Aan alles komt een einde, zo ook aan deze serie beschouwingen over devotieprentjes. Dit is de laatste aflevering. Hierna komt nog aflevering 101 maar dat is een epiloog.

De drie prentjes – in zwart-wit- die in deze aflevering te zien zijn, tonen drie fasen van het lijden van Jezus. Ze hebben alle drie een hoog artistiek gehalte, vind ik. De onderschriften zijn in het Latijn en dat is onbekend terrein voor mij, als je wat misdienaarslatijn niet meetelt.

Op afb. 1 zien we Jezus in de Hof van Olijven. Ik kon niet achterhalen wie de kunstenaar was die de oorspronkelijke afbeelding heeft vervaardigd. Evenmin kon ik iets vinden over uitgever of jaar van publicatie. Het is onduidelijk wie of wat met de letters CASM wordt bedoeld.

Met het onderschrift is iets eigenaardigs aan de hand. De tekst wordt daar voorgesteld als afkomstig uit het evangelie van Johannes. Dat is niet juist. Het is een tekst uit het evangelie van Mattheus, hfdst. 26, vers 39.

De volledige tekst van het genoemde vers in de ( Latijnse) Vulgaatvertaling luidt:

et progressus pusillum procidit in faciem suam orans et dicens mi Pater si possibile est transeat a me calix iste verumtamen non sicut ego volo sed sicut tu 

In De Nieuwe Bijbelvertaling ( 2005) wordt dat in het Nederlands :

39 Hij liep nog een stukje verder, knielde toen en bad diep voorovergebogen: ‘Vader, als het mogelijk is, laat deze beker dan aan mij voorbijgaan! Maar laat het niet gebeuren zoals ik het wil, maar zoals u het wilt.’

Dat klinkt toch heel anders dan de tekst uit de Statenvertaling (1637) :

39 En een weinig voortgegaan zijnde, viel Hij op Zijn aangezicht, biddende en zeggende: Mijn Vader, indien het mogelijk is, laat dezen drinkbeker van Mij voorbijgaan! doch niet, gelijk Ik wil, maar gelijk Gij wilt.  

 

Het volgende prentje ( afb. 2) is uitgegeven door Kunst-Adelt in Maastricht, een garantie voor een mooi prentje, ook al stelt het een tragische gebeurtenis voor. Ook hier is de kunstenaar niet vermeld, evenmin als het jaar van publicatie. Er is m.i. een duidelijke invloed van Jan Toorop. Jezus wordt hier bij het dragen van zijn kruis naar Calvarië niet geholpen door Simon van Cyrene, maar door St. Franciscus, de grote heilige uit Assisi, die erom bekend stond dat hij de laatste twee jaren van zijn leven drager was van de stigmata, de wonde(r)tekenen van Christus. Het onderschrift is waarschijnlijk een citaat, maar het is niet duidelijk uit welk boek of geschrift. De Latijnse tekst kan misschien vertaald worden als Het grote geheim van het kruis verhelderde ( het leven van) Franciscus, maar iemand die in tegenstelling tot mij wèl Latijn in zijn pakket had, zal wel tot een betere vertaling komen, denk ik.

Dan is er nog het raadsel van Off. en Stigm. Ik vermoed dat Off. Officium betekent en dat kan betekenen: baan, werk, ambt, ambtsbediening, arbeidsplaats, betrekking, functie, officie, werkkring, mis, verlichting. Het citaat zou kunnen slaan op een tekst die werd ( wordt) gebruikt bij een bijzondere eredienst ter ere van de stigmata (Stigm.) van St. Franciscus.

Het derde prentje ( afb. 3) toont ons de stervende Christus aan het kruis. Ook dit prentje is uitgegeven door Kunst-Adelt. Het is een indrukwekkend detail uit een schilderij van Fra Angelico. Deze kunstenaar uit de 15^e eeuw is al eerder in deze reeks aan bod gekomen. Geboren als Guido di Pietro trad hij in bij de Dominicanen, bij welke orde hij de bijnaam Fra Angelico ( Engelachtige Broeder) kreeg vanwege zijn engelachtige karakter. Hij werd prior van het San Marcoklooster in Florence en maakte daar prachtige fresco’s, die nog steeds te bewonderen zijn.

Het onderschrift slaat, naar ik aanneem, op de redding van de mensheid door de marteldood van Christus. Met wat zoeken kom ik op de volgende vertaling: O heil, zonder welk ik omkom….

De uitspraak schijnt afkomstig te zijn van S. Ludov. Granat. , wie dat ook moge zijn. Ludov. zal wel Ludovicus betekenen. In het boek De heiligen staan vijf heilige Ludovicussen en wel 27 zaligen van die naam. Er is er geen bij waarbij de vermelding Granat. staat.

Voorlopig houd ik het op Lodewijk van Granada, hoewel ik die alleen vond op een Engelstalige website, waar hij Louis of Granada heet. Alleen jammer dat hij daar slechts Ven. is, d.w.z Venerable ( Eerbiedwaardig ) en dus geen heilige. Uit de over hem vermelde biografische gegevens blijkt dat deze zestiende -eeuwse Spaanse Dominicaan heel wel de auteur kan zijn van het citaat. Hij was een fervente volgeling van Christus, met vooral veel aandacht voor het lijden van zijn grote voorbeeld. Een van zijn boeken, La Guia de Pecadores (Gids voor zondaars), wordt vaak vergeleken met De navolging van Christus van Thomas à Kempis. Louis van Granada had door zijn boeken grote invloed op o.a. Theresia van Avila en Johannes van het Kruis.

Zoals de lezers merken, zijn de besproken prentjes niet alleen interessant om te bekijken, maar leveren ze ook veel vragen op. De antwoorden die ik gevonden heb, geef ik graag in ruil voor betere. Reacties zijn dus welkom.

Bronnen:

De heiligen – Stijn van der Linden – Uitgeverij Contact, 2002

http://www.mijnwoordenboek.nl/synoniem.php?woord=officium

http://www.biblija.net/biblija.cgi

http://nl.wikipedia.org/wiki/Fra_Angelico

http://www.wiebekoo.nl/kt/latijn/lessen/basiskennis/sttcompo.htm

http://www.newadvent.org/

http://nl.wikipedia.org/wiki/Statenvertaling