De heilige Sebastiaan werd de schutspatroon van schutterijen omdat hij de martelaarsdood stierf onder de pijlen van Romeinse boogschutters. Dat is mooi, maar je moet niet overdrijven: Laurentius is geen goede naam voor een restaurant, ook al verloor hij zijn leven op een ijzeren grill boven gloeiende kolen, en zou hij - dit is de officiële lezing - na enige tijd hebben uitgeroepen: "Draai me maar om, deze kant is gaar."

De katholieke gewoonte om voor allerlei noodzaken, verenigingen, en bedrijfstakken schutspatronen aan te wijzen, heeft zich nooit echt verbreid over de bij het boek betrokken personen. Automobilisten hadden Christoffel, de tandartsen Apollonia, pelgrims Jacobus, en zeelui Maria-sterre-der-zee. Op boekgebied is het treurig gesteld. Alleen Sint-Jan de Evangelist wist zich het patroonschap te verwerven van katholieke drukkers en uitgevers.

In het Engelse tijdschrift The Book Collector stelt Robert Birley dat het hoog tijd wordt dat allen die bij boeken betrokken zijn schutspatronen kiezen. Hij stelt drie patroonheiligen voor. Goede kandidaten, mag ik zeggen, maar een beetje saai gepresenteerd, reden waarom ik de omstandigheden enigszins verlevendigd heb.

De heilige Cadoc zou een goede beschermheilige voor bibliofielen zijn. Hij is een vrij onbekende heilige. Hij leefde in de twaalfde eeuw en blijkt een bewonderaar van Vergilius te zijn geweest.

Op zekere dag lopen Cadoc en zijn vriend Gildas, die later ook heilig werd verklaard, langs het strand. En zoals dat gaat, het gesprek komt op boeken. Of Gildas nou eindelijk het werk van Vergilius gelezen heeft.

Het wordt stil. Aanstaande heiligen lezen geen Vergilius. Vindt Gildas. Vergilius is immers een "heiden"?

Aanvankelijk ontspint zich nu een theologisch dispuut van de hoogste orde, waarbij Cadoc aan de winnende hand lijkt te zijn. Want dat Vergilius een heiden was, kon je hem niet kwalijk nemen; het christendom werd immers pas twintig jaar na zijn dood actueel met de geboorte van Jezus? Toch? En bovendien, lees maar, wie zo schrijft, kan onmogelijk tot de hel van de heidenen veroordeeld worden.

Op dit moment, op dit breukvlak van twee cultuuropvattingen, haalt Cadoc zijn handgeschreven pocketeditie van de werken van Vergilius uit zijn pij. Hij slaat het boek open, en juist op het moment waarop hij aan Gildas een mooie passage wil voorlezen om zijn theologisch gelijk literair kracht bij te zetten, steekt er een windvlaag op die het boekje uit Cadocs hand rukt en in zee doet terechtkomen.

Gildas dacht dat daarmee van hogerhand zijn gelijk bewezen was, maar de volgende ochtend zaten Gildas en Cadoc in de refter voor het ontbijt en kregen zij verse vis. Toen Cadoc zijn vis opensneed, vond hij zijn exemplaar van Vergilius in de vissenbuik terug. Een boekwonder, en daarom is Cadoc tot patroonheilige van alle boekenvrienden benoemd.

Karel de Grote is volgens Birley de beste schutspatroon voor boekbinders. Karel was tegen de jacht, tenminste als die door kerkprelaten werd uitgeoefend. Alleen bisschoppen mochten jagen, maar dan nog moesten ze de huid van ieder afgeschoten dier des veldes benutten om er leer van te maken waarin boeken werden gebonden. Een goede patroonheilige, met dien verstande dat de Franse boekbinders eeuwenlang gekozen hebben voor de apostel Bartholomeus: hij stierf nadat hij door zijn beulen gevild was.

Blijkbaar kennen Engelse drukkers Sint-Jan niet. Birley stelt voor om Evurtius tot hun patroon te bevorderen. Of Evurtius ooit echt bestaan heeft, is onduidelijk, maar waarschijnlijk heette hij Enurchus, een naam die door afschrijving verbasterd werd tot Evurtius. Zo'n foutje is echt iets voor drukkers, vond Birley. Zelf zou ik Evurtius daarom liever voor de zetters reserveren.

Zonder volledig te willen zijn, heb ik nog een aantal andere patroonheiligen benoemd.

De apostel Paulus: patroon van alle boekverbranders en censuurvoorstanders, omdat Paulus door zijn brief aan de Efezen de heidenen aanspoorde hun boeken in het openbaar te verbranden.

De "ongelovige" apostel Thomas: voor de columnisten.

Sint-Antonius. Voor degenen die boeken uitlenen aan vrienden. Antonius is vanouds "patroon voor hopeloze zaken". Een standaardschietgebed luidt: "Sint-Antonius, lieve vrind, Zorg dat ik mijn [noem hier de titel van het boek] terugvind."

Bonifatius wordt vaak afgebeeld met in de hand een zwaard en op het zwaard een boek gespietst. Bij een aanslag op zijn leven weerde Bonifatius het zwaard af met een boek. Daarom lijkt hij geschikt als schutspatroon van alle auteurs die zich tegen de kritiek willen beschermen.

Sint-Job: voor de dichters die nog moeten debuteren. In zijn bijbelboek, hoofdstuk 19, vers 23, lezen we immers: "O, dat nu mijn woorden werden opgeschreven! O, dat ze toch maar in een boek werden opgetekend!"

Jesaja: voor historici. In Jesaja 30:8 lezen we: "Kom nu, schrijf het in hun bijzijn op een tafel en teken het zelfs op in een boek, opdat het mag dienen voor een toekomstige dag, als een getuigenis tot onbepaalde tijd."

Sint-Odulphus: voor archivarissen. Een boek over het leven van Odulphus werd door muizen aangevreten, maar ze vraten netjes om de letters heen, zodat de tekst leesbaar bleef.

Jeremia: alle liefhebbers van Jean-Pierre Rawie. Lees achtereenvolgens Jeremia 51:60 en 51:63.

Ten slotte: Ezechiël. Hij is de schutspatroon voor degenen die boeken eten; hij schreef immers de mooie regels: "Mensenzoon, wat gij vindt, eet dat. Eet dit boek, en ga... Ik opende dus mijn mond en hij liet mij dit boek eten..." Het is een kleine doelgroep, ik weet het, maar wel een van fijnproevers.