Gerard de Croon

Devotieprentjes in woord en beeld - reacties van lezers

Welke kapellen er op het prentje staan, weet ik niet, maar het lied hebben wij vroeger vaak gezongen. Of dat op school was of in het kerkkoor waar ik ook heb gezongen, dat weet ik niet meer. Ik denk toch op school want sommige van ons vonden de tekst 'geslacht aan geslacht' onbegrijpelijk.

Wat hadden we vroeger toch mooie prentjes, waarmee je je missaal op kon leuken zoals ze dat nu zouden  zeggen. Daar zat je dan in de kerk onder een saaie preek naar te kijken.

Nel Timmermans

Wie Theo van Delft was,  weet ik evenmin als jij, maar ik ben het wel aan het nazoeken: want volgens mij die ben ik zijn naam vaak  en zelfs bij herhaling tegengekomen, maar vooralsnog weigert mijn brein de details, dus dat is een zaak van afwachten. (…)

Evenmin weet ik veel meer van het Mariagedicht-zelf, al aarzel ik of dat qua taalgebruik van "De Siemer" zou kunnen zijn; maar daarvoor heb ik hem te kort meegemaakt.

Maar hij wás een duizendkunstenaar dus er kan veel bij hem. Ik had hem, toen ik korte tijd op Odulphus was, als leraar Duits in 5-gym.  Daar gaf hij natuurlijk óók wel Duits, maar daarnevens een heleboel meer. Met name probeerde hij ons van de waarde van poëzie te doordringen, in een tijd toen er nog veel werd gerijmeld met aanzienlijk pathos en uitvergroting.

Poëzie is een sociale bezigheid, vond hij. En ze dient voor het openen van de geest van de lezer voor klank, kleur en sfeer. En daarbij is het niet eens van veel belang of de tekst zo letterlijk juist is of grammaticaal klopt.

Bovendien is de wijze van "zeggen" cruciaal voor het bedoelde effect. Hoe mooi een Nederlands gedicht ook klinkt, in Duitse klanken is het vaak nóg fraaier. Laat ik een voorbeeld geven.

En met zijn sonore en precisieuze stem declameerde hij uit zijn hoofd de eerste bladzijden van Herman Gorters "Mei", en wel in een heel weinig authentiek maar wel prachtig klankrijk pseudo-Duits, - het opgeheven hoofd lichtjes naar achter als een operatenor, en verleidelijk als een duiveltje dat Eva wil verleiden.

Je moet het bijna zelf hardop net zo zeggen om het effect wat te proeven. .

" Ein neue Früling, ein neu Gelaus!

Ik wil dasz dies Lied klinkt wie das Geflaus

das ik oft hörte in einen Sommernacht

in ein klein Städtchen aan die Wassergracht.

 

Im Hause war es dunkel, doch die stille Strasz

vergärte Schimmer. An die Luft blunk lasz

nog Licht."

 

En zo door. En waar in de gedicht het gefluit van die jongen door de avondstilte klinkt , klonk dat ook door in zijn stem, "wie ein Altarschell, só silber und so sauber hell."

En lichtjes vertragend beëindigde hij zijn declamatie met een melancholiek

"Und manch müder Mann

der sein Abendmahl nam,

lausterte, wie nach ein alt Verhahl.

Und ein' Hand die das Finster schlosz

zalmte eine Pause, weil der Jungen flosz...

en na een seconden-lange effectpauze in de stille klas schakelde hij weer over op zijn gewone stem en vroeg: "Stoort het hier voor Nederlandse oren nou wérkelijk dat het Duits niet deugt? Nee toch? "

Dat soort dingen dus hoorde tot zijn gewone manier van lesgeven. Ik ben er zeker van dat niemand

als discipel van zo'n man zulke zaken vergeet, of ongevoelig kan zijn voor hun effect.

En zeker waar hij échte Duitse gedichten voordroeg, van Rilke, Heine, Schiller of Goethe.

We hadden nét de oorlog achter de rug, en Duits was als taal verre van populair. Maar zíjn Duits wél.

Ed Dalderop

Op de eerste afleveringen zijn enkele reacties binnengekomen, waarvoor ik de schrijvers nog hartelijk wil bedanken.

- Ed Dalderop geeft een perfecte vertaling van het Latijnse onderschrift bij ons eerste prentje. De tekst was : S. Maria ad Nives ( Maria ter Sneeuw of Maria in de sneeuw) Romae Eximie Culta. De verklaring van het laatste stukje geeft Ed als volgt::  "Romae eximi-e culta" betekent letterlijk "(de) van-Rome / uitzonderlijk /mooie ( of goedgebouwde)". De vorm culta is vrouwelijk, en de woordgroep kan dus zowel bij Maria horen als bij de inderdaad bijzonder fraaie kerk waar hier misschien naar verwezen wordt. De Italianen kennend is het laatste misschien wél zo waarschijnlijk als de eerste, zeker als die kerk mogelijk de uitgeefster van het prentje was. De betekenis is in ieder geval dus "Rome's mooiste". "

- Een andere reactie kwam van C. v.d. Braak uit Berkel en Rodenrijs. In zijn /haar mail wordt o.a. de juiste situering van de Tilburgse villa Les Buissonets genoemd. Het gebouw is te vinden aan de Bredaseweg, hoek Burg. Jansenstraat.

Meer reacties zijn welkom.