Ben Hartman

Ik ben de Dokter Eisenbarth
Leven en werk van een rondtrekkende Duitse plattelandsdokter (1663-1727)

10 - Eisenbarth in Oberviechtach

Vanaf dit moment in mijn verhaal over leven en werk van Johann Andreas Eisenbarth gaan we zijn leven chronologisch doorlopen.

Het wordt evenwel geen opsomming van jaartallen!

Daar waar mogelijk en toepasselijk zal ik een uiteenzetting geven over een of meer opmerkelijke gebeurtenissen in het leven van Eisenbarth.

Vanaf zijn geboorte in Oberviechtach tot aan zijn dood in Münden.

Daar waar mijn verhaal begint, eindigt het ook, zo is de levenscirkel van Johann Andreas Eisenbarth rond.

Daar waar ‘ Eisenbarth’ staat bedoel ik Johann Andreas, alle andere gezins- of familieleden benoem ik volledig.

Maar eerst zal ik de stamboom van de familie Eisenbarth laten zien.

We beginnen met de opa en oma van Eisenbarth.

1581:

Maria Pfisterer (oma) wordt geboren, vermoedelijk in Seidelsdorf.

1588:

Wilhelm Eisenbarth (opa) wordt geboren, vermoedelijk in Unterkochen.

Hij was van beroep: hospitaalknecht, chirurgijn en castreerder!

Deze eigenaardige en hoogst merkwaardige combinatie van beroepen kom je heden ten dage lijkt me niet meer tegen!

1612:

Wilhelm Eisenbarth verhuist van Unterkochen naar Dinkelsbühl waar hij als hospitaalknecht gaat werken.

1613:

Wilhelm Eisenbarth trouwt met Maria Pfisterer.

1627:

Het achtste en laatste kind van Wilhelm en Maria wordt geboren en gedoopt in Dinkelsbühl.

Het is Matthias Eisenbarth, de latere vader van Johann Andreas.

1646:

In dit jaar, en ook nog in dezelfde maand juli, sterven zowel Wilhelm Eisenbarth als zijn vrouw Maria.

Wilhelm sterft in Dinkelsbühl en is dan 58 jaar, Maria is 65 jaar als ze sterft!

Vader Matthias, geboren in 1627, was een plattelandsdokter en had een behoorlijke chirurgische opleiding genoten.

Hij werd geboren in Dinkelsbühl en was toen hij in Oberviechtach woonde oogarts, steen- en breuksnijder.

1656:

Matthias trouwt in Würzburg met Maria Magdalena, weduwe van Jacob Schaub.

Dit was de moeder van Eisenbarth.

De vader en moeder van Eisenbarth kregen drie kinderen: twee zonen en een (stief)dochter. Van deze (stief)dochter is de naam niet bekend is en zij gaat nog een belangrijke rol spelen in het leven van Eisenbarth.

Hierover later!

Dat is niet precies bekend, maar je kunt wel ongeveer aangeven in welke jaren dat geweest moest zijn.

Eisenbarth’s enige en oudere broer, Georg Rudolf Eisenbarth, werd in 1659 geboren in Goldkranach en een paar jaar later, in 1663, werd Eisenbarth geboren in Oberviechtach.

De ouders van Eisenbarth zijn dus tussen 1659 en 1663 in Oberviechtach gaan wonen.

Het was geen vetpot bij de familie Eisenbarth.

Vader Matthias werkte als plattelandsdokter in Oberviechtach en omgeving, hij had een karig inkomen.

Daar kwam nog bij dat Oberviechtach veel te lijden had van de Dertigjarige Oorlog, veel huizen brandden af en de bevolking had niet veel te verteren.

De Dertigjarige oorlog duurde van 1618 tot 1648 en eindigde o.a. met de beroemde vrede van Münster.

Een van de oorzaken van deze oorlog was de religieuze tegenstelling tussen de protestanten en katholieken in Duitsland, waarbij Duitse katholieken vorsten streden tegen Duitse protestanten vorsten.

De aanleiding tot de oorlog was de verkiezing van de zeer katholieke Ferdinand, aartshertog van Stiermarken, als koning van het toen nog grotendeels protestantse Bohemen.

Misschien is het in het licht van deze Dertigjarige Oorlog wel te verklaren waarom Eisenbarth later in zijn leven van geloof verandert?

Komen we nog op terug.

Tot overmaat van ramp stierf de vader van Eisenbarth heel vroeg, op 46 jarige leeftijd, Eisenbarth was toen 10 jaar.

Het gezin bleef arm en onbemiddeld achter en dit was voor moeder Eisenbarth een reden om haar zoon Johann Andreas onder te brengen bij een (latere) zwager: Alexander Biller, zie verderop in de chronologie in het jaar 1673.

1659:

De oudste broer van Eisenbarth wordt geboren en gedoopt in Goldkranach:

Georg Rudolf Eisenbarth.

1663:

Op 27 maart wordt in Oberviechtach, Johann Andreas Eisenbarth geboren en gedoopt, de hoofdpersoon van ons verhaal.

1673:

Matthias Eisenbarth, de vader van Johann Andreas, sterft in Oberviechtach.

De 10-jarige Eisenbarth wordt ondergebracht bij zijn latere zwager Alexander Biller in Bamberg, zo’n 165 km ten Noord-Westen van Oberviechtach gelegen.

Alexander Biller was getrouwd met een zus of een stiefzus van Eisenbarth, dat is niet helemaal duidelijk!

Biller is ook oculist, steen- en breuksnijder net als Eisenbarth’s vader en Johann Andreas gaat later bij hem in de leer om tenslotte wondarts te worden.

1677:

Eisenbarth gaat bij zijn zwager Alexander Biller in de leer om wondarts te worden. Hij is dan 14 jaar en woont dan al 4 jaar bij zijn zwager in Bamberg.

Eisenbarth begon zijn opleiding als leerling.