalogus van die bibliotheek opgenomen:
[Couper, Robert] Speculations on the mode and appearance of impregnation in the human female; with an examination of the present theories of generation. By a physician. 149 pp. 80.
Edinburgh, Elliott, 1789. Contains also 2nd edition of same work. Volume bound with human skin.
[Drelincurtius, Carolus, 1633-1697] De conceptione adversaria. Disce, homo, de tenui constructus pulvere, quae te edidit in lucem 

conditione Deus. Ed. altera. [8], 74 pp. por. 240. Lugd. Batv., Boutesteyn, 1686. [Bound with human skin.] [Portrait inserted]
Lawrence S. Thompson

 

6 De heer J.-R. de Brousse, de dichter van Maison sur la colline, bezit een exemplaar van de gedichten van Edgar Alan Poe (vertaald door Stéphane Mallarmé, illustraties van Manet en Félicien Rops). Tot zover niets bijzonders, behalve dat het boek zeldzaam is, maar J.-R. de Brousse heeft het laten binden in de huid van een neger... de huid van Bamboula, de worstelaar die beroemd was op de jaarmarkten in het zuiden van het land. De binder Jonquières heeft op de rug, in zwart marokijn en goud, de raaf aangebracht, getekend door
Manet.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

7 De Intermédiaire heeft diverse boeken gesignaleerd die in mensenhuid gebonden zijn.
Aan die lijst kan men het volgende toevoegen: Horatius, Oden (uitgave Charpentier), in-32, welke het eigendom is van de heer Portal, archivaris van het departement Tarn. De herkomst van deze macabere band is absoluut authentiek.
Intermédiaire des chercheurs (1906)

8 In de collectie van een Amerikaanse verzamelaar van miniatuurboekjes, bevindt zich een minuscuul, lichtgrijs bandje, getiteld Little Poems for Little Folks, gepubliceerd in 1847 in Philadelphia, en gebonden in huid, genomen van de arm van een bibliofiel - althans dat wordt beweerd.
Walter Hart Blumenthal

9 In de catalogus van de bibliotheek van Chéramy, die volgende week geveild zal worden, ontdekten we een boek van Emile Deschanel, Le Bien qu'on a dit des femmes, een octavo, geheel in leder en zijde. Tot zover niets verwonderlijks, maar de catalogus voegt
eraan toe: `Exemplaar, gebonden in mensenhuid, waarvan het attest op het schutblad getuigt: "Hic liber de feminis ut viris amabilior esset, femineam cutem induit. Testibus hic:
Edmond Crozet, F. Raymond, A. Michard."'
[...] `Wij halen nogmaals de catalogus aan: Poésies d'Anacréon, Parijs, Jouast, 1885, in-12, afbeeldingen, halfleder met hoekstukken, gedecoreerde rug. Exemplaar op China, gebonden in huid van negerin.'
Intermédiaire des chercheurs (1913)

10 In 1891 gaf een arts aan Zaehnsdorf opdracht een exemplaar van Holbeins Dodendans te binden in de huid van een vrouw. De huid werd gelooid door Sweeting en de handwerkslieden die het boek bonden en beletterden, leven nog steeds.
Holbrook Jackson

11 Het ziet er naar uit dat nog een aantal andere exemplaren van Holbein een dergelijke behandeling waardig bevonden zijn en zowel in de VS als elders op een dergelijke wijze gebonden zijn. Een ervan werd in 1935 verkocht op de veiling van William D. Breaker's boeken [...] Op het achterste schutblad bevindt zich een waarmerk van de Engelse binders Sangorski en Sutcliffe, dat de band uit mensenhuid bestaat.
Walter Hart Blumenthal

12 Een Amerikaanse verzamelaar, W.E. Louttit jr., bezat in 1944 drie van zulke
`persoonlijke' boeken: een Holbein, in 1898 gebonden door Cox, een binder uit Chicago; De Humani Corporis Fabrica van Andreas Vesalius; en Adolphe Belot's Mademoiselle Giraud, My Wife, hetwelk het exemplaar kan zijn dat, `in driekwart mensenhuid, gestempeld en verguld', in 1936 werd aangeboden in een catalogus van de Bodley Book Shop.
Walter Hart Blumenthal

13 Hij [Hankey] kijkt je niet aan, hij kijkt naar zijn nagels, en als wij naar een de Sade kijken, zegt hij: `Ik verwacht een huid,... een huid van een jong meisje die een vriend voor me zal zien te krijgen. Wordt gelooid... Als u die huid wilt zien... Hij heeft me voorgesteld de huid in mijn bijzijn te verwijderen... Zes maanden om haar te looien... Maar er zijn twee vrouwen voor nodig,... tussen de dijen,... dan begrijpt u dat er twee nodig zijn... Maar het is onaangenaam,... ze zouden de huid moeten nemen van een levend meisje... Die vriend van mij, doctor Barth, weet u... Hij reist rond in Afrika, en bij de massamoorden,... hij heeft me beloofd een huid mee te brengen, zo een, die van een levend... En dan, dan zou alles goed zijn...' [...] Ik ben bij die man buitengekomen alsof ik uit een nachtmerrie ontwaakte, gebroken, mijn maag van streek alsof ik te veel gedronken had, een leeg hoofd.
Gebroeders de Goncourt (1862)

14 In mei 1871, zwierf Lord H. over de boulevards en door de straten van Parijs met een dikke buidel Engelse ponden op zak. Hij zocht naar een handlanger die hem het lijk kon bezorgen van een vrouwelijke oproerkraaier die door een vuurpeloton geëxecuteerd zou worden. Hij had het plan opgevat het lijk te villen en de huid bij de binder Trautz-Bauzonnet af te leveren die er volgens zijn instructies de twee delen van de eerste editie van Le portier des Chartreux mee moest binden. Maar de ongelukkige lord zag zijn missie mislukken en kreeg in plaats van de huid een lading lood in zijn onderbeen waardoor hij drie maanden het bed moest houden.
Lawrence S. Thompson

Het materiaal

15 Er zijn mensen die aan het bestaan van zulke banden twijfelen, en die de verhalen daarover wegwuiven zoals ze visserslatijn, zeemansverhalen, en bakerpraatjes wegwuiven. Ik geef toe dat het nogal wat moeite kost zulke verhalen te geloven, maar het bestaan van boeken die in mensenhuid zijn gebonden, is door veel betrouwbare waarnemers terdege vastgesteld.
Holbrook Jackson

16 Dat de huid van de mens zowel in vervlogen jaren als in de moderne tijd gelooid is, is tegenwoordig naar waarheid bewezen. Mensenhuid is net zo geschikt voor het proces van het looien als de huid van elk ander dier, maar er zijn opvallende verschillen in kwaliteit tussen de ene en de andere huid; sommige zijn hard en voelen ruw aan, andere zijn zacht en glanzend.
Holbrook Jackson

17 Mensenhuid, zonder toevoeging van kleurstof, lijkt op dik kalfs, en het is zeer moeilijk om haar volledig te ontharen.
Cyril Davenport

18 Wat betreft de kwaliteit van mensenhuid, en haar gebruik als boekband, daarover denkt men zeer verschillend. De een zegt dat mensenhuid `een zeer solide ledersoort' oplevert, `dik en generfd', anderen, zoals de heer Marcellin Pellet, beweren dat `mensenhuid niet fraai is als binding; het is zeer moeilijk, zo niet onmogelijk haar geheel van vet te ontdoen.' Alleen huiden van lichamen zonder ziekten, gezond en robuust, geven goede resultaten.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

19 Menselijk leder is donkerder en vlekkeriger dan velijn, heeft een nogal ruwe textuur en poriën vergelijkbaar met die van varkenshuid, zij het kleiner en minder.
Percy Fitzgerald

20 Een Koran in het Arabisch, gebonden in mensenhuid, donker rood gevlekt en
glanzend, waardoor het op marokijn lijkt, werd enige jaren geleden aangeboden in een catalogus van W. Heffer & Sons. [..] In 1941 werd de band verworven door de Cleveland
Public Library.
Walter Hart Blumenthal

21 In Meudon werd mensenhuid gelooid, en uit deze akelige werkplaats kwamen perfect geprepareerde huiden. De hertog van Orléans (Egalité) had een broek [sic] van mensenhuid. De goede en gave lijken van de ter dood veroordeelden werden gevild en hun huid werd met bijzondere zorg gelooid. De huid van mannen was vaster en had een hogere kwaliteit dan gemsleder; die van vrouwen was minder stevig door toedoen van de zachtheid van het weefsel.
Histoire de Montgaillard

22 Ik heb enige tijd geleden bij een boekhandelaar in de rue de Seine een exemplaar gezien van De filosofie in het boudoir van de markies de Sade, gebonden in mensenhuid, als men tenminste geloof mag hechten aan de opmerking die de binder Lortic op het schutblad heeft laten drukken; de handelaar beweert zelfs te kunnen vaststellen dat het de huid van een vrouw is; deze huid, kaki-kleurig, lijkt verrassend veel op varkenshuid.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

23 De bibliotheek van Macôn bezit een exemplaar van het Essai sur l'électricité des corps van de abt Nollet (1746), die, volgens een oude, met de hand geschreven aantekening, in mensenhuid gebonden zou zijn. Deze huid is zeer glad, uitzonderlijk fijn, en voelt lichtelijk zeepachtig aan.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

24 Een andere autoriteit beweert dat ze meer op schaapsleder lijkt met een stevige en hechte textuur, zacht aanvoelend, en met een lichte glans; weer anderen zeggen dat ze poreus is als de huid van een varken. Ik kan deze laatste mening onderschrijven uit eigen observatie van een stuk mensenleder van een huid die ongeveer dertig jaar geleden in Londen werd gelooid, en die nu in het bezit is van Zaehnsdorf. Dit specimen lijkt veel op zachte varkenshuid. Het is bijna drie millimeter dik, maar Edwin Zaehnsdorf is van mening dat de nerf meer op marokijn lijkt dan op varkens.
Holbrook Jackson

25 Paul Kersten zegt dat de nerfstructuur redelijk opmerkelijk is, en wel een combinatie van ruw geiteleder en varkenshuid. De rug is het ruwst, terwijl borst en buik een fijnere nerf hebben. De dikte van de huiden van Kersten was 2 mm (dorsaal) en 1 mm (lateraal). Hij stelde dat de hechtheid beduidend groter was dan bij andere ledersoorten, en dat het moeilijk te bewerken is door de diepe nerfstructuur, net als bij varkenshuid. Voor het overige, stelt Kersten, lijkt het op fijne marokijn, en de amateur zal het daarmee verwarren.
Lawrence S. Thompson

26 Valmont de Bomare heeft ons voorzien van een formule, waarbij de huid gedurende een aantal dagen verzadigd wordt in een sterke oplossing van aluin, vitriool, en keukenzout. Vervolgens wordt ze gedroogd in de schaduw en op de gebruikelijke wijze bewerkt. Paul Kersten en Dr. Downing bevelen sumac [een gemalen plantaardige looistof van jonge twijgen van de Rhus Coriaria] aan.
Lawrence S. Thompson

27 A.M. Villon beweert met grote stelligheid dat mensenhuid gelooid kan worden tot zowel ruw-droog als zacht-glanzend leder. Hij zegt dat de kleur varieert van het bleekste roze tot het donkerste bruin, en dat de dikte varieert van eenzeventigste tot eenzesde inch, waarbij de dikste soort afkomstig is van de buik. Tijdens het looien, zegt Villon, wordt de huid dikker, met als resultaat een zeer stevige, vrij zachte ledersoort met een fijne nerf.
Lawrence S. Thompson

28 A propos de beroemde Duitse boekbinder Paul Kersten [...] In 1913 stelde Kersten bij de bekende firma Reuss en Pollack in Berlijn zo'n twaalf boeken tentoon die hij in mensenhuid gebonden had. Ze waren niet geprijsd, maar de handelaren verkochten uit eigen beweging een van de werken, Die knöcherne Hand, voor RM 75,--, zonder Kerstens toestemming. Kersten was hoogst verontwaardigd dat zijn kunstwerken zo gierig gewaardeerd werden en spande onmiddellijk
een geding aan tegen Reuss en Pollack. De zaak sleepte zich door de rechtbanken van Berlijn en er werd een beroep gedaan op talrijke experts om een getuigenis af te leggen met betrekking tot de waarde van zo'n boek. Pruisische juristen legden zorgvuldig uit (en dit is een waarachtig staaltje van propaganda uit het Duitsland van de Kaiser) dat het moeilijk was in een dergelijke zaak een oordeel te vellen in Duitsland, aangezien alle experts zich in Frankrijk bevonden; met name werd de Parijse handelaar Dorbon genoemd, die 600 francs gevraagd had voor een anthropodermische band. Uiteindelijk eindigde de zaak in een vergelijk buiten de rechtbank om, waarbij Kersten door Reuss en Pollack schadeloos werd
gesteld tot een bedrag van RM 175,--, het verschil tussen de prijs van het boek en de waarde die Kersten eraan toekende.
Lawrence S. Thompson

29 Het oudste geloofwaardige bericht over een anthropodermische band komt van de onvermoeibare reiziger en bibliofiel Zacharias Conrad von Uffenbach [...] hij was bijzonder verheugd een anthropodermische band aan te treffen in de bibliotheek van een overheidsambtenaar uit Maastricht in Bremen: `We zagen ook een kleine duodecimo, Molleri's Manuale praeparationis ad mortem. Daar leek niets bijzonders mee aan de hand, en je kon moeilijk begrijpen waarom het daar stond, totdat je voorin las dat het gebonden was in mensenleder. Dit ongewone leder - iets dergelijks had ik nog nooit gezien - leek bijzonder op zijn plaats voor dit boek, dat gewijd was aan meer bezinning op de dood. Je zou denken dat
het varkenshuid was.'
Lawrence S. Thompson

30 Het vroegste, authentieke exemplaar van een anthropodermische band [...] bevindt zich in de bibliotheek van de University of California at Los Angeles. Het is Relation des mouvemens de la ville de Messine despuis l'année M.DC.LXXI jusques à présent, met de inscriptie "A la bibliothèque de M. Bignon. reliure en peau humaine." Een jongere hand heeft genoteerd dat de Bignon in kwestie Armand Jerome Bignon was, de bibliothecaris van Lodewijk XV. Maar hier krijgen we weer te maken met folklore; er zijn aanhoudende maar onbevestigde berichten over boeken die Lodewijk XV liet binden in de huid van zijn ex-maîtresses...
Lawrence S. Thompson

31 In 1930 verwierf de Library of Congress de verzameling wiegendrukken van Vollbehr, inclusief een boek van Paulus van Burgos, getiteld Scrutinium Scripturarum (1470) [..] Het meet 21,5 cm bij 29 cm en is daarmee misschien het grootste boek in mensenhuid.
Walter Hart Blumenthal

Meudon

32 In het Musée Carnavalet in Parijs zag Cyril Davenport een exemplaar van de Franse Grondwet van 1793, gebonden in de huid van een revolutionair.
Holbrook Jackson

33 Voor zover het openbare instellingen betreft, ken ik alleen de bibliotheek van het Musée Carnavalet in Parijs. Men bezit daar een exemplaar van de Constitution van 1793, die gebonden is in de huid van een van de revolutionairen die in die tijd de dood vond. De huid werd in Meudon gelooid.
Cyril Davenport

34 De vestiging van de Nationale Looierij in Sèvres wakkerde de boosaardigheid van de reactionairen van toen aan. Ze deden het voorkomen dat het Comité du Salut Public vóór de negende Thermidor [27 juli 1794] in Sèvres mensenhuiden had laten looien, afkomstig van wettelijk ter dood gebrachte veroordeelden. Een tijdschrift, de Journal des lois, had het publiek uitgenodigd een Constitution van 1793 te komen bezichtigen die in een dergelijke huid gebonden was, en oud-leden van het Comité achtten zichzelf verplicht dit absurde bericht door middel van affiches te ontkennen.
Catalogue d'une importante collection de documents autographes sur la révolution française

35 [Saint-Just:] Men heeft me verzekerd, citoyen, dat je mensenhuid looit.
[Een bourgeois:] Dat is waar, citoyen, maar om eerlijk te zijn, veel handel zit er niet in. Maar in de buurt van Charenton is er een werkplaats, waar ze zoiets in het groot doen, en die behoorlijk goed loopt; bijvoorbeeld om boeken mee in te binden: het kan wonderwel goed gebruikt worden om kalfsleder te vervangen. Onlangs heeft men op die manier een exemplaar van de Constitution gebonden en het is de bedoeling dat dat wordt aangeboden aan de Nationale Conventie, als dat al niet gebeurd is.
Vicomte de Beaumont-Vassy

36 Iedereen zal zich Carlyle's opmerking herinneren, geciteerd in Dr. Claudius, dat de Franse edelen lachten om de theorieën van Rousseau, maar dat de tweede editie van zijn boek in hun huid werd gebonden.
Holbrook Jackson

37 Maar - zal ik het zeggen? - door een akelig contrast is er nog meer te vertellen. Terwijl Frankrijk herademde na de Terreur, gaf Parijs, alsof het uit het graf opstond en gedreven werd door de behoefte om te vergeten, zich verwoed over aan het plezier; en op de poort van een kerkhof las men het affiche `Bal van de Zephir'. Drie jaar eerder, dansten de sans-culottes van Jourdan Coupe-tête daar de carmagnole, en deelden ze er op zekere dag, aan de poort, boekjes uit met De Rechten van de Mens gebonden in mensenhuid, gelooid in de werkplaatsen van Meudon en Sèvres die onze legers van huiden voorzagen.
F. Feuillet de Conches

38 In de Journal des Lois liet de redacteur, M. Galetti, een verklaring afdrukken: `Een van onze abonnees heeft ons, bij wijze van herinnering aan de tirannie van de Decemvirs, een exemplaar gestuurd van de Constitution van 1793, gedrukt door Causse in Dijon, en gebonden in mensenhuid gelijkend op bruin-geel kalfsleder. We zullen het met genoegen tonen aan iedereen die er nieuwsgierig naar is.'
Walter Hart Blumenthal

39 Deze Constitution [van Galetti] kwam later in het bezit van een historicus van de Revolutie, Villenave, die er een exemplaar van [Galetti's] affiche aan toevoegde alsmede een aantekening om het boek te verifiëren. Met dergelijke referenties kwam het boek in 1849 ter veiling en werd het voor een behoorlijk hoge prijs verkocht aan een handelaar uit Parijs. We verliezen het uit het oog tot 1864; op 13 februari werd het werk dat al zoveel opzien had gebaard, verkocht door de heer France [...] voor het kokette bedrag van 231 francs. Dit
exemplaar heeft sedertdien een aantal eigenaren gehad, onder wie de markies van Turgot, en het werd in 1889 aangekocht door het Musée Carnavalet. Daar heb ik het curieuze boek gezien, enige jaren geleden. Het is een duodecimo, heel
aardig gebonden [...] De met de hand geschreven aantekening van Villenave zat er nog in. De redacteur van het affiche schreef: `Kalfs, zou je zeggen'. Ik herken er eerder wilde bazaan in, met dit verschil dat de structuur stevig is, glad en hecht, zacht aanvoelt. Zonder de aantekening van Villenave wijst niets op de menselijke origine van de huid.
Augustin Cabanès

40 De heer Villenave bezat een exemplaar van de `Mensenrechten' [sic] gebonden in dit materiaal, en weinigen van ons zullen de grand tour gemaakt hebben zonder een bezoek aan het Musée Carnavalet, om daar de duodecimo-uitgave van de Franse constitutie van 1793 te bezichtigen. Met betrekking tot het laatste boek herinner ik me dat het lichtgroen was (gevlekt, zonder twijfel), en dat de band op de huid van een big leek.
Lawrence S. Thompson

41 Er heeft in Meudon nooit een looierij bestaan, in 1793 niet, daarvoor niet, en ook daarna niet.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

Moordenaars

42 Een verzamelaar was zo'n twintig jaar geleden toevallig in de werkplaats van een boekbinder op St. Michaels Hill in Bristol, waar hem een aantal boeken getoond werd die door de Bristol Law Library in reparatie waren gegeven. Deze waren alle in mensenhuiden gebonden, die speciaal voor de gelegenheid gelooid waren; en hij vernam de curieuze details met betrekking tot een aantal booswichten die in die stad geëxecuteerd waren, en die na de executie gevild waren om het leder te verschaffen waarin een verzameling juridische
geschriften uit die tijd werd ingebonden.
Percy Fitzgerald

43 Een ambtenaar van de Ecole de Médecine in Parijs liet de huid van Campi, die een moordaanslag pleegde en geëxecuteerd werd, looien, en gebruikte die om de documenten met betrekking tot het post mortem-onderzoek in te binden.
Holbrook Jackson

44 [...] Campi, wiens echte naam nooit openbaar gemaakt is, werd na de executie ontleed en men zegt dat zijn rechterzijde en -arm gevild werden om het verslag van de rechtszitting en de dissectie in te binden.
Lawrence S. Thompson

45 De Openbare Bibliotheek van Bury St. Edmunds bezit een octavo, bestaande uit een volledig verslag van het proces tegen en de executie van Corder, die een jonge vrouw, Martin genaamd, vermoordde op een plaats die de Red Barn wordt genoemd, in een naburig dorp, ongeveer veertig jaar geleden, samen met een verslag van Corders leven en aanverwant materiaal. Dit boek is gebonden in de huid van de moordenaar, die voor dat doel gelooid werd door een chirurg uit de stad.
Percy Fitzgerald

46 George Walton was een beruchte booswicht [...] die een eeuw geleden New England onveilig maakte. [...] Zijn laatste daad als bandiet verrichtte hij ten koste van een heer uit Springfield, John Fenno, en dat kwam hem op twintig jaar gevangenisstraf te staan. Hij had daar nog maar twee jaar van uitgezeten toen hij in 1837 aan tuberculose overleed. Kort voor zijn dood deed hij het ongewone verzoek dat zijn eigen huid gebruikt zou worden om zijn autobiografie in te binden, en dat het zo gebonden exemplaar moest worden aangeboden aan John Fenno als blijk van waardering voor Fenno's dappere verzet toen Walton hem beroofde.
Een jaar later werd het verhaal van zijn schelmenstreken en zijn inkeer gepubliceerd onder de titel: Narrative of the Life of James Allen, being his deathbed confession to the Warden of the Massachusetts State Prison. De band, gemaakt door een vakman uit Boston, Peter Low, is huidkleurig met een gele waas, en draagt het label: "Hic Liber Waltonis Cute Compactus
Est". Het boek bevindt zich nu in de Boston Atheneum.
Walter Hart Blumenthal

47 In de Albert Memorial Library in Exeter, bevindt zich een exemplaar van Milton's Poetical Works. Een notitie op het schutblad stelt dat de band een deel was van de huid van George Cudmore, die in Devon Country Gaol in 1830 werd geëxecuteerd voor de moord op zijn vrouw, Grace.
Walter Hart Blumenthal

48 Een ander voorbeeld betreft een jongeling van achttien jaar, John Horwood, die in 1821 in Bristol werd opgehangen wegens moord op Eliza Balsum. De binder rekende 10 pond voor het inbinden, inclusief het vergulden en in iedere hoek een schedel met gekruiste beenderen. Een inscriptie in goud op snee luidt: "Cutis Vera Johannis Horwood".
Walter Hart Blumenthal

49 Boek in mensenhuid in Engeland geveild
Een gastenboek waarvan de kaft is vervaardigd uit de huid van een massamoordenaar uit de vorige eeuw, werd in de Britse plaats Knowle geveild voor ongeveer 68.000 Bfr.
In het begin van de 19de eeuw verdienden William Burke en William Hare de kost als grafrovers. Later vermoordden ze zeker vijftien mensen om tegemoet te komen aan het tekort aan lijken voor anatomen, die lichamen nodig hadden om
snijles te kunnen geven aan hun studenten.
Burke werd in 1829 opgehangen. Hare kon het land ontvluchten. Burkes lichaam werd na de sectie gevild en de huid werd door een van de chirurgen gebruikt als kaft van een gastenboek.
Gazet van Antwerpen (1988)

50 Haar echte naam was Mrs. Mary Harker Bateman, en na haar executie in York Castle in 1809 werd ze ontleed in de General Infirmary in Leeds; haar huid werd gelooid en in kleine stukken verdeeld onder de aanvragers. Een boek dat in de huid van deze vrouw gebonden was, bevond zich, naar men aanneemt, in de bibliotheek van de prins van Wales...
Lawrence S. Thompson

51 Het eerste authentieke geval van een boekband uit de huid van een misdadiger heeft betrekking op Samuel Johnsons woordenboek, gebonden in de huid van een zekere James Johnson [...] die in 1812 op Castle Hill, Norwich, werd opgehangen ten aanschouwe van vijfduizend toeschouwers.
Lawrence S. Thompson
Autoanthropodermisch

52 Ernst Kauffmann bepaalde dat een verzameling van tweehonderd houtsnedes, welke hij Zwei Hundert berühmte Männer noemde, bewaard moest blijven in zijn huid, net als twee andere favoriete werken uit zijn bibliotheek.
Walter Hart Blumenthal

53 Dit boekwerk [Zwei hundert berühmte Männer] bevond zich vijftig jaar geleden, samen met een exemplaar van Gil Blas, het tweedelige A Book about Doctors, en een driedelig werk op het gebied van de entomologie, in de collectie anthropodermische banden van dr. Mathew Wood uit Philadelphia.
Lawrence S. Thompson

54 De kranten van oktober 1862 [...] berichtten, als voorbeeld van Engelse excentriciteit, het v gemaakt kon worden waarop Homerus' Ilias gekopieerd moest worden. Dit exemplaar van het goddelijk gedicht zou in het Brits Museum ondergebracht worden.'
Intermédiaire des chercheurs (1910)

55 Zeker; autoanthropodermische banden hebben een eigen plaatsje binnen de
bibliopegie. Bogeng [...] heeft daarover een paar speculaties op schrift gesteld: `Misschien zal de ambitie van bibliofielen - door verhalen in de krant aangespoord - zich gaan richten op een probleem dat nog nooit is opgelost: een bibliotheek van boeken die gebonden zijn in de huiden van hun auteurs.'
Lawrence S. Thompson

Artsen

56 Op een tentoonstelling van merkwaardige boeken uit de Houghton Library in Harvard (1949), werd een exemplaar van Arsène Hous-saye's Des destinées de l'Ame getoond. Het boek kwam uit de collectie van Stetson en is gebonden in huid die van de rug genomen werd van een krankzinnige vrouw die in een Frans ziekenhuis overleed.
Walter Hart Blumenthal

57 Een aantal werken op epidermisch gebied waren ooit in het bezit van dr. John Stockton-Hough, die in 1900 overleed, en werden door hem zelf gelooid in het General Hospital van Philadelphia. Vier van deze boeken behandelen de gynaecologie en men zegt dat ze gebonden zijn in de huid van de dij van een vrouw die aan tuberculose overleed in dat ziekenhuis. [...] Een kleiner boek was in half-leder gebonden in de getatoeëerde huid van een mannenarm.
Walter Hart Blumenthal

58 Ik herinner me dat ik bij dokter Ludovic Bouland, oud-voorzitter en oprichter van de Vereniging van Verzamelaars van exlibris en kunstbanden, een verhandeling heb gezien over de ziekten van vrouwen, die hij had laten inbinden in de huid van een vrouw die overleden was in het ziekenhuis van Metz (of Nancy).
Intermédiaire des chercheurs (1910)

59 Joseph Leidy's persoonlijke exemplaar van zijn Elementary Treatise on Human
Anatomy wordt bewaard in de bibliotheek van het College of Physicians in Philadelphia met de volgende inscriptie: "Het leder waarmee dit boek werd gebonden, is mensenhuid, van een soldaat die sneuvelde tijdens de grote rebellie van het Zuiden".
Lawrence S. Thompson

Binnenwerk

60 Is het waar dat er met de hand geschreven teksten op mensenhuid bestaan, afkomstig uit Mexico en daterend van voor de Spaanse verovering? Gabriël Peignot noemt er in zijn Essai de curiosités bibliographiques twee, de een in Wenen, de ander in Dresden.
Intermédiaire des chercheurs (1865)

61 Zelf ben ik eerder geneigd te geloven dat de fraaie dertiende-eeuwse Bijbel in de Bibliothèque Nationale (fonds Sorbonne nr. 1297) is geschreven op perkament van voortijdig geboren Ierse lammetjes, zoals ook Gayet de Sensale wil, dan op vrouwenhuid, zoals de abbé Rive ons wil doen geloven.
Hoe dan ook, de geleerde Gayet was van mening dat een andere dertiende-eeuwse bijbel die hij onder zijn hoede had (fonds Sorbonne nr. 1625) en een tekst van de pauselijke decreten (fonds Sorbonne nr. 1625) geschreven zijn op mensenhuid.
Lawrence S. Thompson

62 Een van de meest verbluffende verhalen is dat over de IJslandse reiziger Jón Olafsson, die in alle ernst het verhaal probeert te verkopen over drie anthropodermische boeken in het bezit van een tovenaar van de Coromandelkust. Naar hij aanneemt zijn ze geschreven op een speciaal soort perkament van drie eeuwen oud. Dit perkament was gemaakt uit mensenhuid, en hoe je het ook uitrekt, het veerde steeds weer terug in zijn oorspronkelijke vorm.
Lawrence S. Thompson

Bibliopegia erotica

63 Er bestaat een opmerkelijke soort borstfetisjisten, die de huid van de borst gebruiken om boeken te binden.
Iwan Bloch

64 Ook nog intiemere lichaamsdelen moesten materiaal voor de boekbinder verschaffen. De bekende uitgever van erotica, Isidore Liseux, bezat een exemplaar van de Sade's Justine dat gebonden was in de huid van een vrouwenboezem. Ook de gebroeders de Goncourt berichten in hun Dagboek dat een bekende boekbinder uit de Faubourg-Saint-Honoré met een voorliefde voor obscene boeken, de huid van een vrouwenboezem, inclusief de tepel, als materiaal voor een boekband gebruikte.
Paul Englisch

65 Er zijn bibliomanen - tegelijk erotomanen - die een bepaald soort boeken hebben laten binden in vrouwenhuid, in het bijzonder die welke ontleend is aan de borsten, en wel zo dat de tepels op de platten karakteristieke kussentjes vormden. De uitgever Isidore Liseux bevestigde dat hij ooit een op deze wijze gebonden exemplaar in de handen heeft gehouden van het beroemde Justine van de markies de Sade, en wel de eerste druk in één deel in-octavo (1793).
dr. G. Witkowski

66 Men heeft me verteld dat interne studenten van Clamart zijn afgestuurd omdat ze huid van vrouwenborsten hebben geleverd aan een binder in de Faubourg-Saint-Germain, die er banden van maakte voor obscene boeken.
Gebroeders de Goncourt (1866)

67 Enige jaren geleden beweerde een bekende handelaar in zeldzame boeken, dat hij een opgezouten huid van een neger aan Zaehnsdorf had gezonden om Phillis Wheatley's Poems te binden [...] en dat hij moeite had gehad de huid naar het buitenland te sturen.
Walter Hart Blumenthal

68 Een specialist in de meest uiteenlopende ongewone banden is Captain Maurice
Hamonneau [...] momenteel werkzaam in de boekwinkel van het American Museum of
Natural History. Een van zijn meest gekoesterde bezittingen is het exemplaar van dr. Thomas Matemans Cutaneous Diseases (1818), dat gebonden is in volledig marokijn, dat wil zeggen: in de huid van een Marokkaanse neger. Om wille van de geschiedschrijving mag nog vastgelegd worden dat hij een exemplaar van Mein Kampf bond in de huid van een stinkdier, een exemplaar van Champions With the camera in Tigerland in de vacht van een Bengaalse tijger, en Van het westelijk front geen nieuws in de stof van een Duits uniform.
Lawrence S. Thompson

69 Talrijke dilettanten in de bibliografie hebben verwezen naar een Tristram Shandy gebonden in de huid van een jonge Chinese vrouw en een Sentimental Journey, gebonden in de huid van een negerin; beide bevonden zich in de collectie van een rijke koopman uit Cincinnati, Mr. William G...
Lawrence S. Thompson

70 Professor Cornil, die senator is geweest, was ook bibliofiel. Hij vermaakte zich ermee enige boeken te laten binden in mensenhuid, en hij gebruikte daarbij de tatoeages als decoratieve motieven op de platten.
Intermédiaire des chercheurs (1910)

71 Een liefhebber van ongewone banden, een zekere dr. Cornil van de Académie de Médecine, senator van de Allier, en professor in de pathologische anatomie aan de medische faculteit van Parijs, slaagde erin een huid te vinden met een tatoeage die twee ridders uit de tijd van Lodewijk XIII voorstelde terwijl ze man tegen man vechten, en hij vond dit de meest toepasselijke huid om zijn exemplaar van De drie musketiers in te laten inbinden.
Lawrence S. Thompson

72 [dr. Cornil] had nog een ander stukje getatoeëerde huid, en wel met een hart met een pijl erdoor; hij gebruikte dit om zijn exemplaar van Bubu de Montparnasse te laten binden.
Lawrence S. Thompson

73 Volgens De Crauzat was [de binder] Kieffer de deken van de anthropodermische bibliopegen in Parijs [...] Voor R. Hessiny bond hij een exemplaar van Fêtes foraines met een ingelegd stukje getatoeëerde mensenhuid, voorstellende een worstelaar, een exemplaar van Les trois dames de Kasbah met ingelegde stukken mensenhuid op beide platten waarop twee dames te zien waren in kledij die herinnert aan `Hemelse en Aardse Liefde', en exemplaren van La vie de caserne en Le neveu de Rameau met ingelegde getatoeëerde huiden die musketiers in shako's voorstelden.
Lawrence S. Thompson

Relieken

74 Een Russische dichter schijnt onlangs een bundeling van zijn sonnetten te hebben aangeboden aan een dame voor wie hij hoge gevoelens koesterde. De sonnetten liet hij in leder binden - mensenleder dat door hemzelf werd afgestaan! Op zekere dag was hij van zijn paard gevallen en brak hij zijn dijbeen, en omdat men zich genoodzaakt zag het been te amputeren, liet hij de huid zorgvuldig looien, en bewaarde hij die voor een toekomstige gelegenheid.
Percy Fitzgerald

75 Eugène Sue had een exemplaar van zijn tweedelige Les Mystères de Paris, gebonden in de huid van een Parijse schoonheid van wie hij gehouden had. Aan de binnenkant van het omslag staat een inscriptie: "Deze band is van de huid van een vrouw, en werd gemaakt door Alberic Bautaille, 1874".
Walter Hart Blumenthal

76 De Crauzat vermeldt dat een tweedelige set van Les Mystères de Paris `en pleine peau d'homme`, in 1898 voor 200 francs te koop werd aangeboden door de Librairie Chacornac aan de quai Saint-Michel.
Lawrence S. Thompson

77 André Leroy bemachtigde enige kleine stukjes van de huid van de dichter Delille, en liet die inleggen in de prachtband rond een exemplaar van de Georgica.
Holbrook Jackson

78 De vader van Leroy, Aimé Leroy, die toen nog een jonge rechtenstudent was, wist van Tissot, Delille's opvolger in de leerstoel van Latijnse poëzie aan het Collège de France, gedaan te krijgen dat hij, Leroy, de kamer mocht binnengaan waar de `Franse Vergilius' opgebaard lag. Van het lichaam van zijn meester verwijderde hij twee stukken huid, een van de borstkast en een ander van een been.
Lawrence S. Thompson

79 Ik [Aimé Leroy] geloof niet dat iemand me gezien heeft; verrijkt met mijn kleine schat verliet ik de kamer en ik verdween meteen. Sommigen zullen wellicht mijn zojuist bekende daad onjuist vinden. Toen ik het idee kreeg deze fragmenten te stelen, zo teer maar zo kostbaar voor mij, werd ik erdoor bezeten, en ik voelde me voortgedreven door het respect voor de illustere dode [...] en ik heb deze diefstal gepleegd als een eerbetoon.
Albert Cim

80 In Mémoire sur les bibliothèques publiques et les principales bibliothèques
particulières du département du Nord van Le Glay [...] staat het volgende met betrekking tot de bibliotheek van de heer Aimé Leroy in Valenciennes:
`Ik ben nog genoodzaakt,' schrijft Leroy aan Le Glay, `een exemplaar te signaleren van de vertaling van de Georgica, door Delille, met op elk van de platten een stukje huid dat ik met trillende hand ontstolen heb aan het levenloze lichaam van de grote dichter, die tegenwoordig zo veracht wordt door lieden die geheel intact zullen sterven, inclusief hun huid.'
Intermédiaire des chercheurs (1894)

81 Ik had heel lang getwijfeld aan het bestaan van zulke banden, toen enige maanden geleden de Gazette de Hollande verhaalde dat de heer Marcellin Pellet, ambassadeur voor Frankrijk in Den Haag, in zijn aan historische curiositeiten zo rijke bibliotheek een exemplaar had van de Almanach des Prisons (1793), gebonden in mensenhuid. Omdat ik aan een lugubere grap dacht, of aan een vergissing, schreef ik aan de heer Pellet, die een man van de wetenschap is [...] en die me als volgt antwoordde. `Geachte confrater, Het artikel in de Gazette is wel degelijk juist [...] Mijn vriend, de geleerde professor Auguste Reverdin, chirurg
in Genève, vernam op zekere dag dat een van de kameraden uit zijn jeugd, gestorven zonder erfgenaam, hem een klein fortuin had nagelaten, alsmede zijn huid [...] Tevergeefs zocht hij in Genève naar iemand die de huid wilde looien [...] en hij zond haar naar Annecy waar hij voor het looien van een stuk huid ter grootte van een hand een exorbitant bedrag moest betalen, onder voorwendsel dat de arbeiders van het werk walgden. Ook Reverdin walgde enigszins toen hij het stukje leder weer in handen kreeg. Het had een zwarte teint was vaal en
olie-achtig, en - wat verbazingwekkend is voor een stuk huid van de borst - behoorlijk dik. Mijn vriend verzocht me hem ervan te verlossen, en zo ben ik in het bezit gekomen van dit `egodocument'. Ik heb er een deel van mijn collectie van de Franse revolutie opnieuw in laten binden, in half leder.'
Intermédiaire des chercheurs (1912)

82 Aan een van onze astronomen - hij is momenteel nog in leven - heeft een dame de huid van haar schouders bij testament vermaakt, en van deze enigszins banale erfenis heeft hij een exemplaar van zijn werk laten inbinden.
Intermédiaire des chercheurs (1913)

83 Men zegt dat een vriendin van Camille Flammarion, de Franse [astronoom en] auteur, mooie schouders had, en dat zij de huid daarvan bij testament aan hem vermaakte omdat hij ze altijd bewonderd had.
Cyril Davenport

84 In 1882 deed een jonge Franse hertogin, die aan tuberculose leed, op haar sterfbed dit verzoek aan haar arts:
`Ik wil u een vertrouwelijke mededeling doen. Ik heb Camille Flammarion met vlammende toewijding bemind, en nu ik ga sterven, wil ik dat hij een aandenken aan mij bezit. Het zal u verbazen dat ik nooit aan hem ben voorgesteld, nooit met hem sprak, hem zelfs nooit gezien heb; maar lezing van zijn boeken en het volgen van zijn werk hebben ervoor gezorgd dat ik een intense bewondering voor hem ontwikkelde en dat ik in het geheim op hem verliefd raakte. Ik aanbad hem dag en nacht, vijf jaar lang. Ik wil bij hem blijven, en dus verzoek ik u
een groot stuk huid van mijn schouders te snijden zodra ik gestorven ben, en dat naar hem te sturen om een van zijn boeken in te binden. Mijn naam, echter, wil ik geheim houden...'
Walter Hart Blumenthal

85 Nadat hij bekomen was van de eerste verbazing, deed Flammarion wat de anonieme dame wenste; hij liet de huid looien en gebruikte hem om een exemplaar van Terre et Ciel in te binden; aan de binnenkant van het omslag liet hij in goud een inscriptie aanbrengen: "Vrome vervulling van een anonieme wens, band van mensenhuid (vrouw) 1882".
Walter Hart Blumenthal

86 Flammarion berichtte aan dr. Cabanès, de uitgever van de Chronique Médicale, dat de band werd uitgevoerd door Engel. Hij bracht de huid, die nog vochtig was toen hij haar ontving, naar een looier in de rue de la Reine-Blanche, en er gingen drie maanden voorbij met het prepareren.
Lawrence S. Thompson

Epiloog

87 Maar misschien zal ooit de gewoonte ontstaan - in de mode komen - dat men in iedere familie een stuk huid bewaart van een dierbare om daarin bijvoorbeeld het dagboek van de verstorvene te bewaren, of een van zijn boeken [...] Mijn idee mag merkwaardig lijken, maar bewaarden onze voorouders niet zorgvuldig de harten van hun voorgeslacht in vazen van albast of brons?
Bulletin mensuel de l'Association amicale des commis-libraires français (1908)

88 Reliure en peau humaine - Fazyl Bey - Le livre des Beaux, traduit du turc avec une introduction et des note par un pacha à trois queues. Paris, Bibliothèque internationale d'édition, 1909, in-16 pleine peau humaine brune, roulette intér. dor., doublures et gardes de soie verte, dos à 5 nerfs, t. dor., n. rogné, couv. et dos cons., étui.
Tirage limité à 350 ex. num. Un des 50 ex. de tête sur Japon impérial num. à la main.
Introduction bio-bibliographique attribuée à Edmond Fazy (Pia, 757) de ce petit manuel pédophilique écrit à la fin du 18e s. Volume des plus `mignons'!
Veilingcatalogus Librairie Simonson, Brussel (1985)

89 `Luguber', `excentriek', `trillend': bijvoeglijke naamwoorden die in vrijwel iedere legende door de verteller gefluisterd worden. Je hoort de echo van de plaatsvervangende schaamte. Ik begreep dat nooit zo precies. Tot ik zelf een boekje `religatum de pelle humana' in handen had op de kijkdag van een veiling in Brussel. Het leder voelt zacht aan, de kleur is die van een donkere walnoot. Ik ruik er aan: een lichte geur van ledervet. De structuur is niet
vergelijkbaar - voor zover ik weet of gezien heb - met die van de ledersoorten die ik ken. Pas later heb ik andere woorden gedacht. Het boek is streelbaar als een vrouw. De kleur zegt dat zij recht uit de zon komt. De geur is die van zonnebrand-olie vermengd met intiem zweet. De structuur is die van een ge-lady-shaved been.
Ed Schilders

90 Wat uit het veld geslagen zei ik: `Kijk nu eerst maar even. Alléén dit stuk over boekbanden in mensenhuid..., ik weet het niet. Moeten we niet meer tijd nemen en een gedocumenteerd stuk maken? Ik bedoel...'
Atte Jongstra



Bijzondere dingen, dingen die men zeldzaam of curieus pleegt te noemen, bezit ik niet. Gij weet, die zijn er in de boekenwereld. Zoowel wat het uitwendige, als wat den inhoud betreft. Ten aanzien van het uiterlijke mag zeker curieus heten het boekje, dat in 1855 in Engeland verkocht werd, bevattende eene beschrijving van het verhoor en de terechtstelling van zekeren moordenaar, Charles Smith, en verrijkt met een lapje zijner huid, tot leder gelooid! Maar nòg curieuzer is het boekje van 1793, dat op eene auctie te Parijs voorkwam in 1849: Constitution de la République Française, 1 volume, relié en peau humaine. Verbeeldt u, - een heele boekeband van menschenvel! Eene echt republikeinsche liefelijkheid, waar een communeman van zou watertanden. Ook geloof ik dat Garibaldi bijzonder in zijn schik zou zijn met een boek, gebonden in menschenvel, indien, namelijk, een bijgevoegd certificaat van oorsprong bewees, dat dit menschenvel een priestervel was.
dr. E. Laurillard


Bronvermelding

Vicomte de Beaumont-Vassy, Mémoires secrets du dix-neuvième siècle; 1874.
Iwan Bloch, Sexual Life of our Time; 1909.
Walter Hart Blumenthal, Bookmen's Bedlam; 1955.
Augustin Cabanès, Les indiscrétions de l'histoire; deel 5; 1908.
Italo Calvino, The Old Woman's Hide; in: Italian Folktales; 1956.
Albert Cim[ochowski], Le Livre; deel III, 1908.
Cyril Davenport, The Book - Its History and Development; 1907.
Paul Englisch, Irrgarten der Erotik; 1965.
F. Feuillet de Conches, Causeries d'un curieux; deel II; 1862.
Percy Fitzgerald, The Book Fancier; 1887.
Edmond & Jules de Goncourt, Journal (1862 & 1866); 1956.
Intermédiaire des chercheurs et curieux; diverse jaargangen.
Holbrook Jackson, The Book about Books; 1981.
Atte Jongstra, Een perfect stuk; in: Optima, nr. 12; 1986.
Dr. E. Laurillard, Bij mijn boekenkast. In: Castalia - Jaarboekje aan de Fraaie Letteren gewijd; jaargang 1873; 1872.
Ed Schilders, Pelle Humana; in: de Volkskrant, 8 juni 1991.
Lawrence S. Thompson, Religatum de pelle humana; University of Kentucky Libraries
Occasional Contributions No. 6; 1949.
Dr. G. Witkowski, Les seins et l'allaitement; 1898.


Aantekeningen

4 Gabriël Legouvé (1764-1812), literator en lid van het Institut. Le Mérite des femmes, een ode aan toegewijde echtgenoten en moeders, verscheen in 1801.

5 Carolus Drelincurtius, Latijnse naam van Charles Drelincourt (1633-1697). Was Eerste Arts van stadhouder Willem III. Overleed in Leiden, waar het hier bedoelde boek werd uitgegeven.
Over Robert Couper zijn ons geen nadere gegevens bekend.

10 Hans Holbein de jongere (1497-1543). De Dodendans verscheen in 1538.

12 Andreas Vesalius (1514-1564), Latijnse naam van Andries van Wesel. Anatoom, lijfarts van Karel V en Filips II. Met De Humani Corporis Fabrica (1543) brak Vesalius met de Galenische ontleedkunde.

13 Frederick Hankey. Zie voor gegevens over deze bizarre erotomaan ook The Horn Book (1964) van Gershon Legman, en A History of Erotic Literature (1982) van Patrick J. Kearney.

14 Le Portier des Chartreux. Eigenlijk: Histoire de Dom B..., portier des Chartreux, een anti-klerikale roman van Charles Gervaise de Latouche (1741). In Nederlandse vertaling heet het boek meestal De Kartuizer monnik.

23 De abbé Jean-Antoine Nollet (1700-1770), arts, theoloog, natuurkundige.

29 Zacharias Conrad von Uffenbach (?-?): Merkwürdige Reisen durch Nieder-sachsen, Holland und Engelland (1753-1754, 3 delen).

30 Arman-Jérome Bignon (1711-1772). De vraag welke Bignon het hier betreft, kwam
waarschijnlijk voort uit het gegeven dat ook Bignons oom, Jean-Paul, en zijn zoon, Jean-Frédéric, bibliothecaris van de koningen waren.

35 In de legenden rond de looierij van Meudon speelt de revolutionair Saint-Just een prominente rol; hij zou een broek uit mensenhuid hebben gedragen. Zie bronvermelding dr.
Cabanès.

38 De volledige tekst en precieze details, zie bronvermelding dr. Cabanès.

53 Gil Blas: driedelige, pikareske novelle van Alain René Lesage (1715-1724-1735).

60 Gabriël Peignot publiceerde een groot aantal handboeken op het gebied van de
bibliografie. Het hier genoemde Essai verscheen in 1804.

62 Jón Olafsson: The Life of the Traveller Jón Olafsson, Traveller to India (2 delen;
1923-1932).

64 Isidore Liseux wordt hier in een wat al te schamel daglicht gesteld. Zijn uitgaven van erotische teksten zijn zonder uitzondering hoogtepunten in boekverzorging, bibliografie en geschiedschrijving van de curieuze letterkunde.

67 Phillis Wheatley (1753 [?]-1784). Bedoeld wordt Poems on Various Subjects. Wheatley was de slavin van een handelaar uit Boston, John Wheatley.

69 Tristram Shandy (1760-1767) en A Sentimental Journey (1768), beide door Laurence Sterne (1713-1768).

72 Bubu de Montparnasse, prostitutie-roman van Charles-Louis Philippe.

73 Le neveu de Rameau: Denis Diderot (1713-1784).

77 Jacques Delille (1738-1813), dichter en vertaler.

83 Camille Flammarion (1842-1925), populariseerde de astronomie en het geloof in het leven na de dood. Een afbeelding van het boek Terre et Ciel in: Blumenthal (zie bronvermelding).

84 In een recente aflevering (1993) van een Amerikaans tijdschrift voor astronomen houdt de auteur, Kevin Krisciunas, het op `een groot stuk huid van haar rug waarop zij het portret van Flammarion had laten tatoeëren'. Zo groeien legendes.


Colofon


De Pelle Humana werd in januari 1994 samengesteld door Ed Schilders en Peter IJsenbrant, en door hen aangeboden aan vrienden en kennissen ter opluistering van de jaarwisseling 1993-1994.

De oplage bedroeg tweehonderd exemplaren.


 

Bijlagen

 

BIJLAGE 1

Brief van rens Top, afdeling Bijzondere Collecties/Boekbanden van de Koninklijke Bibliotheek, gedateerd 24 maart 1995, aan Ed Schilders

 

Uit uw verschillende publikaties is mij gebleken, dat u geïnteresseerd bent in boekbanden in mensenhuid. Het aardige nieuwjaarsgeschenk dat wij ontvingen [i.e. De Pelle Humana] is daar een mooi voorbeeld van. Ik wil u daarom het volgende niet onthouden, hoewel de afloop tamelijk teleurstellend is.

In het recente verleden is door onze schaakafdeling een werkje van Maurus Jokai, Eine Schachpartie, aangekocht. Het colofon, van het in een papieren bandje gestoken werkje vermeldt o.a. het volgende: 'Den kostbaren Einband (in Menschenhaut, von China bezogen) besorgte Meister Johann Vogel, Bamberg...' Enig speurwerk in de Schaakcollectie leverde een tweede exemplaar van de titel op, in een blind bestempelde leren band. De kleur beige/zachtroze, de textuur fijn en zacht, sterk gelijkend op schaap. Hoewel de uitgever Lothar Schmid bekend staat als een 'practical-joker', het jaar van uitgave 1951 is, en ook de toevoeging 'von China...' niet erg veel vertrouwen gaf, durfde niemand een definitief oordeel over de gebruikte leersoort te geven.

Onze chemicus heeft toen een monster van de band genomen en de eiwitsamenstelling vastgesteld. De resultaten zijn vergeleken met uitkomsten van proeven met rund-, schaap-, en varkensleer en met een klein stukje van de huid van de chemicus in kwestie. De conclusie was dat de eiwitsamenstelling van het monster van de band, het meeste leek op schapenleer, en helemaal niet overeenkwam met de mensenhuid. De Koninklijke Bibliotheek bezit dus, voor zover ik weet, geen band in mensenhuid maar ik wilde u deze anekdote toch niet onthouden.


 

BIJLAGE 2

Brief van Boris Rousseeuw, 17 november 1994, aan Ed Schilders

Dank voor uw boekje De Pelle Humana. Ik heb voor u nog een aanvulling: de Gentse boekbinder August de Decker-Lemaire heeft rond 1900 verscheidene boeken in mensenhuid gebonden, o.a. een werk van Jan Luycken. Een van deze banden staat afgebeeld in een album van allemaal foto’s van banden van De Decker, dat bewaard wordt in de bibliotheek van de Academie van Schone Kunsten in Gent, onder signatuur IV, 101.

 


 

BIJLAGE 3

E-mail van Phil Lovell, 30 januari 2002, aan Ed Schilders

[Het betreft nr. 48 van de citatencollectie:]

This book […] is now in the possession of Bristol records Office. Ik have seen it and although it is in reasonable condition it can no longer be handled by the public. Its contents however, have been microfilmed and can be read. The receipt for tenpounds for binding is still with the book.


 

BIJLAGE 4

Haar

Ed Schilders

 

Plotseling valt het je op. Het donkerbruine leder van de boekband heeft een enigszins zwarte gloed gekregen. Je neemt het boek van de plank, en strijkt met de rug van je hand over de rug van het boek. Warempel: baardstoppels.

Met andere woorden: moeten boeken die een lederen band hebben met enige regelmaat geschoren worden? En zo ja, moet dat dan elektrisch gebeuren of mag het ook nat?

Het antwoord is, uiteraard, ‘nee’. Ik zou me de vraag ook nooit gesteld hebben als ik enige tijd geleden niet een fotokopie had ontvangen van een knipsel uit een Engelse krant, de Weekly World News van 29 augustus 1995. De verontrustende kop boven het artikel roept: ‘Book made of human skin is growing real hair!’ ofwel: ‘Haargroei op boek in mensenhuid!’

Dan ga je twijfelen. Het staat immers in de krant, en eerlijk gezegd: het lijkt me ook wel leuk als het wáar is. De enige keer dat ik zelf ooit een boek in handen heb gehad dat gebonden was in leder van mensenhuid, kon ik inderdaad een huidachtige structuur waarnemen met duidelijk zichtbaar de plaatsen waar vroeger de haartjes gestaan hadden.

Het desbetreffende boek wordt ook afgebeeld in de Weekly World News, overigens zonder dat enige haargroei zichtbaar is. In de tekst komt een zekere Gareth Jenkins aan het woord, een conservator van het museum waar het boek bewaard wordt. Heel betrouwbaar allemaal. Jenkins: ‘Het is erg griezelig. Je kon altijd al de stoppels voelen die er in de negentiende eeuw op gegroeid zijn, maar een paar weken geleden stelde ik vast dat het haar langer en zachter werd. Het lijdt geen twijfel dat er weer haar groeit op het boek.’

Ik kende het. Het is een van de legendarische boeken ‘relegatum de pelle humana’, gebonden in mensenhuid. In dit geval in de huid van een moordenaar, William Corder. In Engeland zijn er minstens nog vier van zulke moordenaars; ze heten George Walton, George Cudmore, John Horwood, en William Burke. Allemaal ter dood veroordeeld en na hun dood gevild voor looier en binder om de boekband te worden van hun eigen processtukken.

Ik kreeg het krantenknipsel van een kennis, Peter Burger. Zijn meest recente boek heet De gebraden baby (in karton gebonden). Het boek bevat ‘sagen en geruchten uit het moderne leven’, en zo’n behaarde boekband behoort tot dat leven. ‘Niet zo'n betrouwbare bron,’ schrijft Burger me over de Weekly World News. Is dat zo? Wie weet wat voor genen en kiemen in zo'n moordenaarsvel achterblijven door onervarenheid van de leerlooier?

Dus bel ik op naar het museum in Bury St. Edmunds, waar Corder ongeschoren op de plank staat: Moyse's Hall Museum. Meneer Jenkins? Die werkt hier al lang niet meer. Ik moet mevrouw Blake hebben. Nee, die is er nu ook niet.

Na twee weken krijg ik van mevrouw Blake antwoord op mijn brief. ‘Geachte heer Schilders, dank u voor uw brief over het boek dat in de huid van Corder gebonden is. Ik moet u meedelen dat er geen haar groeit op het boek.’

Burger noemt de verspreiding van dergelijke geruchten en moderne griezelverhalen ‘het verhaalvirus’. Hij schrijft: ‘van tijd tot tijd zijn ook de massamedia onbewust gastheer van het verhaalvirus.’ Welnu, dit lijkt me een goed voorbeeld van zo'n tijd. Mevrouw Blake voegt er nog aan toe: ‘Gareth Jenkins dacht dat het wel leuk zou zijn zo'n verhaal te verspreiden.’ En alsof ze wil benadrukken dat het Museum not amused was door het bericht, schrijft ze dat het bericht uit augustus dateert, en dat Jenkins al vanaf januari niet meer aan Moyse's Hall verbonden is. Maar, mijnheer Schilders, schrijft ze met de buitengewone hoffelijkheid van de Engelsen, er zijn nog andere interessante dingen in het museum. Een haarlok van Mary Tudor bijvoorbeeld. Misschien wil ik daar eens een keer over schrijven?

Dat lijkt me niet, tenzij er op het haar van Mary ondertussen een boek is gegroeid.