CuBra
Inhoud Devotie- prenten
Inhoud De Croon
Home
Speciale bijdragen
Rijk rooms leven

CuBra rubriek van Gerard de Croon

U kunt reageren

Klik hier om een e-mail te verzenden 

Gerard de Croon

Devotieprentjes in woord en beeld - 81

Elke week een aflevering

Doop in de Jordaan

 

Een niet alledaags prentje. Het is de reproductie van een icoon die de doop van Jezus in de Jordaan voorstelt.

Iconen zijn afbeeldingen van Christus, de Moeder Gods, heiligen of hoogfeesten. Ze horen thuis in de Oosters-Orthodoxe kerk en ze spelen daar een grote rol in het kerkelijke leven. We hebben het dan over Griekenland, Rusland, de Balkanlanden, Oost-Europa en Egypte.

Het woord icoon komt van het Griekse eikoon, dat beeld of afbeelding betekent. Het schilderen van een icoon gebeurt volgens een zogenaamde canon. De maker moet zich – als het goed is - houden aan vaste regels die de uniformiteit en de zuiverheid van de kerkelijke leer moeten waarborgen.

Een icoon wordt nooit gesigneerd, want men heeft de opvatting dat de schilder het niet zelf is die de afbeelding maakt. Gods hand begeleidde hem.

Op het prentje van deze aflevering zouden we dus niet hoeven zoeken naar de naam van de maker, maar linksonder staat iets wat verdacht veel op een signering lijkt en misschien staat er zelfs nog een jaartal bij. De uitgever is onbekend. De (letter-)tekens zijn letterlijk en figuurlijk Grieks voor mij. Het zou prettig zijn als een lezer me kan vertellen wat ze betekenen.

De doop van Christus betekent het begin van Christus’ openbare leven. De gebeurtenis is in de kerkelijke kunst een geliefd onderwerp. In Hall’s Iconografisch Handboek ( Leiden, 2003) lees ik dat men sinds de renaissance meestal het volgende beeld aanhoudt: Christus staat in een lendendoek gehuld tot aan zijn enkels in het water, Johannes de Doper staat op de oever en giet water over het hoofd en op de andere oever staan meestal twee of drie engelen. Zij houden de kleren van de dopeling vast. Boven het hoofd van Christus zweeft de duif als zinnebeeld van de H.Geest en daar weer boven is meestal de figuur te zien van God de Vader. Soms is dat alleen een hoofd, de schouders of een hand.

 

De evangelist Marcus schrijft er het volgende over (hfdst 1):

 

6 Johannes droeg een ruwe mantel van kameelhaar met een leren gordel; hij leefde van sprinkhanen en wilde honing.

7 Hij verkondigde: 'Na mij komt iemand die meer vermag dan ik. Ik ben zelfs niet goed genoeg om me voor hem te bukken en de riem van zijn sandalen los te maken.8 Ik heb jullie gedoopt met water, maar hij zal jullie dopen met de heilige Geest.' 9 In die tijd kwam Jezus vanuit Nazaret, dat in Galilea ligt, naar de Jordaan om zich door Johannes te laten dopen.10 Op het moment dat hij uit het water omhoogkwam, zag hij de hemel openscheuren en de Geest als een duif op zich neerdalen, 11en er klonk een stem uit de hemel: 'Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde.' ( Nieuwe Bijbelvertaling- 2005)

 

De meeste elementen zijn terug te vinden op het prentje. Een paar opvallende afwijkingen van het conventionele beeld zijn de volgende : één engel vindt de kunstenaar genoeg om Christus’ kleding vast te houden, God de Vader is hier teruggebracht tot een wolk, Christus staat tot aan zijn borst in het water en niet tot zijn enkels. Een raadselachtig element vormt de boomstomp op de voorgrond met een bijl ernaast. Misschien is dit de symbolische voorstelling van de mededeling van Johannes de Doper, dat hij ( Johannes) de weg des Heren rechtmaakt.

Zoals vele prentjes uit deze reeks is ook dit prentje dus niet zo eenduidig als je op het eerste gezicht denkt. Een echte iconendeskundige zal er waarschijnlijk heel wat meer over kunnen vertellen, wat niet wegneemt dat je er toch van kunt genieten, ondanks de op het eerste oog tamelijk primitieve vormgeving.

Over de (doorwaadbare ) plaats in de Jordaan waar de doop plaatsgevonden zou hebben, blijken meningsverschillen te bestaan. De evangelist Johannes noemt als doopplaats Betanië aan de overzijde van de Jordaan, maar waar dat nou precies was is niet duidelijk. Daardoor kunnen toeristen en pelgrims op meerdere plaatsen terecht voor de "authentieke" plaats waar Christus gedoopt werd.

Het toerisme in Jordanië vaart daar wel bij. (afb. 2)

 

Geraadpleegd: Wikipedia en de in de tekst genoemde bronnen.