Ben Hartman

Ik ben de Dokter Eisenbarth
Leven en werk van een rondtrekkende Duitse plattelandsdokter (1663-1727)

8 - Over de juiste geboorteplaats van Eisenbarth

Over de geboorteplaats en het geboortejaar van Eisenbarth heerste lange tijd onduidelijkheid.

Dit kwam vooral omdat enkele bronnen uit een bepaalde periode in de 17^de eeuw verschillende gegevens bevatten die elkaar tegenspraken.

Eisenbarth schreef zelf in een brief die hij opstelde in Altenburg, een stad waar hij een paar jaar woonde, dat hij geboren was in Viehetach en daar naar school ging.

In een ander document, uit 1686, wordt beschreven dat Eisenbarth geboren is in Ober Viechte, bij Straubingen in de Pfalz.

In een document uit 1688 staat te lezen dat Eisenbarth geboren is in Viehbach, niet ver van Regensburg.

Dan is er nog een ets bekend van de hand van Merian uit het jaar 1664.

Hier wordt een dorpje afgebeeld met de naam Viethach met op de achtergrond slot Murach en dit kasteel bestaat nu nog en wel in de plaats Oberviechtach!

Kortom verwarring alom wat betreft de exacte geboorteplaats van Eisenbarth.

Met als resultaat dat in de vorige eeuw een zeventigjarige strijd ontstond over de juiste geboorteplaats van Eisenbarth tussen Viechtach en Oberviechtach.

Ter situering van deze twee plaatsen: ze liggen zo’n 70 km van elkaar verwijderd op de route van Weiden naar Passau, evenwijdig aan en vlak langs de Tjechische grens en langs weg 22 en 85.

Viechtach ligt in Niederbayern en Oberviechtach ligt in het Oberpfälzer Wald.

De juiste gegevens waren ook niet terug te vinden in de doopboeken van rond 1660 van beide gemeentes, deze waren er gewoon niet meer, ze waren verbrand in het begin van de 19^de eeuw.

In Viechtach ging men daar heel luchthartig mee om.

Van 1892 tot 1927 gold Viechtach als dè geboorteplaats van Eisenbarth.

Pas vanaf 1972 kreeg men langzamerhand het vermoeden dat deze eer toch toekwam aan Oberviechtach.

Ondertussen profiteerde men in Viechtach volop van de onduidelijkheid omtrent de juiste geboorteplaats van Eisenbarth.

Men dacht daar: laat Oberviechtach maar het tegendeel bewijzen, voorlopig maken wij aanspraak op het feit dat Eisenbarth in onze gemeente is geboren.

In 1913 werd een straat naar Eisenbarth genoemd.

En zonder blikken en blozen werd een oud pand aangewezen als zijnde het geboortehuis van Eisenbarth.

Rond deze tijd werd een ansichtskaart van Viechtach gedrukt met Eisenbarth-herinneringen.

Het ‘geboortehuis’ werd hierop afgebeeld en een afbeelding van Eisenbarth en een couplet van het Eisenbarth-lied.

In 1935 werd een Doktor-Eisenbarth-vereniging opgericht en het doel was om elk jaar een Doktor-Eisenbarth-festival te organiseren.

In dit festival moest het leven en werk uitgebeeld worden van hun beroemde dorpsgenoot om daarmee ook het gemeenschapsleven in Viechtach te bevorderen en om touristen te trekken.

De eerste uitvoering van dit Eisenbarth-spel vond plaats op 30 juni 1936 op de markt van Viechtach.

De mensen in Oberviechtach hielden zich wat afzijdig in deze geboorteplaatsverwarring.

Uiteindelijk kon men geen duidelijk bewijs aanvoeren waaruit bleek dat Eisenbarth in hun dorp geboren was.

Pas in 1938 begon het in Oberviechtach door te dringen, door enkele artikelen in tijdschriften en kranten, dat Eisenbarth mogelijk in hun dorp geboren zou zijn.

Aan alle tegenstrijdigheden en onduidelijkheid kwam een einde in de vijftiger jaren van de vorige eeuw.

Het verlossend antwoord werd gegeven door een stamboomonderzoeker, een genealoog, Josef Wopper.

Deze ontdekte in de stad Altenburg, hier woonde Eisenbarth van 1685 tot 1688, in een archief een copie van een afschrift van de doopceel van Johann Andreas Eisenbarth, uitgeschreven in het jaar 1678.

Op zich merkwaardig want waarom is dit doopbewijs, pas uitgeschreven 15 jaar na iemands doop?

Hoe dan ook: in de doopceel staat beschreven dat Johann Andreas Eisenbarth gedoopt werd op 27 mei 1663 in Oberviechtach in de plaatselijke kerk Johannes de Doper. (Zie foto’s.)

Een inwoner van Oberviechtach, die ook toevallig in de kerk was toen ik mijn foto ging nemen van de doopvont, vertelde me met trots en waarschijnlijk zonder geschiedkundige onderbouw dat dit de doopvont is waar Eisenbarth gedoopt werd!

Voorlopig zullen we de man maar geloven!

Het document is ondertekend door een pastoor, J. Wohler, die inderdaad in 1678 werkzaam was in Oberviechtach.

In de doopceel wordt de naam van de pastoor genoemd die Eisenbarth heeft gedoopt, J.Spennger en deze was in Oberviechtach actief in 1663.

Alles klopte nu.

Blijft nog over de vraag: op welke dag is Eisenbarth geboren?

Waarschijnlijk is Eisenbarth op dezelfde dag geboren en gedoopt.

In de 17^de eeuw was de kindersterfte zeer groot.

Volgens katholiek gebruik werden daarom de nieuwgeborenen meteen na de geboorte gedoopt, nog dezelfde dag.

Uitsluitsel hierover wordt gegeven in de bewaard gebleven kerkboeken uit die tijd.

Mochten er toch enige dagen zitten tussen geboorte en doop dan werd dat nadrukkelijk vermeld in de kerkboeken.

Was er geen sprake van zo’n vermelding dan werd een kind op de geboortedag ook gedoopt.

Hieruit kun je concluderen dat Eisenbarth dus ook geboren is op 27 mei 1663.

Nu ontstond er natuurlijk in Viechtach een probleem, immers bewezen was dat Eisenbarth niet in hun plaats geboren was.

Het ‘geboortehuis’ van Eisenbarth bleek opeens zo maar een willekeurig aangewezen pand te zijn.

Had het Eisenbarth-spel nog wel zin?

In Oberviechtach gebeurde ook iets merkwaardigs na deze bekendmaking van de juiste feiten.

Opeens waren er een aantal bewoners die beweerden dat zij woonde in het geboortehuis van Eisenbarth.

Dit werd evenwel rap ontzenuwd door hun stadsarchivaris Dr. Erich Mathieu. Deze vond aanwijzingen dat er in Oberviechtach niet één huis meer stamde uit de tijd van Eisenbarth.

Met al deze kennis op zak is een bezoek aan Oberviechtach een ‘must’ voor een geïnteresseerde in leven en werk van Doktor Eisenbarth.

En zoals eerder vermeld gebruikten we de zomervacantie van 2007 om ons kampement op te slaan in de buurt van dit mooie stadje in de Oberpfalz, de camping lag twintig kilometer daar vandaan.