Jan de Jong

Schoonebeek

________________________________

Boekenlast

Schoonebeek kijkt nog eens bezorgd om zich heen. Niets dan boeken. In de woonkamer. In het slaapkamertje dat hij deftig tot werkkamer heeft gepromoveerd. In de echte slaapkamer. En op de overloop. Maar niet in de keuken en niet in de badkamer. Je moet je boekerij wel droog houden, tenslotte.

Hij heeft geen idee hoeveel banden en bandjes hij hier de afgelopen decennia bijeen heeft gebracht, maar het moet wel in de duizenden lopen, dat kan haast niet anders. En hoewel hij zich graag voor een fel neonverlichte rationalist houdt, voelt hij toch wel iets dat meer romantische typen als een emotionele band zouden aanduiden. Ja, als puntje bij paaltje komt, moet hij het toegeven: zijn boeken zijn hem lief.

En daarom juist maakt hij zich ook zo’n zorgen. Zojuist was er op de radio het bericht dat een, ongetwijfeld analfabete, rechter in Groningen had bepaald dat een brave erudiete burger zijn duizenden boeken uit zijn huis moest verwijderen. Omdat zij de leefbaarheid zouden bedreigen en het brandgevaar vergroten. De plaatselijke woningbouwvereniging had geklaagd.

Schoonebeek staat midden in zijn boekrijke woonkamer en probeert die zich voor te stellen zonder boeken. En dat valt nog voor de drommel niet mee. Maar als hij heel erg zijn best doet, krijgt hij plots dan toch dat visioen van mooie wit gestuukte wanden met een enkel verantwoord schilderij en een wandtafeltje met familiefoto’s. En hoewel de houdbaarheid van het visioen niet meer dan driekwart seconde bedraagt, zit de schrik er daarna toch wel in. Het beeld van de treurige, desolate ruimte zal hem waarschijnlijk nog dagen achtervolgen. Hem nachten uit zijn slaap houden.

Wat zijn dat toch voor lieden, vraagt hij zich af, die anderen hun boeken willen ontnemen? En hoe komt zo’n woningbouwclub erbij? Hebben de buren geklaagd? Gluren die op een onbewaakt moment door het raam naar binnen en jagen al die boeken hen dan schrik aan?

Je hoort wel eens van mensen die er zestig katten in hun huurhuisje op na houden, of veertig reptielen die allemaal los rondlopen. Dan gaat zo’n buurt natuurlijk klagen vanwege de stankoverlast en de belofte van besmettelijke ziekten. Maar boeken?

Blijkbaar zijn wij in de eeuw beland waarin boekenbezit raar gevonden wordt. Angstaanjagend raar. Iets wat met stevige hand bestreden dient te worden. Mensen die ’s avonds niet gewoon met een biertje voor de plattebuis-tv hangen zijn wezensvreemd aan onze cultuur. Onaangepast. Zij vormen een gevaar voor de samenleving.

En ineens wordt Schoonebeek heel bang. En gaat hij erg zijn best doen om de buurt te vriend te houden. Maar na anderhalf uur intensief speurwerk heeft hij welgeteld één verhalenbundeltje gevonden dat misschien wel weg kan. En zelfs dat weet hij niet zeker.

Vermoeid zijgt hij neer in zijn leunstoel in het volle besef dat hij met zijn boekenlast zal moeten leren leven. Hij kan slechts hopen op enige coulance van zijn omgeving. Zoals de Duitsche joden dat deden op 9 november 1938, de dag voor de nacht waarin alles anders werd.