De zegen van de H. Franciscus voor Broeder Leo

Dit keer is de beurt aan een Duits prentje dat gedrukt werd in Italië. Datering ontbreekt. Er staat een afbeelding op die zou passen bij een spannend boek met als titel b.v. De Sint-Franciscuscode. Dat boek bestaat niet, denk ik, maar het prentje wel en daar is aardig wat informatie te geven.

De afgebeelde personen zijn Franciscus van Assisi aan de linkerkant en de knielende broeder Leo rechts. Centraal is afgebeeld een stukje perkament waarop Franciscus eigenhandig een gebed en een tekening heeft geplaatst. Het origineel wordt bewaard in de Basiliek van Franciscus in Assisi, Italië.

Broeder Leo was een van de eerste volgelingen van de heilige . Deze had de mensen opgeroepen tot een leven van soberheid en naastenliefde. Leo had een grote plaats in het hart van de heilige, dus is het begrijpelijk dat Franciscus zich ernstige zorgen maakte om Broeder Leo, toen die erg depressief was. Hijzelf had juist de wondetekenen gekregen op de berg La Verna en was vervuld van God. Daarvoor prijst hij de Heer, maar tegelijk schrijft hij een hartelijk gebed voor broeder Leo op hetzelfde stukje perkament.

Op de achterzijde van het prentje staat de Duitse vertaling van het gebed, waarvan hieronder de Latijnse tekst te lezen is met een Nederlandse vertaling erbij.

  Benedicat tibi Dominus (De Heer zegene u)
  et custodiat te, (en behoede u,)
  ostendat faciem suam tibi (Hij tone u zijn aanschijn)
  et misereatur tui, (en ontferme zich over u,)
  convertat vultum suum ad te (Hij wende zijn gelaat naar u toe)
  et det tibi pacem. (en geve u vrede.)
  Dominus bene dicat frater Leo te (De Heer zegene u, broeder Leo)

Onder het gebed heeft Franciscus een kruis getekend in de vorm van de Griekse letter T = tau. We kennen het ook als Franciscaans kruis. In de Middeleeuwen was het niet ongewoon om het kruis van Christus af te beelden in de vorm van een tau. Dikwijls werd aan de voet ervan een schedel afgebeeld. Dat zou dan moeten slaan op Adam. Het kruis zou namelijk op het graf van Adam geplant zijn én het kruis zou de zonde van Adam goed gemaakt hebben, waardoor het een levensboom werd. Op het prentje is geen schedel te zien maar – met een beetje goede wil - een hoofd. Is het misschien het hoofd van broeder Leo? Zou Franciscus Leo hebben willen laten weten dat hij, broeder Leo, ook bevrijd is door het kruis?

Als je goed kijkt, zie je dat bene en dicat in de laatste regel niet aan elkaar geschreven zijn. Zit daar ook een boodschap in? Er is veel nagedacht en geschreven over deze vraag. Een aannemelijke verklaring vond ik op een interessante website.( Zie onder bij Bronnen). Die verklaring luidt als volgt: De grote T levert een heel andere zin op als je die leest in verbinding met bene dicat. De zin wordt dan namelijk: Dominus bene fleTote dicat, dus niet Domine bene dicat frater Leo, te = Moge de Heer je zegenen, Broeder Leo. De eerste zin betekent echter: De Heer moge u zeggen, weent goed. En dat is een wens die bedoeld is als troost. Als je goed kunt huilen, geeft dat een emotionele ontlading voor je frustraties en je geniet dan van de "gave der tranen. Deze uitdrukking staat voor meer dan een emotionele ontlading bij frustraties. Het is ook een aanraking Gods, een getroffen worden door de eindeloze liefde die een mens persoonlijk bemint, hoe die mens ook in een strijd verwikkeld is en wat er ook gebeurd is in het leven. In deze betekenis is het een troostwoord en werken de woorden bevrijdend. Hoe het ook zij, de tekst is honderden jaren bewaard en een kostbaar voorwerp ter herinnering aan Franciscus en aan broeder Leo die een hartelijke verhouding hadden ten opzichte van elkaar. Broeder Leo was secretaris van Franciscus. Hij was ook priester en zijn geestelijk leidsman. Ze kenden elkaar dus door en door en voelden ook zonder veel woorden aan wat de ander behoefde. Voor ons komt de tekst over als ‘geheimtaal’, voor broeder Leo was die glashelder." ( Citaat van de hieronder genoemde website.)

Over de andere beeldelementen zou nog veel te vertellen zijn, maar ik beperk me tot slechts één opmerking: De kerk op het prentje is de beroemde basiliek van Franciscus in Assisi waar je als bezoeker-pelgrim o.a. kunt genieten van de beroemde fresco’s van Giotto - uit ca 1310 - met taferelen uit het leven van Franciscus. Ze hebben in 1997- niet helemaal ongeschonden – een aardbeving overleefd. Ze zijn intussen volledig gerestaureerd.